Кыргыз калкы аларга салык төлөгөн.
«Кыңк»-дебей башкарып калмактар,
Ал учурда өткөн далай армандар.
Жайкы күн нурун төгүп жаадыраган,
Калмак жактан чаап келип беш атчан.
Ал бешөө бир жаңылык кабарлаган.
Ак эшикке Алсейит бийди чакырган.
Бий калмактар менен аралашып,
Эки жылдай ал тарапта жашамак.
Алык-салык баардыгын тактамак.
Калмак ханы анын ишин аткармак.
Эмне кылат калмактын сөзү күчтүү,
Аргасыздан ал жакка көчүп жөнөдү.
Калмактар баардык жерди бийлеген
Калдалаңдап каапырар буйрук берген
Алсейит бий бүлөсү менен ал жакка,
Жүгүн жүктөп аларга көчүп барды
Баары чоочун жашоо дагы башкача.
Мунун өзү бу турмушта тагдыр да.
Жамангул,Папа ал кезекте тестиер,
Көпөлөк кууп ата-энеге эркелеер.
Калмак ханы эчак эле билип алган,
Асыл энени көзү ачык баамдаган.
Бугу эненин ыйык жагын байкады
«Токолдукка алат го» деп ойлоду,
Арамзалык ашып турат башынан
Арам пенде кырсыкпы анын жолу.
Мунун тукуму бизге оошот билинбей,
Алсейит бийди жок кылам билдирбей.
Бул аялдан далай балдар төрөлөт,
Баатыр болот төрт тарабы төгөрөк.
Анан дагы өтүп жатты мезгилдер,
Жаз, жайды жамынып мейкиндер.
Калмактан Чежемен деген кыз болгон,
Акылы жетик келечекти көп ойлонгон.
Эне менен жакын болуп кыз бала,
Ээн жайкын кеңешчү эле сырдана.
Тилин билип түшүнчү кыргыздын,
Ички сырын билип турчу адамдын.
Дал ошол Чежемен деген кыз бала,
Энеге келип бир жаңылык айтууда:
«Баштаган турат атакем кордукту,
Силерге салабы дейм зордукту».
Атакем акырын бийди жок кылат,
Анан барып жаман жорук жасалат.
Токолдукка анан сизди алабы,
Башыңызга азап ишти салабы.
Мүйүздүү эне ийкеди өз башын,
Айттырбай билип алган баарысын.
Ал жөнүндө сыр көрдүм үч жолу,
Төлгө салдым такыр эле окшошподу.
Мүйүздүү эне Алсейитке кеп салды
Жаман иш белгилүүболчу баардыгы.
«Калмак ханы жамандык кылбайбы
Кабалаңдап кара башты жалмайбы.
Көчүбүздү ат үстүнөн чечет го,
Кордукту башка салып кетет го.
Түндө жатып түш көрдүм байым,
Түшүм түш эмес азабымбы байым.
Керүүдөн ат качырдым байым,
Атым карматпай кетпесин байым,
Атымы кармабасам азабым байым.
Мурдаа күнү куш качырдым байым,
Кушум учту артынан куудум байым.
Кушуму кууп жүрүп кармайын байым!»
Кыргыздар ал жерде жөн жатпады,
Качууга жасап жатты камылганы.
Калмактар да бир нерсени ойлонду,
«Аңдыгын»– деп эки жигит койдурду.
Алсейит бий жигиттерди чакырган,
Дасторконду кенениреек жайдырган.
Жай баракат этти жеп жатышты,
Экөөсү тең улуу сыйга батышты.
Жигиттер айтты эми кымыз ичели,
Андан кийин эс алууга тарап кетели.
Кымыздан кийин ичип жатты аракты
Мас болуп баш көтөрбөй калышты.
Тымызын журт тынчыган мезгилде,
Кыргыздар көчүп жөнөйт бу кезде.
Чежемен кызды ала кетип баратты.
Куугун жокпу арт жагын карашты.
Из жазгырып башка жолго салышты,
Калмактар такыр таппай калышты.
Алар кеткен кугунга карматпай,
Калмактан такыр качып алыстай.
Качкындар өз жерине келишти,
«Бий келди»– чоң тойду беришти..
Бу кезекте кыргыздар небак жетилген,
Кармашууга өткөн алар калмак менен
Жигиттерди жоо четине коюшту,
Калмактар келчү жолду тосушту.
Калмактардын качып калган кайраты,
Баягы күчтүү кези такыр кайра тартты.
Анан өттү акырындап мезгилдер,
Тынчтык акырындап берилеер.
Алсейит калмактар менен дос болду.
Уруш-чатак барып-барып жоголду.
Кирген суудай уланышып мезгилдер,
Тоонун суусу жээк тарапты жемиреер.
Мүйүздүү эне сууга дайым киринген,
Чежеменди «барып төгүп кел» деген.
Ошол сууга бети-колун жуучу экен,
Эне сырын ошол гана билчү экен.
Касиетин алайын деп бугу эненин,
Ал кыз шегин билчү бирдеменин.
Калы бар сүйлөгөндө тилинде.
Кайтпоочу ал бирдеме дегенде.
Эне Чежемен кызды байкады.
Ургаачынын узуго деп баамдады.
Жакшы балдар жатынынан жаралат,
Улук жашоо улуу тоону аралайт.
Мүйүздүү эне көп нерсени ойлонду,
Бир амалын табайын деп болжоду.
Түндө жатып бир кызык түш көрдү,
Бул аярды ушуну менен үч көрдү.
Казак баатыр Телгозу аттанды,
Келе жатат Чежеменди алганы.