Байыркы кыргыздар Теңирчилик динине сыйынышка. Алар бир жерден экинчи жерге көчүп жүоүшкөн. Теңирчилик дана бул жаратылыш болуп эсептелет. Алар: тоого, сууга, жылдызга, айга жана башка жаратылыштын элементтери болгон. Бир четинен бул деле туура болгон. Жаратылыштан ыйык эмне бар. Бул 5- 12 кылымдардын айланасы болуш керек. Айрымдары шаманизм динине да сыйынышкан. Бирок Теңирчилик дининде китеп болгон эмес сыйынуу ооз эки түрүндө жүргүзүлгөн. Ар бир динде китеп болсо ал муундан-муунга кала берип адамдар ошол китепти окуп сыйынышат. Кийинчереек будпарас ( Буддизм) динине кирип кетишкен. Бул 5- 10 кылымдар болуш керек.
Эң кеңири тараган китептер, каапырлардын Инжил, жүйүттөрдүн: Эски осуят жана Жаңы осуяты. Бул китептерди бир канча пайгамбарлар жазышкан. Алар библия же библиотека, бизче китепкана, «китептер» деген сөздөн келип чыккан. Бул чыгармада бир канча китептерди биириктирип бир китепти түзүшкөн. Ал байыркы грек жана еврей тилинде жазылган. Аны кыргыздар Ыйык китеп деп чыгарып жүрүшөт. Бул китепте санжыра, дастан, ырлар, учкул сөздөр деги эмне деген чыгармалар жок. Аны шашпай окуган адамдын көзү ачылат. Ал эки салаага бөлүнөт. Байркы осуят. Мусулманча- Тоорат китеби. Экинчи китеби Жаңы осуят-Инжил. Дүйнөгө болгон түшүнүгү арбыйт. Айрыкча Соломон же, Сулайман пайгамбардын осуят китеби, ырлары азыркы кезде окумуштуулардын башын катырып кандай акылмандык менен жазылганы ойлондуруп келет.
Инди элинде «Веда» ал чыгармада «Катха Упанишады» китеби адамды ойлондурган
кереметтүү китептердин бири. Инди элинде «Рамаяна» же «Махабарата» китеби да эң кызыктуу китептерден турат. Ошондой эле Инди элинде өтө ыйык китеби Бхагавад Гитада киетби өтө салмактуу жана олуттуу оорунда турат. Замшуддарда «Авеста» китеби да колдон түшүрбөй окула турган китеп. Анда учкул сөздөр, осуяттар биринин артынан бири келип окуган адамдын жан дүйнөсүн көз карашын кеңейтет. Ал эми чыгышта эң кеңири тараган будда дини да кызыктуу буга көптөгөн элдер кирип, алардын да эң сонун чыгармалары бар. Ошол эле чыгышта Конфуций дини ушул улуу ойчулдун атынан пайда болгон дин.
Анын осуяттары, акылман учкул сөздөрү өзүнчө бир керемет.
Биз эми Иисус Христос жөнүндө токтолуп өтөлү. Ал жөнүндө көп сөздөр айтылат. Эгерде динчилерден, тарыхтан анын баянын окуп чыксак анын болумушу төмөндөгүдөй экен. Ал жөнүндө диний китептерде, адабий китептерде көптөгөн баяндар жазылган. Анын энеси Мария Самариялык экен. Палестинада жашаган. Иисустун атасы Пантера деген киши тура. Элде мындай деген имиш болгон. Мария күйөөгө тийгенче жездеси Захарий менен жакындашып, Иисус Христосту төрөгөн имимш. Ал эми христиан дининдегилер айтат кудай Марияга күйөөгө тийбей туруп эле анын боюуна бүтүп, пайгамбарды төрөгөн дейт. Пайгамбар көрүнүктүү дарыгер болгон ал оорулуу адамдарды бат эле айыктырып койгон. Анын колу сокур адамдын көзүнө тийсе эле алы көрүп кеткен. Суунун үстүндө чөкпөй басып жүргөн. А спорт же иога менен машыккан. Ар түрдүү кишини айыктырып, дарыларды жасаган. Ошол касиетине каршы келип диндин өкүлдөрү аны куугунтукташкан. Аны жыгачка мык кагып асып салышкан. Ал иога менен машыккандыктан ал жерден түшүп Тибетке качып кеткен. Анын ошол жакта жүргөнүн документте тарыхта жазылып калган. Анын сүрөтү Тибет монастырында табылган. Анын улуту мурун еврей дешчү, кийин аны грек деп чыгышты. Ал Индияда 15-жыл жашап, Палестинага келген. Ал чебер уста, курулушчу, дарыгер, өтө билимдүү акылман адам болгон. Ал кийин Кашмирде жашаган. 90-жашка чыгып өлгөн деген имиш бар. Ыйык китеп Инжилде жалаң Иисус Христос жөнүндө баян айтылат.
Ушул диндердин ичинен эң кийин жаралган дин же, Мухаммед пайгамбар негиздеген дин бул- Ислам. Ислам дининин китеби Куран болуп эептелет. Куран арабчадан которгондо «окуу» дегенди билдрет. Ал 114- сүрө жана бир канча аяттардан турат. Куран китеби да ыр түрүндө, кыргызча айтканда шыгыр жеңил окула турган ыргак, ыр катары окулуп кете берет. Улуу пайгамбар аны ооз эки жаратып, кийинкилер аны жазма бетине түшүрүшкөн. Куранды тартипке келтирип, сөөктөргө, курма бариктерине, жалпак таштарга, кайыңдын кабыгына жана башка нерселерге жазып сактап калууну ойлошкон. Бул иштерди араб калифалары Абу бекр менен Омар жүргүзгөн. Ал байыркы араб тилинде жазылган. Байыркы араб тили менен азыркы араб тилинин ортосунда чоң айырма бар. Ыйык китеп катары Куранда да ар түркүн окуялар, илимий ойлор, тарых, санжыра, осуят, жүрүм-турум, өлкөнү башкаруу, мыйзам эрежелери деги айтып бүткүс баяндар бар.
Куран-Мухаммед пайгамбарга кудайдын асмандан жиберген жыйнагынан турган мусулмандардын ыйык китеби. Айтып өтпөдүкпү –« эмнени окуса ошону кырааттап айтуу». Куран сүрө деп аталган 114 бапка бөлүнөт. Сүрөлөр аятка бөлүнөт, анда 6226 же