Ён пад'еў i палажыўся спаць. Як бачыш, так вада вылiта, i дно жоўценькiм пясочкам пасыпана.
- Ну, устань, але памятай, калi прыдзе татуля i запытае, цi зрабiў, кажы зрабiў. - А рыбу палiчыў? - Палiчыў: большай трыста шэсьцьдзесят, а меншай ня зьлiчыў. Тады ён табе скажа, што гэта не твая праца, а мая, то ты не кажы, што гэта я зрабiла, бо было-б з табою кепска. Ну, а пасьля ён табе скажа, каб ты пазнаў, каторая табе абед насiла, а нас ёсьць сем, то над маёй галавою будзе муха лятаць; а другi раз - ззаду будзе кветачка ў мяне, а трэйцi раз - будзе на пазурку зялёная нiтачка. - Сказаўшы гэта, пайшла да хаты.
Неўзабаве прыходзiць чараўнiк i пытае:
- А што, зрабiў?
- Зрабiў.
- Рыбу аблiчыў?
- Аблiчыў: большай трыста шэсьцьдзесят, а меншай не аблiчыў.
- О, мусiць, то мая дачка зрабiла, а ня ты? - А ён:
- Не, - кажа, - далi-Бог не: яна толькi прынесла есьцi i зараз-жа пайшла.
- Ну, iдзi дадому, калi ты пазнаеш, каторая прыносiла табе палудзень, то я цябе ажаню зь ёю, а калi не - то галаву адарву.
Пайшлi. Прыходзiць, аж ён паставiў сем паненак, як адна, нiякае адмены нiдзе няма.
- Ну, - кажа - выбiрай.
Прыгледзеўся ён над катораю муха лятала i кажа:
- Вось гэта.
- Ну, добра, iдзi спаць.
На другi дзень вывяў зноў сем, як адну, i кажа:
- Выбiрай цяпер.
Так абыйшоў ён кругом, угледзiў белую кветачку i кажа:
- Гэта мая.
Чараўнiк толькi галавою пакруцiў i думае сабе: ну й хiтры-ж ты.
Назаўтра выводзiць зноў сем галубiц, як адна, анiякае адмены, i кажа:
- Ну, хлопча, выбiрай, каторая табе палудзень насiла.
Хадзiў ён кругом, хадзiў i ўгледзеў на пазурку зялёную нiтачку, ды й кажа:
- Калi ня мыляюся, то гэта мая. А чараўнiк:
- Ну, - кажа, - ты лепшы штукар за мяне.
Назаўтра iх ажанiў i загадаў, каб матка пiльнавала, каб часам яны не паўцякалi. А нявеста цiха кажа каралевiчу:
- Мы ўцячом, але паставiм дванаццаць зэдлiкаў, то гэтыя зэдлiкi будуць за мяне адказваць.
Так i зрабiлi, а самi наўцекача. Матка пытае:
- Галена, ты ёсьць?
- Ёсьць.
Так яна пытала дванаццаць разоў, а зэдлiкi адказвалi; запытала трынаццаты раз - цiха, дык яна як крыкне:
- Мужу, уставай - няма!
Тады чараўнiк кажа:
- Бяжы хутчэй, мацi, калi ўпусьцiла, ганi iх.
Мацi зрабiлася цёмнаю хмараю i гонiцца, а дачка тое пачула й кажа:
- Гонiць нас мацi, я стану вялiкiм лесам, а ты маленькаю птушачкаю, толькi ня дайся ёй ухапiць.
Вырас адразу вялiкi лес, а маленькая птушачка лятае ў iм. Пачала баба за птушкаю ганяцца: лятала, лятала, ды не ўхапiла. Вярнулася назад, чараўнiк пытае:
- А што ты бачыла?
- Так i так.
- А чаму ты ня брала, то-ж гэта яны, - ганi баба iзноў.
Баба зноў зрабiлася цёмнаю хмараю i гонiць, а дачка тое пачула й кажа:
- Ну, гонiцца зноў мацi, я зраблюся вялiкаю гарою, зарослаю церняю, а ты будзеш салавейчыкам, толькi ня дайся ёй ухапiць.
I стала адразу вялiкая гара, зарослая церняю, а салавейчык песьню сьпявае. Хмара надыйшла, стала баба за салавейчыкам хадзiць: хадзiла, хадзiла - ня дала рады прадзiраць гэтага церня калючага, завярнулася i паляцела, а яны далей уцякаюць. Прылятае да хаты, а ён:
- А што, бачыла?
- Так i так.
- Чаму ты, дурная баба, ня брала, то-ж гэта яны й былi. Ганi трэйцi раз, як знойдзеш, забiрай.
Узяла баба iз сабою тры гарэхi i зноў гонiць iх, а дачка пачула й кажа:
- Я буду возерам, а ты качуром - ня дайся-ж ты ёй ухапiць.
Прыляцела баба, хадзiла кругом возера i не ўхапiла.
- Ну, ты, - кажа, - мяне не шкадуеш, а я цябе шкадую: на табе, дачка, тры гарэхi, яны табе ў няшчасьцi дапамогуць.
А потым паляцела назад, а яны з гарэхамi - уцякаюць далей. Калi-ж падыйшлi блiзка да дому таго хлапца, яна й кажа:
- Я затрымаюся ў карчме, а ты iдзi дадому, толькi глядзi, каб цябе бацькi не цалавалi, бо ты аба мне зусiм забудзеш.
Ён зайшоў у хату, а бацькi з радасьцi давай яго цалаваць, дык ён i чыста забыўся. Пабыўшы крыху, гавораць яму, каб жанiўся. Дык ён i жэнiцца. Сабралася шмат народу, а чараўнiковая дачка раскусiла азiн гарэх i вынула зь яго сукню, як месяц, убралася й iдзе. А матка каралевiча, як пабачыла яе, пачала бедаваць, што тую пакiне. Клiкнула яна яе да пакою, дала ёй такога вiна, што яна выпiла i заснула. Зьнялi яны тады зь яе тую сукню i схавалi. Прачнулася яна - няма сукнi. Заплакала з гора i пайшла.
Аж на другi вечар зноў зьяжджаюцца госьцi, яна раскусiла другi гарэх, дастала зь яго сукню, як зоркi на небе, убралася i пайшла. Матка яго яе пабачыла, зноў таксама зрабiла. Тая назаўтра прачнулася, але што-ж зробiш? Заплакала зноў i пайшла. Iдзе, аж спатыкае нейкую старую бабу. Тая падыйшла да яе i пытае:
- Чаго ты, доньку, плачаш?
- Так i так; парадзь мне, бабка, што мне рабiць, я яго ад сьмерцi ратавала, а ён мяне забыў, хоць мы ўжо пажанiўшыся былi.
Тады бабка кажа:
- Убярыся ты ў кепскае адзеньне, напiшы лiст, занясi i палажы пад люстэрка, дзе ён чэшацца, а ўвечары ўбярыся i iдзi. - Яна так i зрабiла.
У вечары раскусiла яна гарэх, дастала сукню, як сонца, апранула на сябе i iдзе. А ён, прачытаўшы лiст, успомнiў яе, засмуцiўся моцна, выйшаў на вулiцу i стаў пiльнаваць. Пастаяў крыху, аж бачыць - iдзе. Пацалаваў яе, перапрасiў i йдуць разам да хаты, а людзi дзiвяцца, што гэта за яснасьць такая, аж вiдна, як удзень. Увайшлi, яна пакланiлася бацьком, расказалi, што было i, замест вясельля, зрабiлi толькi вялiкi баль.
На гэты баль i мяне клiкалi, казалi, каб я iм паказаў камэдыю, а я iм сказаў, каб мне далi шкляныя боты, з масла капялюш i папяровы сурдут. Музыка то зайграла, я хацеў пайсьцi танцаваць, але шкадаваў, каб не пабiлiся боты, ськiнуў iх i ўцёк, бо хацеў паказаць дома, што гэта за штука. Iшоў, iшоў, аж ноч занялася, лёг каля каменя начаваць. Дождж як пайшоў, чыста сурдут размок, я схапiўся i далей, а тут сонца як прыгрэла, капялюш растапiўся на галаве. Абуў боты шкляныя i iду, аж спаткнуўся на камень, а яны - дзын-дзын i пабiлiся. Тады я давай ужо йсьцi босы: iшоў, iшоў, прыйшоў на свой пасеў i тутка сеў. Байку вам сказаў, усё роўна як зьвязаў, а тыя ўсё жывуць, мёд вiно п'юць, мне затое, што стуль уцёк - не даюць.
БРАТЫ-ПАЛЯЎНIЧЫЯ
Жылi-былi ў вадной вёсцы стары iз старою. Было ў iх тры сыны.
Слаўныя гэта былi хлопцы й добрыя работнiкi. Але найбольш за ўсё любiлi яны на паляваньне хадзiць.