- А мае-ж вы браткi, мае саколiкi, гэта-ж у лесе кавалi хатку паставiлi паўнютка кавалёў! Як увайшоў, дык адзiн як даў мне молатам, другi вiламi зялезнымi, а трэцi давай шчыпцамi цiснуць, а яшчэ адзiн нейдзе зь печы ўсё крычыць: "Ды падавайце-ж мне яго сюды! Ды падавайце-ж мне яго сюды!" Мала я не абамлеў. Маю я шчасьце, што гэтак ня было, бо, каб ня дай Божа, дык той, зь печы зьлезшы, чыста зь мяне скуру зьдзёр-бы.
КУРАЧКА-РАБКА
Жыў дзед, жыла бабка. Была ў iх курачка-рабка. Нанесла курачка яечак поўны падпечак. Сабрала бабка яечкi ў чарапiцу ды паставiла на палiцу. Мышка бегла, хвосьцiкам махнула, чарапiца ўпала, яечкi пабiлiся.
Плача дзед, плача бабка, курачка кудахча, вароты скрыпяць, трэскi ляцяць, сарокi трашчаць, гусi крычаць, сабакi брэшуць.
Iдзе воўк:
- Дзедка, бабка, чаго вы плачаце?
- Як-жа нам ня плакаць? Была ў нас курачка-рабка. Нанесла курачка яечак поўны падпечак. Сабрала бабка яечкi ў чарапiцу ды паставiла на палiцу. Мышка бегла, хвосьцiкам махнула, чарапiца ўпала, яечкi пабiлiся.
I воўк завыў.
Iдзе мядзьведзь:
- Воўк, чаго выеш?
- Як-жа мне ня выць? Жыў дзед, жыла бабка. Была ў iх курачка-рабка. Нанесла курачка яечак поўны падпечак. Сабрала бабка яечкi ў чарапiцу ды паставiла на палiцу. Мышка бегла, хвосьцiкам махнула, чарапiца ўпала, яечкi пабiлiся. Плача дзед, плача бабка, курачка кудахча, вароты скрыпяць, трэскi ляцяць, сарокi трашчаць, гусi крычаць, сабакi брэшуць... А я брахаць ня ўмею, дык i завыў.
Выслухаў мядзьведзь казку i адарваў сабе хвост.
Так з таго часу i жыве з куртатым хвастом.
ЛIСIЦА I ДРОЗД
Жылi дзед i баба. Дзед у лес хадзiў дровы сячы, а баба дома была, пiрагi пякла.
Аднаго разу злавiў дзед у лесе дзiкага парсючка i прынёс яго дахаты. Харошы быў парсючок - стракаценькi ды паласаценькi.
Пачала баба парсючка кармiць - i цестам, i мукою, i сьвежаю травою.
Але, вядома, дзiк - яму жалудоў давай. Цягне яго ў лес па жалуды.
Нiчога ня зробiш, пачала яго баба ў лес пускаць, жалуды зьбiраць. Цэлы дзень ён у лесе гуляе, а нанач дахаты бяжыць. Такi добры парсючок быў!
Аднойчы бяжыць ён у лес, а насустрач яму галодны воўк.
- Парсюк-парсючок, дзiк-дзiчок, - кажа воўк, - я цябе зьем.
Парсючок хiтры быў, падумаў i адказвае:
- Ня еж мяне шэры воўк, лепш iдзi iз мною на жалудовую палянку: там чарада гусей ходзiць.
А воўк да гусей вельмi ахвочы. Паверыў ён дзiчку-парсючку i пайшоў за iм на жалудовую палянку.
На дарозе была вялiкая воўчая яма. Парсючок яе ведаў ды абыйшоў, а воўк бух у яму! I сядзiць там.
Назаўтра парсюк зноў пайшоў на жалудовую палянку.
Iдзе ды iдзе, сустракае яго лiсiца.
- Куды iдзеш, парсючок?
- Па жалуды.
- Вазьмi i мяне з сабою.
- Хадзем.
Iдуць яны, iдуць, падыйшлi да ямы. Парсючок абыйшоў яму, а лiсiца - бух! ваўку на галаву.
На трэйцi дзень сустракае парсюка заяц.
- Куды iдзеш, парсючок?
- Па жалуды.
- Вазьмi i мяне з сабою.
- Хадзем.
Дайшлi да ямы - i заяц туды паляцеў. Стала iх цяпер у яме трое: воўк, лiсiца i заяц.
Сядзяць яны ў яме, захацелi есьцi. Лiсiца кажа:
- Давайце крычаць: хто слабей крыкне, таго зьядзём.
Крыкнуў воўк - моцна.
Крыкнула лiсiца - таксама ня надта слаба.
Крыкнуў заяц - зусiм слаба: толькi пiскнуў.
Ну, яго i зьелi. Воўк усе косьцi паеў, а лiсiца кiшкi сабе ўзяла i ў пясок закапала.
Назаўтра ўзноў прагаладалiся. Лiсiца дастала кiшкi ды есьць патроху.
- Што гэта ты, кумка, ясi? - пытаецца воўк.
- Кiшкi.
- Дзе ты iх узяла?
- Лапаю сабе жывот распарола i дастала.
Воўк паверыў, распароў сабе кiпцюрамi жывот ды сканаў.
Лiсiца i яго зьела.
Прыляцеў да ямы дрозд. Лiсiца просiцца ў яго:
- Дрозьдзiк-драздок, вызвалi мяне зь ямы!
- Як-жа я цябе вызвалю?
- Накiдай у яму гальля, i я вылезу.
Дрозд накiдаў гальля, лiсiца вылезла зь ямы i кажа:
- Дрозьдзiк-драздок, вызвалiў ты мяне?
- Вызвалiў.
- Накармi-ж цяпер мяне.
- Як-жа я цябе накармлю?
- Вунь баба на поле iдзе, мiску блiноў кясе. Ты заляцi ёй наперад ды сядзь на дарозе.
- I ўсё?
- Усё.
Паляцеў дрозд i сеў пасярод дарогi. Баба ўбачыла дразда, паставiла мiску з блiнамi i кiнулася яго лавiць. А лiсiца схапiла блiны ды за кусты.
Наелася лiсiца блiноў, прыйшла к дразду:
- Дрозьдзiк-драздок, вызвалiў ты мяне?
- Вызвалiў.
- Накармiў?
- Накармiў.
- Цяпер напаi.
- Як-жа я цябе напаю?
- А вунь, бачыш, чалавек бочку зь пiвам вязе. Ты ўзьляцi на бочку ды дзяўбi затычку.
- I ўсё?
- Усё.
Паляцеў дрозд, сеў на бочку ды давай дзяўбсьцi затычку.
Убачыў гэта фурман, схапiў кол ды па дразду. Дрозд узьляцеў угару, а фурман з усяе сiлы - па бочцы! Бочка разьбiлася, пiва вылiлася. Цэлая лужына налiлася.
Паехаў чалавек, бядуючы, далей, а лiсiца напiлася пiва з лужыны, колькi ёй хацелася, ды пабегла да дразда:
- Дрозьдзiк-драздок, вызвалiў ты мяне?
- Вызвалiў.
- Накармiў?
- Накармiў.
- Напаiў?
- Напаiў.
- Цяпер пацеш ты мяне.
- Як-жа я цябе пацешу?
- А вунь на таку дзед з бабаю гарох малоцяць. Ляцi туды i садзiся на лоб то бабе, то дзеду.
- I ўсё?
- Усё.
Паляцеў дрозд на ток, сеў бабе на лоб. Убачыў дзед дразда ды - трах! цэпам. Але не па дразду, а па бабiным лобе. Дрозд фыркнуў i перасеў на дзедаў лоб. Тады баба з крыкам: "А кыш!" - бах цэпам дзеду ў лоб!..
Лiсiца аж качаецца ад сьмеху, пазiраючы, як дзед малоцiць бабiн лоб, а баба - дзедаў.
Набiлi яны сабе гузакоў, кiнулi малацьбу ды пайшлi дахаты прымочкi на лобе ставiць.
А дразду хоць-бы што - паляцеў сабе ў лес, пасьвiстваючы.
ДЗЯЦЕЛ, ЛIСIЦА I ВАРОНА
Выдзеўб дзяцел у васiне дуплё, збудаваў гняздо i вывеў дзетак - траiх дзятлянятак.
Растуць малыя, а дзяцел цешыцца: "Выгадую, думае, дзяцей - на старасьць падмога будзе..."
Ды недарэмна кажуць: "Хто-б дзятла ведаў, каб не яго доўгi нос?" Ня ўмеў ён радавацца сам сабе, а раструбiў на ўвесь лес пра сваiх дзяцей. Каго нi спаткае - усiм хвалiцца: "Якiя ў мяне слаўныя дзеткi! I разумныя, i прыгожыя. Другiх такiх няма нi ў кога..."
Дачулася пра гэта лiсiца. Захацелася ёй маладых дзятлянятак пакаштаваць. Але як-жа iх з гнязда дастаць? На дрэвы лазiць лiсiца спрыту ня мае.
Дзяцел дзяцей гадуе, - кормiць, поiць, а лiсiца каля асiны пахаджвае, зубы выскаляе i ўсё думае, як дзятлянятак iзь сьвету зьвесьцi.
I надумалася-такi. Падыходзiць аднойчы да асiны ды давай хвастом па камлi стукаць.
Высунуў дзяцел галаву з дупля:
- Што ты, лiсiчка, робiш? Навошта маiх дзяцей пужаеш?
- Вось як, - кажа лiсiца, - дык у цябе i дзецi ёсьць?
- Ёсьць, - адказвае дзяцел. - I такiя-ж слаўныя дзеткi!
- Ну дык выганяй iх вон, ды сам выбiрайся, бо я зараз буду дрэва секчы...
- Навошта табе гэта дрэва? - пытаецца дзяцел.
- Як гэта навошта? На дровы папiлую, у печы палiць буду!
- Ой, лiсанька, ой, матанька! - пачаў прасiцца дзяцел. - Дай хоць дзяцей пагадаваць, тады i сячы сабе дрэва. Куды-ж я цяпер з малымi падзенуся?
А лiсiца яшчэ мацней стукае хвастом па дрэву:
- Не магу я чакаць, пакуль ты дзяцей пагадуеш! Хто-ж вiнаваты, што ты якраз на гэтай асiне гняздо зрабiў! Мала лесу было, цi што?
- Яно то праўда, - кажа дзяцел, - лесу нямала. Ды хто мог ведаць, што табе гэтая старая трухлявая асiна на дровы спатрэбiцца...
- Трэба было запытацца, раней чым гняздо рабiць, - злуецца лiсiца. - Сам вiнаваты.
Пачухаў дзяцел сваю стракатую галаву:
- Што-ж мне рабiць, лiсанька? Дай раду.
Аблiзалася хiтрая лiсiца, пакруцiла хвастом ды кажа:
- Ськiнь мне адно дзiця, тады ня буду секчы дрэва.