За брамаю нашы погляды на здарэньне зрабiлiся супрацьлеглымi. Алесь настойваў на вяртаньнi крыжа ў касьцёл, а я пярэчыў. Якi касьцёл? Дзе ты бачыў касьцёл? Склад угнаеньняў там, а не касьцёл! І калi я даведаюся, што ў Опсе аднавiлi касьцёл, вярну крыж ксяндзу. Чуеш, мы вернем укрыжаваньне ксяндзу!
Я вельмi сумняваўся, што касьцёл адновiцца. Дакладней, я быў упэўнены: ён не адновiцца нiколi. Невыязныя, жалезная заслона, ваяўнiчы атэiзм... Якi касьцёл? Аднавiўся.
Алесь прыйшоў да мяне й сказаў, што трэба вяртаць крыж. Памiж зьняцьцем i вяртаньнем мiнула пятнаццаць гадоў. Мы пагрузiлi ўкрыжаваньне на задняе сядзеньне Алесевага легкавiка й паехалi ў Опсу. Мы й зь Менску не пасьпелi выехаць, як легкавiк заглух. Ты можаш вяртацца, а я напраўлю машыну, сам завязу й аддам укрыжаваньне. Я вярнуўся. Алесь завёз драўлянага Ісуса на Браслаўшчыну, але я ня быў таму сьведкам, я проста веру яму.
Вiльня. Красавiк 2000 году
Мянты
Менск — горад мянтоў, адназначна. Яны ў сталiцы паўсюль. Плюнь угару й абавязкова патрапiш у мянта, i проста так з гэтай сытуацыi ня выкараскаешся, добра, калi прымуцца прабачэньнi, а можна й па галаве гумаю атрымаць.
Як iх толькi ў нас нi называюць: мiлiцыянэры, палiцыянты, праваахоўнiкi... Як iх толькi нi абзываюць: палiцаi, бобiкi, лягавыя, мянцяры паганыя, цэнтурыёны i, канечне, мянты. А сутнасьць iх была, ёсьць i будзе адна — не пушчаць нiкога нiкуды нiколi.
Я нарадзiўся ў год сабакi. І не выбiраў, у якi год зьявiцца. Каб далi магчымасьць выбраць, абраў бы год сьвiньнi, яна значна блiжэйшая да чалавека. А сабака, зь ягоным брэхам i ашчэрам — рыхтык мент. Ведаю, што кажу. Каб мянцяры хадзiлi на ланцугу, парадку стала б болей. А каб на iх мордах напысьнiкi драцяныя сядзелi, дык i спакой быў бы. Дарэчы, апошнiм часам яны завялi моду хаваць твары за маскамi. Можа й да ланцугоў справа дойдзе. Раней было яшчэ горай, бо не вялося на зямлi больш паскуднай iстоты, чым савецкi паганы мент.
Напрыканцы 80 х у Маскве каля помнiка Пушкiну праваабаронцы зладзiлi маленечкi акуратненькi мiтынг i патрабавалi свабоды слова. Такая дробязь — свабода выказаць уласныя думкi й меркаваньнi. А савецкiя мянты бiлi мiтынгоўцаў дубiнкамi па галовах i кiдалi ў фургоны. І ўсё на вачах у тысячы сьведак. Пераляканы, я прыбег у Саюз пiсьменьнiкаў, дзе ладзiўся фэстываль «Мастацтва моладзi сацыялiстычных краiнаў». Лётаў ад аднаго лiтначальнiка да другога й прасiў заступiцца за зьбiтых i арыштаваных. Начальнiкi глядзелi на мяне, як на iдыёта. А я не разумеў, чаму людзi адукаваныя й прыстойныя, людзi, якiя дапамагалi асудзiць дзеяньнi менскiх мянтоў, што бiлi дэманстрантаў на сьвята Дзяды каля Маскоўскiх могiлак, i пальцам не кiўнулi, каб асудзiць сваiх маскоўскiх мардаваротаў. І сапраўды я даўн, калi адразу не зразумеў: лёгка асудзiць чужога палiцыянта й небясьпечна — свайго.
І менавiта ў той вечар я канчаткова пераканаўся, што ў Маскве я чужы, што iмпэрыя валiцца, трашчыць i памiрае, што маскоўскiя мянты — гэта расейскiя лягавыя, а менскiя — беларускiя палiцаi.
У Барсэлёне, каля пляцу Каталюнii, у цянiстым дворыку я стаў сьведкам iншай расправы палiцыянтаў зь юнакамi. Трое наркаманаў, два юнакi й дзеўка зь зялёнымi валасамi, сядзелi на асфальце каля сьцяны й пыхкалi самакруткамi. Палiцыянты ўскочылi ў двор на матацыклах. Уварвалiся яны сынхронна з розных бакоў i адрэзалi шляхi адыходу. Наркаманы й не спрабавалi ўцякаць. Палiцаi заглушылi матацыклы, падышлi да маладых людзей i без усялякiх слоў пачалi бiць. Я выдатна бачыў, як важка-чорны чаравiк урэзаўся ў даўгавалосую галаву наркота. Зьбiўшы юнакоў, праваахоўнiкi павытрасалi зьмесьцiва iх валiзаў на зямлю й нешта там шукалi, мусiць, наркату — i пэўна, знайшлi. Праз паўхвiлiны ў двор зарулiла машына, куды й загналi аматараў кайфовага дыму. За падзеяю ад пачатку да канца назiраў толькi я. Астатнiя мiнакi, пабачыўшы iнцыдэнт, прысьпешвалi крок. На мяне нiхто не зьвяртаў анiякай увагi, я быў добра апрануты й выглядаў хутчэй на супрацоўнiка пракуратуры, чымсьцi на лiтаратара, якi ня любiць людзей у фуражках i пагонах.
Апрананьне й пераапрананьне — досыць важная рэч у дачыненьнях зь мянтамi, якiя ганарацца сваёй формаю. Вось i ў паўднёва-ўсходняй Азii з-за шмоткi былi ў мяне дробныя непрыемнасьцi. У Тайляндзе наведнiкам выдаюць паперку з правiламi паводзiнаў у краiне. Чорным па белым там напiсана, што нельга жартаваць з палiцыянтам, бо ён страляе на паражэньне без усялякага папярэджаньня. Зрэшты, жартаваць зь мянтом i ў Менску не выпадае. Застрэлiць не застрэлiць, а перацягнуць дручком па сьпiне можа. Дый як ты пажартуеш на тайскай мове? І я не жартаваў. Паводзiў сябе акуратна. Толькi аднойчы сутыкнуўся з праваахоўнiкам. Іду сабе з пляжу й думаю: трэба мокрыя плаўкi зьняць i сухiя шорты надзець. Зайшоў за куст i толькi... Адкуль ён узьнiк, ня ведаю, але ў гатэль я прыйшоў у плаўках. Ну яго к чорту. Бо ў той паперцы апiсвалiся тры асноўныя прысуды, што выносiць тайскi суд: пятнаццаць гадоў зьняволеньня, пажыцьцёвы тэрмiн i сьмяротнае пакараньне. Адмянiць прысуд можа толькi кароль, а зь iм я не знаёмы. Наагул, я нi разу не гаварыў нi з адным каралём i прэзыдэнтам. Ёсьць у iх нешта вайскова-мянтоўскае. Яны ж кiруюць мiнiстрамi. Такi iх лёс. А пачнеш кiраваць мянтамi — i сам станеш палiцаем. А быць галоўным палiцыянтам — справа няўдзячная й небясьпечная.