Надыходзiць момант, i пачынаеш шукаць нагоды, каб ня пiць. Нагода выпiць ёсьць заўсёды, хоць бы й проста добры настрой. Цябе запрашаюць узяць чарку па тры разы на дзень, а ты адмаўляешся. Супрацьстаяць выпiўцы можа сэкс.
— Гвалцi ўсiх! — параiла мне знаёмая доктарка-прыгажуня, якой паскардзiўся, што даводзiцца шмат выпiваць.
Вядома, праца й творчасьць выдатна замiнаюць п’янству. Яшчэ дапамагае спорт, без прабежак у вечаровым сквэры над Сьвiслаччу мне сумна жыць. І яшчэ я пазьбягаю людзей, якiя на сур’ёзныя тэмы гавораць толькi ў хмельным стане.
За чаркаю лягчэй сумнявацца ў каштоўнасьцях, прынесеных грашыма, уладаю i культураю. За хмельным сталом часьцяком успыхваюць палкiя спрэчкi пра культуру, уладу й грошы. Вынiк падобных перапалак можа быць досыць драматычны. Давялося пабачыць, як адзiн п’яны мастак зьбiў другога служку музаў толькi за тое, што той не лiчыў Вiнцэнта Ван Гога лепшым за Поля Сэзана. А чуў i пра горшае... Захмялелы разьбяр адсек галаву лепшаму сябруку, бо той не пагадзiўся паставiць скульптуры Мiкелянджэла на адзiн узровень са статуямi майстроў старажытнага Эгiпту. Ёсьць, ёсьць неразгаданая таямнiца ва ўзьдзеяньнi алькаголю на розум чалавека й жывёлы.
У дакумэнтальнай кiнастужцы пра сакрэты жывёльнага сьвету я назiраў наступны экспэрымэнт... Сьвiней загналi ў загарадку. Празь якую гадзiну яны ўтварылi статак з важаком. Каб разбурыць статак, экспэрымэнтатары налiлi ў харч алькаголю. Статак разбурыўся ў адно iмгненьне. Самы слабы парсючок палез бiцца да важака. Той перамог двойчы: спачатку пагрыз i патоўк слабака, а на наступны дзень, калi зноўку падалi ежу з гарэлкаю, перавярнуў карыта й ня даў статку ап’янець. Рацыянальнасьць свiньнi ўражвала. Чалавек i блiзка ня можа так разумна будаваць калектыў. А тыя абмежаваньнi на алькаголь, што пэрыядычна ўводзяць розныя дзяржавы, сьмеху вартыя.
У часы, калi ў саюзе рэспублiк кiраўнiцтва было старым, цi, дакладней, супэрстарым, досыць вялiкiя сродкi iшлi на фiнансаваньне такой навукi, як геранталёгiя. Дасьледавалi старэньне арганiзмаў. Мая жонка працавала ў iнстытуце геранталёгii. Яе досьледы паказалi, што з усiх натуральных сродкаў толькi алькаголь здатны замарудзiць працэс старэньня. Вядома, прымаць алькаголь трэба рэгулярна й невялiкiмi дозамi, шклянку чырвонага вiна за вячэраю. Дысэртацыю жонка абаранiла. Інстытут зачынiлi, бо цяпер на прасторах былога эсэсэру кiруюць збольшага маладыя палiтыкi.
Самая старая жанчына ў Беларусi, якой споўнiлася 120, распавяла ў тэлекамэру й прадэманстравала сакрэт даўгалецьця. Яна выпiла чарку самаробнай гарэлкi. І так штодня. Нiякiх палiтыкаў яна ня ведае, працуе ў полi, а перад вячэраю п’е гарэлiцу.
Мой дзед Ладзiмер пiў вiно «паўтаракамi» — 750 грамаў у бутэльцы. У свае семдзесят гадоў мог выпiць шклянку вiна за абедам i пайсьцi капаць пограб. Я на такое ня здатны, працаваць у п’яным выглядзе зусiм не магу. Усё, што мной зроблена, стваралася выключна ў цьвярозым стане.
Пра талент лiтаратара й беспрабуднае п’янства можна паразважаць усмак. По — пiў. Вэрлен — не прасыхаў. Ляўрэат Нобэлеўскай прэмii ў лiтаратуры Ўiнстан Чэрчыль хадзiў у парлямэнт падшафэ. Ну, а мае браткi-беларусы, пачынаючы ад нашанiўцаў, пiлi ўсе. Хто колькi мог, столькi й выпiў. Галубовiч з Барадулiным свае дозы выпiлi ў маладосьцi й перайшлi ў цьвярозы алькагалiзм. А Купала пiў да апошняга. Караткевiч мог пiць з ранiцы да ночы па тры месяцы ўзапар, а потым пiсаць па васямнаццаць гадзiнаў у суткi месяцы са два. Сыс дзесяць гадоў п’е з ранiцы да ранiцы. Праўда, апошнiя гадоў восем ён ня пiша, але ж раней пiў i пiсаў генiяльна. Выключэньне складае Разанаў, ён, калi вып’е, страчвае паэтычны дар, таму п’е зусiм мала. «Паэт павiнен пiць!» — вынайшаў гэты лёзунг Крупенька. Праўдзiвы лёзунг, але цяжка назiраць, як гарэлка руйнуе таленты. Я бачыў, як гiнулi Караткевiч, Семашкевiч i Стральцоў. Бачу, як гiнуць Дышлевiч i Сыс. І, напэўна, гэтыя вiдовiшчы спыняюць мяне ад штодзённай чаркi.
Нядаўна ў паштовай скрынцы «Нашай Нiвы» зьявiлася показка пра Ўладзiмера Караткевiча...
Памiрае Караткевiч. Ляжыць непрытомны. Вакол сядзяць сябры-таварышы й чакаюць апошняга слова прарока. Усiм цiкава, якое яно, запаветнае слова.
— Беларусь! — кажа Мальдзiс.
— Бацькаўшчына! — запэўнiвае Кiсялёў.
— Чарка! — мармыча Невядомы.
— Радзiма! — выказвае вэрсiю Барадулiн.
— Айчына! — гаворыць Брыль.
Тут да Караткевiча вяртаецца сьвядомасьць. Усе схiляюцца, каб толькi не прапусьцiць СЛОВА.
— Адам Глёбус, — прашаптаў Караткевiч i памёр.
Пераказаў мне показку Сяргей Харэўскi й не прамiнуў спытацца, цi ня я сам склаў анэкдот.