Чаалыгып чарчап келгенде,
Чачылганды кураган.
Ата баба арбагы,
Тукумдарын колдосун!
Бай арыстан арбагы,
Беккулунун урпагына,
Бекемиреек чеп болсун!!!
Узун жолдо көрүнүп,
Үч чабандес чаап келет.
Үйөр жерде тынбастан
Караандарын жакындайт,
Кара жолдо бат келет,
Үч чабандес чаап келет.
Үч чабандес Бек атанын,
Баянда калган балдары.
Аралап тоону, жылганы,
Алыска кеткен атагы.
Үч от күйөт жалындап,
Ала Тоонун боорунан,
Ырыстуу үч атама,
Ыр төгүлөт оозуман.
Түмөнбай ата келгенге,
Жүз элүү жылга барыптыр.
Жүргөнүбүз ушул көңдөйдө,
Бир кылымдан эчак ашытыр.
Бек атанын ыйык тукуму,
Беш энеси көйкөлгөн
Берекелүү Көңдөйдөн
Берешен бакыт алыптыр
Андагы биздин бабалар,
Эчак кайтыш болуптур
Дайны чыкпай жоголуп,
Далай убак оошуптур.
Санжыргалуу бабалар
Санжырага жазылып,
Ак баракка катталып,
Аты айтылып калыптыр.
Атыбыз кетип алыска,
Айлыбыз сонун болуптур.
«Байыркы эл болсун»-деп,
Бакай ата колдоптур.
«Аман-эсен жүрсүн»-деп,
Арбактар өзү коргоптур.
«Марыбас эл болсун»-деп,
Манас ата колдоптур.
Жүз элүү жыл болгондо,
Жүрөктү эзген той болот.
Жал куйругун түйүп салып,
Жарышка күлүк чабабыз.
Ээр белдей белеске,
Эр эңишти салабыз.
Байрыкдан жомок козгоп,
Баштагыны айтабыз.
Ата-баба тарыхынан,
Айдыңдуу кеп таштайбыз.
Ай айланып күн оогондо,
Асманга жылдыз толгондо,
Беккулунун ак кушу,
Берешен көктө оболойт.
Жылдыздар көктө жыбырап,
Жылдыздуу сонун кез болот.
Жаштар өсүп ошондо,
Жайнаган сонун чак болот.
Бабалардын арбагы,
Баарыбызды колдосун.
Жамактатып кеп айттым,
Жаратканым жар болсун!
Бек атанын тукуму,
Берешен болсун, бай болсун!
Эгерим кор болбосун,
Эли-жери бар болсун!
Эңсегени шай болсун,
Эсен-аман соо болсун!
Бул дастан санжыра жомок 1991 жылы 12-октябрда башталып,
1992-жылы 21- мартында жазылып бүткөн. Бирок ушуга
чейи кайра-кайра алда нечен жолу оңдолду.
БУГУ ЭНЕ ЖӨНҮНДӨ УЛАМЫШ
Санжыра боюнча кеп баштасак ошол Кылжыр атанын эки уулу болгон Орозбакты жана Дөөлөсбакты. Орозбактыдан: Болотмырза, Асанмырза, Карамырза,Токочмырза, Мырзакулмырза деген беш уул төрөлөт. Алар атак-дактуу Орозбакты бийидин балдары эмеспи, кебетеси уулдарым сылык, сыпаа, кербез жана бай болсун деп ар бир баласынын атына «Мырза» деген атты улап койсо керек.
Уландарынын эң улуусу Болотмырза эле, ал узун бойлуу, арыкчырай болгондуктан келиндери аны «Арык» аке деп тергешчү экен. Асан чакырганда Болот аты унутулуп, Арык аке же Арыкмырза болуп аталды. Тагдырдын жазмышыбы туугандардын кичиүүсү Мырзакулмырза жаш кезинен эле айыкпас дартка чалдыгып, жакындарын убайга салып, «Оо» дүйнөгө сапар алып кете берди. Каза болгон адамдын балдарын асырап алаар жөлөк таягы Арыкмырза бар экен. Ал жаратылышынан ар нерсени туура баамдаган эстүү адам эле. Инисинин балдарын канаттууга кактырбай, тумшуктууга чокутпай кор кылбады. Мырзакул мырзанын уулдары Алсейит менен Тынымсейит атасы менен бир туугандарынын көз кырында турмуштун оош-кыйышын жаман-жакшыны көрүп кагыла, согула карышкырдын күчүктөрүндөй кайраттуу чоңоюп келатышты. Арыкмырза калыс, ары акылман, ары бир айткан сөзүнүн өтөөсүнө чыккан адам болуучу. Анын жетим жесирлерге эл журтка кайрымдуулугу ошол учурдагы көчмөндөрдүн арасындагы кадыр-баркын бир топ арттырып салды. Анан Алсейитке Арыкмырзанын таасири тийдиби ары чечкиндүү,ары баатыр чалыш тартып, жакшы деген атакты алып, жакшы-жаманды көрүп, жашынан эл башкарганга көнүп, кийин бий боду. Жанындагы көчмөн калмактар менен тынч жашап, карым-катнаш дегенди билип, ар-бир нерсени орду менен чечип, иш билгилерче өмүр сүрүп келатты.Элде байыркы «Вазир жакшы,хан жакшы. Аял жакшы эр жакшы» деген кеп тегин жерден чыккан эмес экен.
Алсейит бийидин баш кошкон жары кайберен кызы бугу эне болгон дешет. Эмесе сөз оролу келип турганда, бул уламабызда ошол ата менен эненин санжырасын анча-мынча болсо да баяндап, кеп сала кетели. Алар окуучубузга дайын болсун.
***
Улуу тоо кичкисин суук тартып, аяк оона айы жылып,ай жаңырып жаткан убак болчу. Эл очокко ыктап, отсуз отура албай калга маал эле. Кол араага жарап калган балдар өгүз, ат минип, кышкыга отун камдай башташкан. Адамдар алыскы жайыттан ылдыйлай суугу жок далдаа жерлерге түшүп, шамалдан ыктоо жылуу чөлкөмгө байыр ала башташкан. Эркин аймактын чөбүн оттогон улуу тоонун кайберен аркар, кулжа, текелери кышкыга май камдап нык семирип калган учуру болчу. Күздөгү бийик тоолордун сары сойгок чөбү баягы жайдын маалындагыдай болбой жашыл өңү небак бозоргон. Ушул күндөрдүн биринде Орозбактынын үчүнчү уулу Асанмырза иниси Карамырзанын үйүнө кирип келди. Карамырза төрдө күзгү кымыздан ичип кийиктин кабырга этин курч бычагы менен ырахаттана жеп отурган эле. Сырттан агасынын кирип келгенин көрүп: