Час набліжаўся бліжэй да поўначы, а ў хаце было светла, як на вячэрняй зорцы.
«Можа, пажар дзесьці?» — падумаў Лешак, падышоў да акна і ахнуў.
Крывава-барвовы месяц палаў на чорным небе.
«Езус Марыя! Што гэта за д’ябальшчына такая! Ніколі такой жудасці не бачыў», — перахрысціўся Лешак.
Ён прыслухаўся, і ў хаце, і на вуліцы не чулася ні гуку.
Затым Лешак узяў свечку, якая ляжала на стале, што стаяў пры куфры, запаліў яе. Падышоў да грувасткага куфра і, адкінуўшы цяжкае дубовае вечка, нагнуўся... і жах: скрутка на дне куфра не было!
«Божа, Божа! Якая гніда тут корпалася?! Заб’ю, калі даведаюся!»
Да горла падступіў даўкі камяк, цела абмякла.
На дне куфра ляжалі яго і Магдзіны вясельныя ўборы, некалькі адрэзаў даматканай тканіны, кашэль з сотняй злотых і яшчэ шмат іншых важных і не вельмі важных рэчаў — адным словам, хлам у параўнанні з тым, што страціў.
«Усё знікла, усё знікла...»
Стараста вёскі Кажоўская, седзячы на краю куфра, ледзь не плакаў.
Раптам зарыпелі прыступкі, і ў лазе паказаўся заспаны твар Дражыны.
— Бацька, вы чаго енчыце? Усіх сабак перапудзіце сваім выццём!
— Сыдзі прэч з маіх вачэй. Ты, тля, будзеш яшчэ бацьку ўказваць? — сказаў Лешак і абамлеў.
На плячах дачушкі красаваўся той самы шаль, у якім ён прынёс скарбы. Дзяўчына і брывом не павяла. Яна ўжо стаяла каля куфра.
— Калі вы з-за каменьчыкаў плачаце, то дарма турбуецеся: я, пасля таго як яны з шаля пасыпаліся, іх у маміну скрыначку паклала.
Дражына хацела залезці на гарашча, але бацька спыніў яе грозным вокрыкам:
— Не лезь, вылюдак! Я сам.
Так, у куце знаходзілася драўляная разьбяная скрыначка — жончын пасаг.
Лешак ізноў нагнуўся ў куфар, знайшоў там скрыначку, сапучы ўзняў яе.
— Бацька, з-за чаго вы так сярдуеце? Гэта ж вы пакінулі лаз адкрытым. Я, грэшная, падумала, ці не ліхія людзі да нас завіталі.
Лешак недаверліва паглядзеў на дачку.
— Хлусіш ты ўсё. Табе ж у куфры штосьці спатрэбілася, калі ў ім корпалася?
— Хацела трохі тканіны на сподніцу ўзяць. Мая зусім знасілася, а гляджу, вы тут такую прыгажосць схавалі. Я не вытрымала і ўзяла. Я.
— Добра, добра, ідзі адсюль, клапатліўка ты наша. Але, калі дзе пікнеш пра тое, што ў куфры бачыла, прыб’ю!
— Я не дурніца — усё разумею. А шаль можна пакінуць?
Дзяўчына запытальна глядзела на бацьку. Зялёны шоўк мякка пераліваўся і, здаецца, на ім адлюстравалася глыбіня яе светлых вачэй.
— Добра ўжо. Толькі ўсім кажы, што я табе яго купіў яшчэ даўно на кірмашы. Запомні — даўно!
— Ды зразумела. Не бурчыце.
Дражына спусцілася ўніз.
Хітрай урадзілася дачка Лешака Крушніцкага — вялікага чалавека на сяле.
Лешак, застаўшыся адзін, пачаў даставаць з куфра і выкладваць на стол каштоўнасці. Пры святле свечкі яны пераліваліся трапяткімі, рознакаляровымі агеньчыкамі. Любуючыся на яркія ўспышкі дыяментаў, зялёную прахалоду смарагдаў, крывавыя водбліскі рубінаў і магічныя агеньчыкі сініх сапфіраў, Лешак адчуваў, як душу напаўняе замілаванне. І разам з тым чароўная прыгажосць, што зыходзіла ад ззяння каменьчыкаў, палохала.
Ён уздыхнуў.
Зараз трэба было думаць, як непрыкметна для іншых пакрысе замяніць скарбы з каменьчыкаў на іншыя скарбы — грошы.
Да мясцовых мянял совацца нельга, прыйдзецца ехаць у Вроцлаў. Шмат злотых можна будзе атрымаць за каменьчыкі... Тады Лешак пабудуе вялікі палац і возьме ў жонкі прыгажуню Антаніну. Не ўсё жыццё яму хадзіць удаўцом!
А Дражына хай ідзе ў манастыр. І сыны хай робяць, што хочуць. Не падабаецца на зямлі гарбець — хай у жаўнеры падаюцца. А яму, Лешаку, кароль за гэта яшчэ і грошай заплаціць. Крушніцкі так разважаў, седзячы ля скарбу, а душа яго поўнілася прадчуваннем шчасця.
Пракрычаў певень.
— Ого, як я забавіўся, — спахапіўся Лешак. — Ужо раніца хутка, спраў процьма, а я тут як разамлеў.
Лешак паклаў сяннік на куфар і лёг, атуліўшыся, як звычайна, дзяружкай. Ляжаў ён нядоўга, праз нейкі час давялося ўстаць, каб узяць бравэрку, незразумела з-за чаго нейкі калючы халадок працяў усё цела, яно ныла.
«Перанерваваўся, здаецца, я сёння», — падумаў ён і нарэшце, сагрэўшыся, заснуў.
7
Кажоўскую залівала сонцам.
Усе хаты размяшчаліся кругамі ад цэнтра сяла, дзе на пляцы майстравыя людзі збудавалі драўляны памост.
На ім праходзілі ўсе знакавыя падзеі ў жыцці вяскоўцаў: гулянкі, вяселлі, набор у каралеўскае войска.
Большасць сцен хат мела белы колер, але на некаторых красаваліся дзіўныя кветкі і птушкі.
Малявала бабка Хрысціна, мясцовая лекарка. Яна наогул любіла прыносіць людзям радасць у жыцці: была павітухай, лячыла малых і дарослых, а да ўсяго іншага і добра малявала.