Пэўны час яны iшлi моўчкi. Потым Люлю сказала:
- П'ер быў проста чароўны. I вы таксама, Рырэтачка, вы проста чароўная, я вельмi вам абаiм удзячная.
Яна прамовiла гэта вельмi ненатуральна, але Рырэта не надала значэння: Люлю нiколi не ўмела дзякаваць - яна была надта сцiплая.
- Як гэта мне непрыемна, - раптам сказала Люлю, - але трэба купiць станiк.
- Тут? - спытала Рырэта.
Яны якраз праходзiлi каля лаўкi, што гандлявала бялiзнай.
- Не. Гэта я проста ўбачыла i таму прыгадала. Станiкi я звычайна купляю ў Фiшэра.
- На бульвары Манпарнас? - ускрыкнула Рырэта. - Люлю, не трэба рызыкаваць, - дадала яна сур'ёзным тонам. - Вам цяпер лепш радзей бываць на Манпарнасе, асаблiва ў такi час: мы ж можам натрапiць на Анры. Гэта будзе вельмi непрыемна.
- На Анры? - сказала Люлю, пацiснуўшы плячыма. - Ды ну, з чаго гэта?
Ад абурэння ў Рырэты аж да скроняў пачырванелi шчокi.
- Вы ўсё такая ж, мая мiлая Люлю, - калi вам нешта не падабаецца, дык вы проста нiчога не хочаце заўважаць. Вам карцiць пайсцi да Фiшэра, i вы пачынаеце мне даводзiць, што Анры на Манпарнасе не бывае. Але вы выдатна ведаеце, што ён кожны дзень там праходзiць каля шостай гадзiны: ён жа заўсёды тудою ходзiць. Вы мне самi казалi: ён iдзе спачатку па вулiцы Рэн, а потым на рагу бульвара Распай чакае аўтобуса.
- Перш за ўсё, яшчэ толькi пяць, - сказала Люлю, - i апроч таго, ён, можа быць, сёння зусiм не хадзiў на працу: пасля той цыдулкi, што я пакiнула, ён мог увогуле злегчы.
- Слухайце, Люлю, - раптам сказала Рырэта, - але ж у Фiшэра ёсць яшчэ адна лаўка, вы ж ведаеце, - на вулiцы Чацвёртага верасня, непадалёку ад Оперы.
- Ды ну-у, - прамовiла Люлю нейкiм млявым голасам, - туды яшчэ столькi цягнуцца.
- Ну, вы мне падабаецеся, мiленькая Люлю! Столькi цягнуцца! Ды гэта два разы ступiць, нават блiжэй чым да вашага Манпарнаса.
- Мне не падабаецца, што яны там прадаюць.
Рырэта здзiўлена ўсмiхнулася, падумаўшы, што ва ўсiх лаўках у Фiшэра прадаюць адно i тое ж. Проста на Люлю часам находзiла зусiм незразумелая ўпартасць: Анры, бясспрэчна, быў чалавек, якога ёй хацелася меней за ўсё ўбачыць, а яна як знарок лезла яму пад ногi.
- Ну добра, - памяркоўна адказала Рырэта, - хадзем на Манпарнас. Ва ўсякiм разе, Анры такi высачэзны, што мы яго заўважым раней, чым ён нас.
- Дый увогуле, што такога? - здзiвiлася Люлю. - Нават калi i сустрэнем ну, сустрэнем, i ўсё. Не з'есць жа ён нас.
Люлю прапанавала прайсцiся да Манпарнаса пешкi: яна сказала, што ёй трэба трошкi прадыхацца. Яны рушылi па вулiцы Сены, потым па Адэон i Важырар. Рырэта пачала расхвальваць П'ера, каб паказаць Люлю, якi ён быў малайчына ва ўсiх гэтых абставiнах.
- Як я люблю Парыж! - раптам сказала Люлю. - Я буду так пасля шкадаваць!
- Ды што вы кажаце такое, Люлю! Я нават уявiць сабе не магу, як вам шанцуе, што вы едзеце ў Нiцу, а вы яшчэ шкадуеце Парыж.
Люлю не адказала i толькi сумна пачала глядзець па баках, нiбы нешта шукаючы.
Калi яны выйшлi ад Фiшэра, выбiла шэсць гадзiн. Рырэта ўхапiла Люлю пад локаць i памкнулася як мага хутчэй звесцi прэч. Але тая як аслулянела перад квяточнай лаўкаю Баўмана.
- Мiлая Рырэтачка, вы паглядзiце, якiя азалеi. Вось калi ў мяне будзе прыгожы салон, я яго ўвесь пазастаўлю такiмi.
- Я не люблю вазонных кветак, - сказала Рырэта ў роспачы.
Яна павярнула галаву ў бок вулiцы Рэн i, натуральна, праз нейкую хвiлiну ўбачыла доўгi, нязграбны сiлуэт Анры. Ён быў без шапкi, у спартовага крою куртцы з карычневага цвiду. Рырэта ненавiдзела карычневы колер.
- Вунь ён, Люлю, вунь, - скорагаворкай прамовiла яна.
- Дзе? - спытала Люлю. - Дзе?
Яна была ўсхваляваная не менш за Рырэту.
- Ззаду, на тым тратуары. Цякайма, толькi крый Божа - не азiрайцеся.
Але Люлю азiрнулася.
- Ага, бачу, - сказала яна.
Рырэта паспрабавала пацягнуць сяброўку сiлком, але тая напружылася i як загiпнатызаваная ўперылася ў Анры. Нарэшце яна прамовiла:
- Па-мойму, ён нас заўважыў.
Здавалася, гэта яе вельмi спалохала, яна разам абмякла i паслухмяна паддалася Рырэце.
- Цяпер, Люлю, прашу, - сказала Рырэта, цяжка пераводзячы дых, - дзеля ўсяго святога, не азiрайцеся. На блiжэйшай жа вулiцы павернем направа, гэта будзе Дэлямбр.
Яны шыбавалi на ўвесь дых, расштурхваючы прахожых. Часам Люлю пачынала адставаць i прымушала сябе цягнуць, а потым раптам сама кiдалася наперад i валакла сяброўку. Але не паспелi яны дайсцi да рага вулiцы Дэлямбр, як Рырэта заўважыла за Люлюiнай спiнай высокi карычневы цень; зразумеўшы, што гэта Анры, яна аж затрэслася ад абурэння. Люлю iшла побач, апусцiўшы павекi, што надавала ёй нейкi хiтра-ўпарты выгляд. "Што, наракае цяпер на сваю неабачлiвасць. Але надта позна. Тым горш для яе".
Яны паскорылi хаду, але Анры не адставаў: ён па-ранейшаму моўчкi iшоў следам. Яны прабеглi ўсю вулiцу Дэлямбр i пасунулiся далей - да Абсерваторыi. Рырэта чула, як у Анры парыпваюць падэшвы. Iх ступе, нiбы рэха, туравала роўнае i глухое сапенне: гэта дыхаў Анры (дыханне ў яго заўсёды было шумнае, але не да такой ступенi: вiдаць, каб iх дагнаць, яму давялося бегчы; а можа, ён хрыпеў ад хвалявання).
"Трэба рабiць выгляд, быццам мы яго не заўважаем, - падумала Рырэта. Проста быццам яго няма". Але яна не ўтрымалася i зiрнула на Анры краем вока. Ён быў белы як палатно, павекi ў яго былi настолькi апушчаныя, што здавалася, ён iдзе з заплюшчанымi вачыма. "Чысты самнамбул", - з пэўнай гiдлiвасцю падумала Рырэта. Вусны ў Анры дрыжалi, ад чаго маленькi, напалову адклеены кавалачак ружовага пластыра на нiжняй губе дрыжаў таксама. Рырэта адчувала сябе нiякавата, але баялася яна не Анры - у жыццi яе заўсёды палохалi дзве рэчы: хваравiтасць i нездаровая страсць. Яны ступiлi яшчэ колькi крокаў, i раптам Анры, не гледзячы, паволi выпрастаў руку i ўчапiўся ў Люлюiн локаць. Люлю перакрывiла рот, нiбыта збiраючыся заплакаць, уся перасмыкнулася i вызвалiла руку.
- Ух-ф-ф! - выдыхнуў Анры.
Рырэце жудасна карцела спынiцца: у яе ўжо калола ў баку i ў вушах усё гудзела. Але Люлю перайшла ўжо ледзь не на бег; яна таксама нагадвала самнамбулу. Рырэта нават падумала, што, калi зараз адпусцiць руку i спынiцца, тыя абое так i пойдуць далей - моўчкi, з заплюшчанымi вачыма i бледныя, як мерцвякi.
Раптам Анры сказаў нейкiм дзiўным, сцiснутым хрыпам голасам:
- Вяртайся са мной дадому.
Люлю не адказала, i Анры зноў, тым жа сiпатым голасам i з такою самаю iнтанацыяй, прамовiў:
- Ты мая жонка. Вяртайся дадому.
- Няўжо вы не бачыце, - адказала Рырэта цераз зубы, - яна не хоча вяртацца. Пакiньце яе ў спакоi!
Але Анры, здаецца, не чуў. Ён паўтараў сваё:
- Я твой муж, я хачу, каб ты вярнулася са мной.
- Прашу вас, пакiньце яе ў спакоi, - пiсклявым голасам сказала Рырэта. - У вас нiчога не выйдзе, асаблiва калi будзеце так назаляць. Дайце прайсцi спакойна.
Анры здзiўлена зiрнуў на Рырэту.
- Гэта мая жонка, - сказаў ён, - яна мая, я хачу, каб яна вярнулася са мной.
Ён зноў ухапiў Люлю за руку, i гэты раз яна ўжо не вызвалiлася.
- Iдзiце прэч! - сказала Рырэта.
- Не пайду, я буду хадзiць за ёю паўсюль, я хачу, каб яна вярнулася дадому.
Ён гаварыў праз сiлу. Але раптам скурчыў грымасу i, агалiўшы зубы, крыкнуў на ўсё горла:
- Ты мая!
Некаторыя прахожыя пачалi з усмешкамi азiрацца. Анры тузаў Люлю за руку i рыкаў, як звер, выскаляючы зубы. На шчасце, побач праязджала пустое таксi. Рырэта махнула рукой, i машына спынiлася. Анры спынiўся таксама. Люлю памкнулася была рушыць далей, але яны цвёрда ўтрымалi яе на месцы, кожны за сваю руку.
- Вы павiнны зразумець, - сказала Рырэта, цягнучы Люлю да таксi, - такiм прымусам вам вярнуць яе нiколi не ўдасца.
- Пусцiце яе, пусцiце маю жонку, - сказаў Анры i пацягнуў Люлю ў iншы бок.
Люлю стаяла бязвольная, як ануча.
- Дык вы сядаеце цi не сядаеце, - нецярплiва крыкнуў шафёр.
Рырэта выпусцiла Люлю i пачала дубасiць Анры па руках. Але той, здавалася, не заўважаў. Раптам ён аслабiў хватку i ўтаропiўся на Рырэту дурнымi вачыма. Рырэта таксама глядзела на яго. Ёй было цяжка сабрацца з думкамi, усярэдзiне яна адчувала толькi непрыемную млосць. Некалькi секунд яны стаялi, узiраючыся адно ў аднаго, i аддыхвалiся. Нарэшце Рырэта схамянулася, абхапiла Люлю за стан i ўвапхнула ў таксi.