fok – tzw. przybranka, odnosząca nazwy osprzętu żeglarskiego po niej występujące do przedniego masztu; także: skrótowa nazwa przedniego masztu – fokmasztu oraz głównego żagla na przednim maszcie – fokżagla
forkasztel – nadbudówka w dziobowej części statku z pomieszczeniem dla załogi; por. jut
fregata – duży żaglowiec o trzech masztach
gafla – ukośna belka ruchomo zamocowana do masztu, na której zawiesza się żagiel skośny; por. reja
gary, garować – zob. brasy, brasować gęsi – spienione grzbiety fal
giereb! – komenda do odepchnięcia w bok łodzi poprzez przyciąganie do siebie
zanurzonych pionowo i opartych o burtę wioseł
głada – spokojna, gładka powierzchnia morza podczas dobrej pogody, łagodna fala
gorcyl – lina do podciągania dolnej krawędzi żagla do rei przy jego zwijaniu
grot – tzw. przybranka, odnosząca nazwy osprzętu żeglarskiego po niej występujące do
głównego masztu; także: skrótowa nazwa głównego, najwyższego, w trójmasztowcach
środkowego masztu – grotmasztu oraz głównego żagla na tym maszcie – grotżagla
halz (obecnie: hals) – lina naprężająca żagiel, przymocowana do dolnego rogu żagla; także odcinek toru statku między zwrotami podczas żeglugi pod wiatr, czyli halsowania; halzować (obecnie: halsować) – ustawiać żagiel przy pomocy halsu; także: żeglować
docelu znajdującego się w kierunku, z którego wieje wiatr, poruszając się po linii łamanej (na
przemian lewym i prawym halsem)
hyspwać – podnosić, wciągać żagiel; hys! – komenda: (żagle) do góry!
hyz – pomyślny dla żeglugi wiatr, wiejący w kierunku zgodnym z kursem statku
jolka – małe czółno, lekka, szybka, zwrotna łódź wiosłowa, czasem z jednym żaglem,
służąca do przewozu ludzi
jut, juta – nadbudówka na rufie statku; kajuta w tej nadbudówce
kabestan – winda o osi pionowej, używana do przyciągania statku do nabrzeża przy cumowaniu albo służąca jako winda kotwiczna kaboter – statek żeglugi przybrzeżnej
kajut-kpmpania – zob. biesiadnia; także kompania z jednej kajuty, załoga statku
kambuza (obecnie: kambuz) – kuchnia okrętowa, palenisko kuchenne na statku
kaper – korsarz mający upoważnienie królewskie lub rządowe do łupienia wrogich
statków; w szerszym znaczeniu rozbójnik morski
kargador- pełnomocnik kupca na statku towarowym, czyli kargowcu, sprzedający lub
zamieniający ładunek
karować – wyładowywać towary ze statku lub odwrotnie; karownik – robotnik portowy zajmujący się wyładunkiem lub załadunkiem tych towarów
kasztel – nadbudówka na dziobie lub rufie statku; usytuowana na dziobie zwana jest bakiem lub forkasztelem, na rufie – jutem; por. forkasztel, jut
kidzina – trawa morska
kierunki świata – o nazwach pochodzących z języka angielskiego: główne, tzw.
kardynalne: północny N (North), południowy S (South), wschodni E (East) i zachodni W
(West) oraz pośrednie, tzw. interkardynalne: północno-wschodni NE, północno-zachodni
NW, południowo-wschodni SE i południowo-zachodni SW
kil – główna belka wzdłużna, ciągnąca się przez całą długość statku na spodzie kadłuba,
podstawowy element konstrukcji statku
kilwater – ślad na wodzie, smuga, która pozostaje za rufą płynącego statku
kipiel – wzburzone morze; także załamywanie się wysokich fal na mieliznach lub przy
brzegu
kliwer, sztakżagiel – najbardziej wysunięty do przodu trójkątny żagiel, podnoszony na linie rozpiętej między bukszprytem a fokmasztem
kluza – otwór w przedzie burty, przez który przechodzi łańcuch kotwiczny; także otwór, przez który przesuwa się cuma
kładź – boczny przechył statku
kotew, kotwa – kotwica
kraj – nabrzeże, brzeg przystosowany do zawijania statków, w szerszym znaczeniu: brzeg, ląd; biec pod kraj – płynąć do lądu
kran – żuraw, dźwig na nabrzeżu portowym lub na statku
krypa – płaskodenna łódź rzeczna, barka; także: niewielki przybrzeżny, holowany statek morski do przewozu towarów
kuk (obecnie kok) – kucharz okrętowy
kurzyć się (o wzburzonym morzu) – okrywać się białą pianą
lag (właściwie log) – przyrząd do mierzenia prędkości statku względem wody;
lagsznur (wlaściwie logsznur) – wyrzucana za rufę linka, będąca częścią logu
lesica – drabinka sznurowa
lora – węzeł marynarski, mocny, lecz łatwy do rozplatania
lotrować (żagle) – zwalniać brasy, przez co żagle ustawiają się wzdłuż kierunku wiatru i nie pracują
luf, lufowa strona – strona, z której wieje wiatr
luka, luk – zamykany klapą otwór w pokładzie statku; także: pomieszczenie znajdujące się pod tą klapą
łapanka – lekka linka rzucana ze statku na ląd lub inny statek, pomocna przy mocowaniu go (cumowaniu) do nabrzeża lub innego statku łodne (miejsce) – zdatne do przepłynięcia statkiem
manila – włókno z liści bananowych, służące do wyrobu nietonących lin okrętowych; także lina z tego włókna
mars, bocianie gniazdo – platforma w miejscu łączenia dolnej i środkowej (lub górnej) części masztu, z której marynarze manipulują żaglami; służy także jako punkt obserwacyjny
mergać się (o morzu) – migotać, mienić się w słońcu wskutek bardzo lekkiego falowania
molo – zob. brekwater
myto – pensja załogi, płaca marynarzy
nachtuz (właściwie naktuz) – skrzynka, szafka, w której umieszczony jest kompas i oświetlająca go latarnia norda – wiatr północny
owral! – hasło do zbiórki całej załogi na pokładzie
parapet – lita, płaska poręcz obiegająca pokład statku ponad wierzchnią częścią burty pióro – płaska, robocza część wiosła, którą w czasie wiosłowania zanurza się w wodzie plusk – dolna (podwodna), szeroka część steru, płetwa pływanka – zob. ryza
podjezdny (statek) – łatwy do prowadzenia, o lekkim biegu, zwrotny pojazda-wiosło
porwą! – komenda wyzywająca lub przynaglająca do pracy posmyczny – szybki, płynny ruch statku; posmyczny wiatr – pomyślny półwiatr – wiatr boczny, prostopadły do osi statku projektor – reflektor
prysk – cząstki wody rozpryskujące się od uderzenia fal o skały, brzeg czy mielizny psia zmiana, psia waruga – dyżur nocny na statku od północy do godziny czwartej rano; por. waruga
rafa – skała podwodna leżąca na małej głębokości lub nieco wystająca nad wodę reja – pozioma, ruchomo zamocowana do masztu belka, na której zawiesza się żagiel prostokątny; por. gafla
rejda (obecnie: reda) – obszar morski przed portem, osłonięty przed wiatrem i falą, gdzie statki oczekują na wprowadzenie do portu; w ogóle osłonięte miejsce na morzu, dogodne do postoju statku na kotwicy; rejda! – komenda do spuszczenia kotwicy
relag (obecnie reling) – poręcz na statku, barierka z liny przeciągniętej przez słupki z otworami
rewa – przybrzeżna ławica piasku w morzu, przykryta wodą
ru! – komenda do wiosłowania
ruchawica, ruchawa – zob. dunuga
rudel – dawna nazwa steru
rum – ładownia, magazyn w kadłubie statku
ruta – kurs statku, trasa, kierunek jego drogi
ryngować – zwijać linę w krąg
ryza, pływanka (obecnie rejs) – droga, jaką ma przebyć statek
sekstans – przyrząd do mierzenia kątów, zwłaszcza wysokości gwiazd i słońca nad horyzontem, używany w nawigacji do określania położenia geograficznego statku spych – urwisty, osypujący się brzeg, podmyty i wypłukiwany spodem przez wodę strąd – płaski brzeg morski, wybrzeże strychować (żagle) – opuszczać szaruga – silny, porywisty wiatr na morzu szeleja – lekka fala wybiegająca na brzeg szkuner – zob. szoner
szkuta – żaglowiec, przeważnie towarowy, przeznaczony do transportu rzecznego lub przybrzeżnego