Выбрать главу

Ошону менен эки тууган көпкө элдешпей таарынышып жүрдү. Акыры Алсейит жана Тынымсейит атанын аксакалдары келип экөөнү элдештиргенге аракет кылды.

– Ураалынын тукумдары атаңарга шек келтирбегиле, бир бука алачыкты тепседи,– деп жүз карашпай каласыңарби.

– Касиеттү Курумшу атаңардын арбагы эмне,– дейт.

– Мал эмне өлбөй жүрүптүрбү, өлсө бир бука өлүптүр, бука үчүн ушунча чабышканыңар жетишет, арбакты сыйлагыла.

– Чабышып отуруп, бириңердин көзүңөр көрбөй калды, бириңердин жаак тишиңер сынып, эмдигиече айыга албай жатасыңар, ушул дагы жарайбы.

– Эл эмне дейит, баягы көзгө чабардын тукуму деп, бүткүл журтка шерменде болосуңар,-деп келгендер көп кеңеш берип кетишет.

Ошентип эки бир тууганды эл элдештирип тарап кетет. Эки бир тууган «мындан ары урушпайлы» деп ынтымакка келишет. Бирок баягы эл айткан «көзгө чабаардын» тукумдары деген кеп тарап кетет. Ошондон кийин Беккулу атанын тукумдарын айланасындагы эл « Көзгө чабаардын» тукумдары деп атап калышат. Ошондон бери Беккулу атанын тукумдарынын атына «Көзгө чабаардын» тукумдары деген ат жармашып балакет болуп кетпей калыптыр.

Бизди төрөгөн энелерибиз да, апаларыбыз да, жеңелерибиз да, келиндерибиз да «мен көзгө чабаардын тукумдарын төрөп жатам» деп сыймыктанышат экен. Анан эмне кылат алар да кан-жаны менен көзгө чабаардын тукумдары болуп калбадыбы. Алар көзгө чабаардын тукумдарын арбытыш үчүн бүлө болуп келген эмеспи.

Бирок баарыңарга айтам урушсаңар көзгө чабышпай эле жөнөкөй элдешип ала көргүлө. Анан касиеттү ата –бабанын санжырасын унутпай анда-мында кобурашып айта жүргүлө.

Жана түбүлүктүү көзгө чабаардалрадын тукуму бактылуу болгула! Күндөн-күнгө саныңар арбып, асты жаманчылык көрбөгүлө! «Баягы көзгө чабаарлардын тукуму кыйын чыкты» деп атагыңар жер-жерге угулуп даңкыңар чыксын!

АСКАНЫН ЫЙЫ

Мен уулум менен кой кайтарып Тескей тоодо жатам. Бет алдымда нечен кылым жашап, көптү көргөн карт аска бой керет. Уулум экөөбүздүн атыбыз көк чөпкө тоюп ары жакта ысык күнгө үргүлөп уктоодо. Койлор аркы суунун жээгинде чоң-чоң таштардын түбүндө күндөн коргонуп жуушап жатат. Ободо каргалар, көгүчкөндөр айланып учуп өтөктүн ар кайсы жерине конуп жемин таап жеп жатат. Атам замандан бери карт асканын башын булут чалат. Асканын булут менен тең жаткан жерин каардуу бүркүт айлана үн салып шаңшыйт. Береги асканын үңкүрчөсүндө кыраан ар кандай чырпык, бадалдын сыныктарын чогултуп, уя салып алганы көрүнүп турат. Бул жерге уя салуу кыраан үчүн кубаныч анткени ага эч ким жете албайт. Бир жетсе ага булут жетет. Соккон жел жетет жана башындагы куштар жетет. Кышкысын аскага шамал үйлөп, тынбай зуу-зуу , дуу-дуу деген дабышы жанып, өзүнүн ырын ай-ааламга даңазалап турат. Ал эми жайкалып таза жел аймалап жамгыр бетин тазалап, ысык күн какшыта тиет. Бул биздин ата-бабаларыбыздын карт аскалары далай болумуштун көп тарыхтын күбөсү. Бизден ары Сорок-Таш андан ары Ат –Жайлоо. Анан Чоң Ашуу андан ары Кара-Каман. Береги суунун аркы өйүзүндө соройгон эки таш турат. Төрөкелди атабыз ушул жерге кой кайтарып, ушул жерге эс алып, учтуу таягы менен береги таштарды тык-тык уруп калчу экен. Тээ берегиде биздин балалыгыбыз өткөн Ак-Эчки тоосу сороёт. Көпөлөк кууп жүргөн балам бир кезде менин жаныма келип отуруп:

– Ата тээ береги аскадан Сулайман ата учканбы.

– Ооба балам, Сулайман аскасы,-деп аталат.

– Сулайман деген ким болот?

– Илгери бир жигит ушул аскадан учуп каза болгон.

–Анан аска ошондон аталып калганбы.

– Ооба балам, ошондой болгон.

– Ошондой болгон балам мунун баарын сен чоңойгондо билесиң.

Балам бир жерге тура албай кайра көпөлөк кууп ойноп кетти. Менин эсиме тээ небак жылдарга сиңип кеткен элестер көз алдыма чубуруп келе берди. Кандай болду эле. Ошондогу элестер улгайып, көз алдыма закымдап чубуруп келе берди. Келе берди. Мен тиги карт асканы карадым. Карт аска мени карады. Карт аска мени карап томсорот. Карт аска айтты:

– Айланайын балам, мен баардыгын көргөм бирок менде тил жок тил болсо баардыгын сага айтып бермекмин.

Андан бери түзөңдө ала-сала күркүрөп-шаркырап Чоң Таш суусу менменсинип агып жатат. Ал эмне деп агып жатканы белгилүү ата-бабанын санжырасын айтып агып жатат. Бул шар суу жөнүндө мындай ыр чыгаргам.

Мен ойлоном,

Чоң –Таш суусу шар агат.

Суунун үнүн толкунданып угамын,

Суу да агып мезгил сымал аркырайт,

Баардыгын тең ушул жерден туямын.

– Айтчы тууган шар суу агып жатабы?

– Ооба дайра ага берип күү курайт.

Өкүмдөнүп суудай улап өз жолун,

Өмүрүбүз күлүк минип жол улайт.

Менин көз алдыма өткөндөгү элестер закым болуп чубуруп келе берди. Мен бул баянды оюман чыгарган жокмун. Мурункулардан уккам. Ошол баян кечөө өткөндөй болуп менин жадымда калыптыр.