— Такая грэшная чалавечая прырода… — прамармытаў Сасноўскі, усім сваім выглядам паказваючы, што дзівіцца такой няўдзячнасці не менш за князя.
— Ну, добра, — уздыхнуў Радзівіл. — Усё гэта з часам высветліцца. А пакуль караць смерцю я дазваляю толькі ў тым выпадку, калі смяротны прысуд вінаватаму вынесе суд, а я сам яго зацверджу.
Пан Ян вылупіў вочы.
— А калі ваша княжацкая міласць будзе ў ад’ездзе? — заікаючыся, спытаў ён.
— Тады асуджаныя будуць чакаць майго рашэння столькі часу, колькі трэба. Няўжо ты думаеш, што людзям у магіле будзе лепш, чым на турэмнай саломе?
Сасноўскі, якому такі загад дадаваў клопатаў, разгублена павярнуўся да Габрыэля Любянецкага, што якраз падышоў, каб запрасіць князя да стала. Пан Ян спадзяваўся на падтрымку, але не дачакаўся яе.
— Пакінь князя ў спакоі, пане аканом, — ціха сказаў арыянін. — Добра, што ў сэрцы міласэрнасць мае, а жорсткасці яго само жыццё навучыць.
Багуслаў гэтага не чуў, таму што зноў заглыбіўся ў чытанне.
— Ваша княжацкая міласць занадта блізка халопскія клопаты да сэрца прымае, — усё ж не вытрымаў Сасноўскі. — Ды калі б не князь-гетман, Літва б загарэлася як Украіна!
— Дурань ты, пане Яне, — сказаў на гэта Багуслаў. — Вунь Ярэма Вішнявецкі мужыцкі бунт крывёю гасіў і цяпер у свае ўладанні і носа паказаць не можа, а Хмяльніцкі з казацкім войскам па ўсёй Рэчы Паспалітай за ім ганяецца. Мне пра гэта Крыштаф Арцышэўскі напісаў, — растлумачыў ён, перахапіўшы нямое пытанне аканома, — ён з тых часоў, як з Галандыі вярнуўся і на каралеўскую службу паступіў, паспеў у фартыфікаванні Кодака адзначыцца, а цяпер абаронай Львова кіруе. З тых часоў, як Вішнявецкі, абабраўшы гарадскую казну, уцёк куды вочы глядзяць, пакінуўшы горад без абароны і падтрымкі… Словам, мне трэба войска, здольнае стрымаць ворага, а не рабы, якія нажы за спінамі хаваюць і падымуць іх на мяне, калі пад горадам з’явіцца новы Сакалоўскі… Дарэчы, ці не той гэта баніт[199], якога несправядліва пакарала каралеўскае правасуддзе, так што небарака, забыўшыся пра сваё шляхецкае паходжанне, адправіўся на Сеч прытулку шукаць? І ці не ты, галубок, ад гэтага прысуду выгаду атрымаў, так што цяпер Сакалоўскі па тваю душу да Слуцка з войскам прыходзіў і мне шкоду нанёс?
— Пракляты Саковіч, — працадзіў Сасноўскі, адразу ж здагадаўшыся, ад каго Радзівіл мог атрымаць такія падрабязныя звесткі.
Князь уздыхнуў.
— Слухай, пане Яне, — сказаў ён. — Я спадзяюся, ты разумееш, што калі б ты не бараніў мае інтарэсы гэтак жа адважна, як і сваю ўласную скуру, я б з табой цяпер так ласкава не размаўляў?
— Вядома, найяснейшы князь, — сказаў пан Ян.
— Тады зрабі ласку і ў далейшым служы мне так, каб я не пашкадаваў пра сваю дабрыню… Ты нешта хацеў, Габрыэль? — звярнуўся Багуслаў да Любянецкага, які нерашуча таптаўся непадалёк, не адважваючыся ні сысці, ні ўмяшацца ў гутарку.
— Дык абед астывае, ваша княжацкая міласць, — патлумачыў той сваю настырнасць. — Пан Пуцята ўжо двойчы пагражаў, што зараз прыйдзе і натаўчэ бакі пану аканому, які не знайшоў лепшага часу для спраў.
— Чуў, пане Яне? — засмяяўся Багуслаў, таму што пан Пуцята сапраўды адчайна размахваў рукамі, паказваючы князю на даўно накрыты стол. — Ідзі, скажы пану маршалку, каб пачыналі есці без мяне.
Сасноўскі так хутка выскачыў з-за стала, што амаль перакуліў лаву, на якой сядзеў.
— Ты таксама ідзі абедаць, Габрыэль, — сказаў князь. — Чую, у цябе ўжо ў жываце бурчыць.
Але Любянецкі застаўся стаяць.
— Ці магу я даведацца ў вашай княжацкай міласці, чаго хацеў пан Гарэцкі? — як мага больш бесклапотна спытаў ён.
Радзівіл моўчкі паказаў прыяцелю на месца, дзе толькі што сядзеў аканом.
— Ну, гэта не сакрэт, — сказаў, калі Любянецкі сеў на лаву. — Ян Казімір вырашыў змяніць кардынальскую шапку на каралеўскую карону і абяцае мне залатыя горы, калі дапамагу яму ўзысці на прастол.
— Я так і думаў, — уздыхнуў Габрыэль.
— А вось мой дарагі дзядзька князь-канцлер Альбрэхт піша, што другога такога дурня, як Ян Казімір, ва ўсім свеце не знойдзеш, і трэба ўсімі сіламі малодшага каралевіча Караля Фердынанда на прастол саджаць, — працягнуў Радзівіл.
Любянецкі ціха свіснуў.
— А што князь-гетман кажа? Я ведаю, ён абодвух прынцаў цярпець не можа і мае рацыю, бо ёсць за што!