Күүсүн төгүп безенет.
Куштун үнү мукамдуу,
Кумарланам миң ирет.
Күкүк кушту аңдыйлы,
Кылтак салып кармайлы,
Кылтак менен кармабайт,
Торго түшсө сайрабайт.
Анын үнүн уккуң келсе,
Акырын жылып жакын бар.
Куш үнүндө жалын бар,
Кудуреттүү үндү уксаң,
Курган жүрөк жалындаар.
Турак кылып жашаган
Туулган жерин ыр кылаар.
Турагымдан ыр чыкса,
Туугандарым макталса,
Жаш денеңде жүрөктүн,
Жалын чачаар жагы бар.
Кагылайын туугандар!
Аңгеме маек кургандар!
***
Баян айткан дастанчым,
Байыркыны жакындат.
Бабалардын ойнун айт!
Тээ байыркы салтын айт!
Терип-терип тепчип айт!
Калжаң-кулжаң кошуп ийбей,
Карыбаган чындыкты айт!
Укулуктуу болсун деп,
Учкай жерин чолуп айт!
Азга күтө тургула,
Ат жарышы башталат.
Көңдөй ичи күүлдөп,
Күлүктөр кетти дүңгүрөп,
Туу түбүндө алкынат,
Түмөнбайдын Тору аргымак.
Ооздугун карс чайнап,
Окуранат баш чайкап.
Ат жарышка кошулат,
«Күткөн ойду берсе, деп,
Күлүгүм чыгып келсе –деп,
Адамдар:– Оо, кудайлап,
Жаратканга табынат,
Бата берип жатышат.
Ат жарышы башталат.
Бүтөбайлар атын сүрөп,
Чабандесин жөлөмөлөп,
Дүңгүрөшүп келатат,
Дүбүрткө толуп кең аймак.
Аргамжы боюу жакындайт,
Атыгайдын Кула аргымак.
Жаныбар эми арыш алып,
Биринчи атка жакын барып,
Билгизбей арым арбытып,
Жанын сабап, даңкан чачып,
Жаадай сызып келатат.
Түмөнбайдын Ак желек,
Түмөнгө чыгып жарк этет,
Бийик-бийик жар келсе,
Бир изин жаза баспаган,
Ай караңгы түн келсе,
Андай жерден жаңылбас.
Акылы укмуш жаныбар,
Алааматта жаңылбас,
Айың болгон элине,
Айтып бүткүс кеби бар,
Дастанчым бул күлүктөрдүн,
Дайнын айтаар жериң бар.
Шоңконун Алабайталы,
Топ жарышта байге алган.
Томуктай күлүк чыкты деп,
Тоолук элдер мактаган.
Ооргуп-оргуп чаң чыгат,
Жарышкан аттар келатат.
Тынайдын Көккашкасы,
Тынбай арыш алыптыр,
Астыңкы жайга барыптыр,
А да кызып алыптыр.
Ай чапчыган аргымак,
Аттар кайда андагы?
Жонго карай созулуп,
Жолдор жатат баягы.
Алып-учуп сызышкан,
Аргымактар көрүнбөйт.
Алкынтып күлүк ат чабып,
Азаматтар бери өтпөйт.
Азаматтар өтпөгөн,
Агарып муңдуу жол жатат.
Аралап кеткен кыяны,
Ал кашка жол нени айтат?
Күндү чапчып алдырбас,
Күлүктөр кайда андагы?
Күңгөйгө карай созулган,
Күйүттү жол баягы,
Күңгөйгө учуп бараткан,
Күлүктөрдөн караан жок.
Күргүштөшөт күлүктөр,
Күлүстөндөн дарек жок.
Күлүстөндөр өтпөгөн,
Күбүрго кеткен жол жатат.
Күңгөйгө кеткен созулуп,
Күйүттүү жол нени айтат?
Беккулунун уулдарына,
Берешен бакыт тилегем.
Алыска чапкан күлүгү,
Ашып келсин жол менен.
Алдыга чыгып келе көр!
Аны айтамын ыр менен.
Арыбай чуркап күлүгүбүз,
Аппак нурун таратсын,
Асманда тийген күнүбүз.
Айдыңдуу жерде жашаган,
Аман болсун элибиз.
Бийикте турсун Теңирибиз,
Биримдик болсун демибиз.
***
Намыс жолун уланткан,
Баатырларды сыйлагыла!
Элдин баары эш туткан,
Эрендерди сыйлагыла!
Эстеликти бал-бал жанган,
Байыркы деп атагыла!
Эзелтеден келаткан,
Элиңерди сыйлагыла!
Барак ачып, обон ойлоп,
Баарын ырга салгыла!
Калтырбастан ой козгоп,
Кара сөзгө жазгыла!
Жазылбай унут калгандарды,
Жаңылык жазап ачкыла!
***
Ордо ойнуна келгенде,
Мамбетаалы ордочу,
Тоорумакты тооруган,
Жайнаган чүкө чыгарчу,
Жалгыз эле оюндан.
Мамбет деген ордочуну,
Калың журту мактаган.
Карааны тоодой Боогачы,
Калган эмес алардан.
Ылдыйкы Абды атабыз,
Намысты колдон талашкан.
Шайык дагы шашпаган,
Жайнаган чүкө чыгарган,
Ордо ойнун унутпай,
Дастандарга жазгыла!
Тереңде калган тарыхтан,
Тээ түпкү ата-бабадан,
Бул оюн калган Манастан
***
Кетирекей карыя,
Кеби элге жарыя.
Кең өтөктү аралап,
Керүүдөн жылкы айдаган,
Керимсел жел бетке урган.
***
Абадан деген карыя
Айткан сөзү жарыя,
Айдыңы чоң далдайып,
Адырдан жылкы айдаган,
Аркы өтөккө мал жайып.
***
Боогачы деген карыя
Боо түшкөн сөзү жарыя,
Боордош жерден кетпестен,
Бордунун белин жайлаган.
Боолотуп жылкы айдаган.
***
Кетирекей карыя
Кезинде а да жок болгон.
Кеби, сөзү кылыгынын,
Кээ бири калып коштолгон.
Кеп козгогом ошондон.
Тээ байыркы болгондон.
***
Кетирекей өтөктөн,
Кечинде келем жылкы айдап,
Кең өтөктүн өзүнөн,
Кербен жел согот закымдап.
***