Як яна яму сказала, так усё сталася. Прыняў яго кухар за падкухара, пасьля панастаўляў яму ўсялякiх страваў, каб варылiся, а дурны яму i кажа:
- Дзядзьку, вы сабе або пайдзеце дзе можа, або ляжце, вы стурбавалiся ўжо, а я адзiн дам раду.
А кухар з таго надта рады, зьверыў ужо ўсё на дурня, а сам прыйшоў толькi тады, калi пара была даваць да стала ды й знайшоў усё пароблена, як не спадзяваўся.
Па тэй ужо вячэры цi па абедзе, хто яго ведае, як там называць, клiча гаспадар кухара, дае яму гасьцiнца ды й дзякуе за такiя смачныя стравы. Толькi той кухар быў нейкi сумленны ды й кажа:
- Гэта той хлапец, што стаў за падкухара, панаварваў такiх смачных страваў.
Гаспадар кажа:
- Клiкнi мне гэтага падкухара.
Прыходзiць падкухар, а гаспадар:
- Дзе ты, - кажа, - i скуль навучыўся гэтак смачненька варыць?
- У цёмным, - кажа, - лесе, пры дарозе, з-пад братняе рукi, што за дабро лiхам плацяць.
Гаспадар i госьцi не зразумелi гэтага, толькi браты, як папера, белыя сталi. Тады дурны кажа:
- Калi не разумееш падкухара дурнога, то глянь i здагадайся на сынох разумных.
- Чаму, - кажа, - так?
- А дзе-ж, - кажа, - пане гаспадару, твой сын трэйцi - дурны?
- А Бог яго сьвяты ведае.
Тады дурны бацьку да ног:
- А то-ж я, - кажа, - твой сын найменшы, я славу даказаў, я птаха з-за мора з заклятага двара дастаў. Я, - кажа, - братаў з вастрогу выкупiў - i давай расказваць усю сваю прыгоду, што меў ад тае пары, калi выйшаў з бацькаўскае хаты. Слухаў яго бацька, а пасьля загадаў узяць зялезныя бораны ды й парасьцягваць разумных сынкоў, а з тым дурным мо' i цяпер яшчэ жыве i цешыцца.
КАРАЛЕВIЧ, ЧАРАЎНIК I ЯГОНАЯ ДАЧКА
У ваднаго караля быў маленькi сын, i хтосьцi яму сказаў, што ён зьгiне. Калi хлапец гэты падрос, то адзiн раз стаў прасiцца, каб яму дазволiлi пайсьцi на паляваньне. Кароль доўга яго ня пушчаў, але потым даў яму людзей, войска ды кажа:
- Ну, iдзi, сынку, пазабаўляйся. - А тым людзям загадаў, каб яго пiльнавалi.
Хадзiлi яны доўгi час па лесе, аж пад вечар убачыў той хлапец вельмi пекную птушку ды й пачаў за ёю ганяцца: ганяўся, ганяўся i заблудзiў. Ходзiць ён, ходзiць, аж узыйшоў на такi мост, што, калi iдзеш у вадзiн бок, мост топiцца ў ваду, калi iдзеш у другi, то таксама. Няма яму дзе дзецца. Нарэшце, падыходзiць да яго якiйсьцi чалавек ды й кажа:
- Я цябе даўно чакаю, хадзi за мною, я цябе вывяду на бераг. - Вывеў яго i кажа:
- Ну, цяпер хадзi за мною, я цябе завяду да хаты.
Завёў яго да свае хаты, загадаў даць пiць, есьць i кажа:
- Ляж спаць, а заўтра я табе дам працу: калi ты яе зробiш, то будзе добра, а калi ня зробiш, то будзе табе сьмерць.
Назаўтра яго збудзiў той чалавек, загадаў жонцы даць яму есьцi, а затым павёў на працу. Прыйшлi яны да лесу, а там ляжыць агромнiсты камень, вось той чалавек яму й кажа:
- Як ты зробiш за дзень у гэтым каменi дванаццаць пакояў, зусiм такiх, як трэба, толькi ключы аддаць, то добра, а калi не, то сьмерць цябе чакае.
I даў яму малаток ды долата, а сам пайшоў да дому.
Той хлапец падзюбаў, падзюбаў, бачыць, што нiчога ня зробiць, сеў ды й плача. Аж прыносiць яму таго чараўнiка дачка палудзень i кажа:
- Чаго ты плачаш?
- Ай, - кажа - плачу: казаў мне твой татуля зрабiць дванаццаць пакояў у каменi, а я - кажа, - ня дам i жаднае рады.
- Цiха, - кажа, - ня плач, сядзь i еш, я табе дапамагу.
А калi хлапец пасiлкаваўся, яна яму кажа:
- Ляж цяпер, сваё гора засьнi.
Лёг хлапец i зараз-жа заснуў, а яна клiкнула нячыстых духаў; як бачыш зрабiлi яны дванаццаць пакояў у каменi. Тады яна яго будзiць:
- Устань, - кажа - бо я адыходжу; на табе ключ; калi прыдзе мой татка-чараўнiк i запытае цябе, цi добра зрабiў, то скажы: усё добра, толькi адно вакенца крывое, бо калi скажаш, што ўсё добра, то будзе з табою кепска. А ключы ня йначай як яму ў рукi дай, бо калi дзе паложыш, то ён папсуе табе працу.
Пад вечар iдзе той чараўнiк да каралевiча i пытае:
- А, што, добра зрабiў?
- Добра, - кажа каралевiч, - толькi адно вакенца ў сенцах крыва стаiць.
Тады чараўнiк кажа:
- Ну, хлопча, добры зь цябе майстар, iдзi да хаты.
Ён зноў загадаў даць яму пiць, есьць i кажа:
- Заўтра я дам табе шчэ працу, калi ты яе зробiш, то будзе добра, калi-ж не, то сьмерць цябе чакае.
Той пайшоў, лёг i спаў аж да самага сьвету. Назаўтра рана збудзiў яго чараўнiк, загадаў даць пiць, есьцi, павёў да лесу, даў яму шкляную сякеру i кажа:
- Ну, калi ты за дзень зрубiш гэты лес, ацярэбiш яго i ў сажнi паскладаеш, то будзе добра, а калi не, то сьмерць цябе чакае.
Чараўнiк завярнуўся ды пайшоў дадому, а гэты хлапец секануў у дрэва, сякера высыпалася i няма чым рубаць. Сеў ён i плача. Аж у палудзень прыносiць тая самая есьцi i кажа:
- Чаго ты зноў плачаш?
- А як-жа мне ня плакаць, калi мяне твой татуля так нацiрае, што я цябе мо больш i не пабачу.
А яна яму кажа:
- Э, глупства, не бядуй, еш i ляж адпачыць, я табе дапамагу, але глядзi, каб ты аба мне не забыўся.
Тут-жа ён прырок ёй, што нiколi не забудзе. А пад'еўшы, палажыўся спаць. Яна тымчасам клiкнула сваiх памоцнiкаў, i ўвачавiдкi сажнi стаяць. Тады яна кажа:
- Уставай ужо, а калi прыдзе чараўнiк i запытае, цi добра зрабiў, то скажы: усё добра, толькi адна хвоя зламалася напалову. А не кажы, што я табе дапамагаю, бо ён цябе будзе пытаць.
Прыходзiць чараўнiк i пытае:
- А што, добра зрабiў?
- Добра, толькi адна хвоя зламалася напалову.
- О, - кажа - то ты, мусiць, лепшы майстар за мяне. Але цi не дапамагае табе дачка мая?
- Ы-ы, яшчэ, то не дапамагала, толькi прынясе палудзень, я зьем, i зараз яна iдзе назад.
- Ну, то йдзi дадому.
Завёў, напаiў, накармiў дасыта i кажа:
- Iдзi-ж спаць, бо заўтра зноў чакае цябе праца.
Назаўтра даў яму напарстак, завёў яго да возера ды й кажа:
- Вылi з возера за дзень усю ваду, а дно пясочкам жоўценькiм высып. Апрача таго, палiчы рыбаў, колькi будзе вялiкiх, i колькi малых.
Той вылiваў, вылiваў напарсткам ваду, але й знаку няма. Аж прыносiць тая есьцi, а ён плача.
- Чаго ты ўсё плачаш.
- А як-жа мне ня плакаць, то-ж казаў мне бацька твой напарсткам ваду вылiць, а я вылiваю i знаку няма.
- Э, глупства, я табе дапамагу, але памятай, каб ты мяне не забыўся.