Беларускі Львоў, як і Талін, заслугоўвае сваіх, асобных кніг – і старонак у іх будзе нашмат болей, як і рэальных фактаў, і дакладных адлюстраваньняў. Што да Парыжу, дык ён жыве ў сьвядомасьці беларускага чалавека незалежна ад таго, хадзіў гэты чалавек па парыскіх вуліцах або бачыў іх толькі ў кіно. Як і аднойчы пражытае савецкае мінулае, поўнае д’артаньянаў і штырліцаў, шэрлакаў голмсаў і гамлетаў, усіх гэтых подозрітельных іностранцев, трымае савецкага абывацеля за шкірку, не даючы яму праваліцца ў бездань сучаснасьці, якую ён ня ведае, ня хоча і баіцца.
Мы нараджаемся з Парыжам, бо гэта сталіца сьвету – вось адно з самых моцных адчуваньняў, калі ты трапляеш сюды і не згубіў па дарозе сюды ўсе прачытаныя табой кнігі. І няхай гэта ўмоўны Парыж, прывідны Парыж з тэкстаў, якія ты насамрэч ніколі ня будзеш перачытваць. Умоўны Парыж – сталіца таго ўмоўнага сьвету, у якім жыве чалавек, што есьць марозіва масавай культуры, седзячы перад тэлевізарам у чаканьні сьвята. Парыж задае канон, ён нават не пачатак усіх вядомых культурных дарог, ён – тая непазьбежная, галоўная дарога, на якую немагчыма ня выйсьці ў сваіх блуканьнях. У пэўны момант, заўжды нечаканы.
Нават чытаючы якога-небудзь Мо Яня, бачыш паміж радкоў у яго, “горад сьвятла”, Парыж… Чуеш ягоны пракляты голас, і скурай адчуваеш, як шмат кітайскі пісьменьнік (а зь ім і японскія, карэйскія, аўстралійскія, афрыканскія) вучыўся ў парыжанаў, як ён зачытваўся францускай літаратурай. Як марыў некалі напісаць ня горш, чым розныя вялікія бальзакі з мапасанамі.
У культуры свае мапы і свае вымярэньні. Старажытны рымлянін нараджаўся ў Рыме, нават калі ніколі ў жыцьці яго ня бачыў. Парыж мае права пра нас ня ведаць, а мы думаем, што ведаем пра яго ўсё. Так і апраўдваецца сталічны статус. Таму Менск – гэта сталіца РБ, а Парыж – прывідная сталіца прывіднага каралеўства: але сьвет чамусьці лепш абазнаны ў прывідах, чым у беларусах. Можа, таму ў РБ так ня любяць беларускую літаратуру.
Кожны пісьменьнік піша пра Парыж, нават калі нічога пра яго ня ведае і нават тады, калі апісвае сваю родную вёску. Парыж – гэта слова, якое вымушае калі-небудзь яго ўжыць, як ні старайся склеіць вусны ўласнай мовай. І беларуская мова ня здолела супрацьстаяць спакусе. Парыскай спакусе, якая заўжды патрабуе гульні і ніколі ня просіць цябе паказаць пашпарт. Няма нічога весялейшага і рызыкоўнейшага, як блуканьні з мапай Парыжу па беларускай літаратуры і яе ваколіцах, па сваіх і чужых жыцьцях і словах, бяз сэнсу і мэты, як і належыць эўрапейцам, паэтам і марнатраўцам.
2. Ты. Рэўнасьць. Хімэры
Мы сядзім з табой у рэстарацыі на ўзьбярэжжы Сены, і я цябе раўную. Раўную цябе да твайго мінулага – і рэўнасьць, па сваёй завядзёнцы, прачынаецца ў самы неспрыяльны і недарэчны час. Бо сёньня ў цябе дзень нараджэньня, і я раўную цябе да ўсіх тых людзей, што былі з табой, людзей, якіх ты памятаеш, людзей, якія лічаць, што маюць права памятаць пра цябе – хаця б у гэты дзень. Я раўную цябе да цэлага сьвету, які быццам бы сышоў пад ваду, на самае дно, але працягвае мяне мучыць – бо тая вада памяці празрыстая, і калі на яе глядзець, добра відаць усе абрысы. Рэўнасьць праступае з імглы, набывае цялеснасьць, раніць у самае сэрца. Таму я не гляджу на цябе, я бачу гэтую халодную ваду ў тваіх вачах, калі не адвярнуцца, можна пабачыць усю праўду. І таму я адводжу позірк, увесь час адводжу позірк туды, дзе вузкая вуліца ўцякае ў нетры старога кварталу, вузкая цёмная вуліца, поўная турыстаў і крамаў, там усё непатрэбнае, незнаёмае, ананімнае, а мне так патрэбная зараз невядомасьць, мне пазарэз патрэбнае адчуваньне, што я нічога ня ведаю ні пра цябе, ні пра сябе, ні пра гэты горад, у якім цяпер для мяне жыве ўвесь боль сьвету.
Але мая рэўнасьць сьведчыць, што я ведаю ўсё, яна пераконвае, што я вельмі абазнаны, яна цягне перагнуцца цераз стол і паглядзець у твае вочы: глыбока-глыбока, каб пераканацца, што ўсё гэта праўда. У рэўнасьці ёсьць свая радасьць.
Рэўнасьць па-француску – jalousie, і жалюзі называюцца тым самым словам. Гэта па-майстэрску скарыстаў Роб-Грые ў сваім рамане: мужчына падглядвае скрозь шчыліны жалюзі за жанчынай – так і нараджаецца рэўнасьць, у вузкіх шчылінах, у водсьветах, у пыле, у прымружаных вачах, у халодным шаленстве, якое ніхто не пабачыць. Нябачнасьць і хованкі – улюбёныя гульні рэўнасьці. Але я табе ўдзячны, злы на цябе, паранены і ўдзячны – бо я адчуваю сябе жывым. З табой я зноў адчуваю сябе жывым.