Іншыя канцылярскія канструкцыі і выразы зацямняюць зьмест ня менш. Даходзіць да зусім нехлямяжых бюракратычных эўфэмізмаў — абы не пакрыўдзіць бальшавіцкую ўладу (ці ў аўтараў па-ранейшаму жыве страх перад усемагутным НКВД?):
Для грамадска-палітычнага жыцця 1920-х гг. стала характэрным спыненне дзейнасці палітычных партый, якія супрацьстаялі бальшавікам.
Вось так узяло і стала характэрным... А гэта прыклады звычайнага слоўнага загрувашчаньня ў стылі рэзалюцыі партсходу:
Пад яго [Мазурава] кіраўніцтвам партыйная арганізацыя Беларусі ажыццяўляла меры па пераадоленні наступстваў культу асобы Сталіна. (99)
Дык яна пераадольвала тыя наступствы ці толькі „меры ажыцьцяўляла“? Або:
...адстойвалі правы беларусаў шляхам вынясення на разгляд...
А яшчэ —
Працадні ўяўлялі сабой адзінку ўліку працы калгаснікаў і размеркавання даходаў па працы ў калгасах у 1930—1966 гг.
Наколькі ж яскрава можна было сказаць пра тыя пустыя „палачкі“, а сказана так, што чытаць трэба тройчы. 14-гадовы дакладна ня будзе гэтага рабіць.
Застаецца ўражаньне, што аўтары 1) пераносілі ў школьны падручнік фрагмэнты і сказы з сваіх артыкулаў у навуковых выданьнях; 2) бралі гатовыя шаблёны з прапагандысцкіх тэкстаў савецкага і найноўшага часу.
Вось грувасткі як бы навуковы стыль:
Прычынамі гэтага [посьпеху нэпу] сталі ўлік эканамічнага патэнцыялу таварна-грашовых адносін і матэрыяльная зацікаўленасць працоўных у выніках сваёй працы.
А вось тут жа шаблёны савецкай прапаганды — ня як цытаты, а ў ролі дыдактычнага тэксту:
Аднак імкненне пераадолець усе цяжкасці і нягоды, а таксама працавітасць нашага народа паспрыялі выкананню планаў першай пасляваеннай пасяўной.
Уласцівыя беларускаму народу працавітасць, цярплівасць і сіла волі ў пасляваенныя гады дапаўняліся верай у свае сілы. Праца па аднаўленні народнай гаспадаркі стала гераічным подзвігам беларускага народа.
Агульны стыль усякага падручніка мусіць быць роўны, стыль кнігі, адрасаванай падлеткам, — жывы і адначасова сьціслы. З уласнага рэдактарскага досьведу ведаю, што тут амаль усё залежыць ад аўтара, а не рэдактара, бо перарабіць кнігу з стылістычнага гледзішча азначае напісаць яе наноў. Тым ня менш абавязкам рэдактара было згладзіць кантраст манераў пісьма трох аўтараў (калі такі кантраст быў) і наагул не дапускаць перападаў.
Трохі лягчэй дыхаецца, калі пасьля канцылярска-савецкіх пасажаў бачым і людзкія словы, адрасаваныя 14-гадовым чытачам:
Вось так у жыцці асабістая адвага і самаахвярнасць, пакуты і каханне ідуць поруч. Вы ж ужо ведаеце, што такое любіць маці і тату, бабулю і дзядулю, сястру ці брата. І ў вашым жыцці будзе каханне, дзеля якога ахвяраваў сваім жыццём наш суайчыннік Васіль Ігнаценка.
Няхай сабе крыху патасна. Але хацелася б, каб уся кніга была прасякнутая такой чалавечнасьцю, такім, а не мэханістычна-статыстычным, стаўленьнем да нашых папярэднікаў, бо іначай ня будзе асэнсаваньня цяжкога і часта жахлівага досьведу гісторыі Беларусі апошняга стагодзьдзя.
Тэрміны, азначэньні
З моўнай культурай зьвязаная тэрміналягічная дакладнасьць, яны ўзаемапранікальныя. У канцы кнігі ёсьць слоўнік, але там ня ўсе тэрміны і тэрміналягічныя спалучэньні, ужытыя ў тэксьце.
У стартавым параграфе бачым як сынонімы выразы Кастрычніцкая рэвалюцыя, Кастрычніцкае ўзброенае паўстаньне, кастрычніцкія падзеі. Тэрміналягічная разьняволенасьць дазваляла б узгадаць і тэрмін „пераварот“, пагатоў яго спачатку ўжывалі і самі бальшавікі, але такога ў тэксьце няма.
Ключавы для разуменьня і характарыстыкі эпохі тэрмін „палітычныя рэпрэсіі“ атрымаў на дзіва лагоднае раскрыцьцё: „розныя меры прымусу, якія ўлады ўжываюць па палітычных матывах“. Усё ж ленінска-сталінскія рэпрэсіі мелі зусім канкрэтны выгляд. Калі ясна не сказаць, што тагачасныя рэпрэсіі — гэта не вымовы, штрафы ды нават звальненьні з працы, а вязьніцы і расстрэлы, чытач ня ўсьведаміць, што азначала для лёсу „нацдэмаў“ такая фраза: „У час палітычных рэпрэсій у контррэвалюцыйныя элементы і шпіёны быў залічаны шэраг дзеячаў культуры, якія з’яўляліся прадстаўнікамі нацыянал-дэмакратычнага руху (іх называлі нацдэмамі)“.