- Няпраўда! - горача перапыніў, мусібыць, Дабралюбава той, які быў з бародкай. Мусібыць, Бялінскі. - Іван Мікалаевіч геній кампазіцыі!
- Пабачым, пабачым... - не стаў спрачацца з, мусібыць, Бялінскім, мусібыць, Дабралюбаў, і Сяўко падумаў, што такія культурныя людзі маглі б і назвацца, калі б не былі гэткімі ганарлівымі і не думалі, што іх і без таго ўсе ведаюць. Ну, у школе, можа, і ведалі, але калі тое было... А цяпер, калі й разбярэшся, хто з іх хто, дык не ўспомніш, як каго зваць. Нават гэтага з бакенбардамі. Мусібыць, Міцкевіча. - Вось, калі ласка! - развязаўшы шпагат і садраўшы газеты, якімі абгорнутая была карціна, пераможна ўсклікнуў Дабралюбаў. - І дзе вы бачыце тут генія кампазіцыі?
Дабралюбаў, сеўшы на зэдлік і прысланіўшы карціну да канапы, на якой ляжаў нябожчык, звярнуўся чамусьці не да Бялінскага, які з ім спрачаўся, а да Сяўко, які маўчаў, усё глыбей усведамляючы тое, што бачыў, і ўсё болей не разумеючы таго, што ўсведамляў: гэтыя людзі ўсе, а не адзін Някрасаў, павінны былі памерці, бо яны даўным-даўно, яшчэ пра царызме, нарадзіліся! І на табе: жывыя, сядзяць у кватэры Кашына. А дзе Кашын, куды Кашын падзеўся?
Трэба шукаць Кашына. Выбірацца адсюль трэба, пакуль сам жывы. І шэдэўр, карціну забраць, хоць яна так сабе па кампазіцыі...
- Карціну вам не забраць, - прачытаў ягоныя думкі Бялінскі. - Бо яна не ваша.
Тое, што Бялінскі прачытаў ягоныя думкі, Сяўко, канечне, здзівіла, але не так, каб пакінуць нейкім штукарам карціну, якую нёс ён Кашыну.
- Яна мая! - цвёрда сказаў ён і Бялінскаму, і ўсім астатнім, падобным да рускіх літаратараў і польскага паэта ілюзіяністам, штукарам, якія, невядома скуль узяўшыся, пасяліліся ў кашынскай кватэры. - Яе мая жонка ў Піцеры купіла!
Бялінскі паківаўся на венскім крэсле.
- Цікава... І што яна рабіла ў Піцеры?
- Да брата ездзіла. Да стрыечнага. Ён у Эрмітажы...
Сяўко асёкся. Не расказваць жа, што стрыечнік Алёны скраў карціну з Эрмітажу.
- І не расказвайце, - неяк гадзенька ўсміхнуўся Бялінскі. - Карціну стрыечнік вашай жонкі не краў, бо не мог яе ўкрасці, працуючы электрыкам у Эрмітажы. Гэтая карціна з Трацякоўскай галерэі.
Логіка ў Бялінскага была дзіўная: чаму гэта электрык з Эрмітажу не можа ўкрасці карціну ў Трацякоўскай галерэі? Няхай нават тая галерэя ў Маскве, а не ў Піцеры - гэта Сяўко ведаў. Але тады выходзіць (і праз тое, мусіць, Бялінскі і ўсміхаецца гадзенька), што Алёна ездзіла не ў Піцер? У Маскву - і не да стрыечніка? І карціна - не ад яго?..
Бялінскі паскубаў бародку.
- Цікавы ў вас кірунак думак... Ды карціна ў любым выпадку не ваша.
- А чыя?
- Нічыя, - не расплюшчыўшы вачэй, ціха сказаў нябожчык. - Яна ў банку.
Тое, што нябожчык хоць і ціха, але загаварыў, нікога не ўразіла. Нават Сяўко не ўразіўся, бо не зразумеў:
- У якім банку?
Нябожчык, ледзь прыпадняўшы руку, паказаў на кучу асігнацый і карты.
- У гэтым. У вас жа, апроч карціны, няма чаго ў банк паставіць... Згуляем?
Сяўко не гуляў у карты, ён ні ў што не гуляў, нават у лато, і збіраўся сказаць, што ні ў што не гуляе, але не паспеў.
- Не адмаўляйцеся! - падхапіўшыся з крэсла, парывіста абняў яго Бялінскі і зашаптаў на вуха. - Нечаканка ў Маскве! Раптам мэра пагналі! Казіно ўсе пазачынялі!
- Куды пагналі?.. - паспрабаваў Сяўко адштурхнуць няўрымслівага Вісарыёна (во, успомніў: яго Вісарыёнам завуць! Ніколі б не падумаў, калі б не ўспомніў!), а той павіс на ім:
- У Лондан! Як Герцана! Дык мы да вас! Вы не ўяўляеце, чаго нам гэта каштавала! Колькі здароўя адняло ва ўсіх, асабліва ў Някрасава!..
- Якое здароўе, калі памёр... - ледзь выкруціўся Сяўко з парывістых абдымкаў Бялінскага, каб адразу патрапіць у палымяныя абдымкі Дабралюбава, які ўскочыў са свайго зэдліка.
- У нейкім сэнсе памёр! Толькі ў нейкім сэнсе, бо ён геній! А геніі несмяротныя!
Нябожчык, як здалося Сяўко, слязу пусціў.
- Любоў да цябе асвяжыла маё сэрца!.. Як шкада, што ты памёр раней за мяне, ах, як шкада! - працягнуў ён рукі да Дабралюбава, які спытаў Сяўко:
- Вы чыталі «Апошнія песні»?
Апошніх песень Сяўко не чытаў. Някрасава ён ведаў толькі таму, што той - гэта Сяўко са школы помніў - уславіў працоўны подзвіг простага беларуса на будаўніцтве чыгункі.
- І-мен-на! - усклікнуў Дабралюбаў, прачытаўшы ягоныя думкі. Яны ўсе ўмелі думкі чытаць, так што незразумела, навошта кнігі пісалі. - А хто яшчэ ва ўсёй сусветнай паэзіі ўславіў працоўны подзвіг простага беларуса на будаўніцтве чыгункі? Вось ён уславіў? - ткнуў Дабралюбаў пальцам у, мусібыць, Міцкевіча, які сядзеў у нагах нябожчыка і маўчаў.
- Не ўславіў! А чаму?..
- Бо паляк, - сказаў Бялінскі. - Не рускі.
Міцкевіча гэта зачапіла.