— Якраз для лякарнi. У хворых будуць пытацца — дзе тут верх, дзе тут нiз? Дорыш? — дзяўчына наблiзiлася да гаспадара, якi ўжо разьлiваў па кубках бурштынавую гарбату.
— Прадаю, — мастак па-бабску адкiнуў з маршчынiстага лба брудныя валасы. — Жартую. Забiрайце, калi трэба.
Сяброўка Дз. выгнулася й пацалавала мастака ў няголеную шчаку. Студэнта перасмыкнула ад гэткай удзячнасьцi.
* * *
Дз. ня стаў чакаць, пакуль мiне тыдзень, а на другi дзень загарнуў карцiну ў паперу й пайшоў у лякарню. Пакунак ён пакiнуў у холе, каля акварыюма з лабатымi сомiкамi.
— Мы дамаўлялiся сустрэцца праз тыдзень, — псыхiятар паправiў тугi вузел гальштука. — Цi я памыляюся?
— Так, Вы памыляецеся, таму што лiчыце мяне здаровым чалавекам.
— Тады я спытаю iнакш. Што Вам трэба?
— Даведка, што я ператамiўся й маю права ўзяць акадэмiчны адпачынак.
Доктар устаў з-за стала, узяў графiн i пачаў палiваць нягеглы альяс. Калi графiн вярнуўся на столiк на колцах, Дз. заўважыў, што вады ў iм не паменела, i вырашыў наступаць:
— Як гэта можна палiць расьлiну, каб вады ў графiне меней ня стала?
— Малады чалавек, — сытае падбародзьдзе дрыжэла. — Калi ёсьць жаданьне прайсьцi курс лячэньня ў псыхiятрычнай больнiцы, я магу зрабiць пратэкцыю.
Студэнт зразумеў, што перацiснуў гэтага самаўлюбёнага парсюка ў халаце, але адступаць было позна.
— Мне патрэбна толькi даведка. Я мог бы прачытаць падручнiк па псыхапаталёгii й адпаведныя артыкулы ў мэдычнай энцыкляпэдыi, а потым разыграць спэктакль з паяданьнем акварыюмных сомiкаў. Але нi мне, нi Вам гэта не патрэбна. Я прынёс краявiд, якi ўпрыгожыць вашыя няўтульныя апартамэнты, калi я выйду адсюль з даведкаю.
* * *
Загадчык катэдры пазiраў на Дз. праз пукатыя лiнзы масiўных акуляраў. Студэнт стаў перад сталом i слухаў, як сьвiсьцяць старыя, абпаленыя тытунёвым дымам лёгкiя.
— Калi гэта скончыцца? Ізноў даведка. Я ў Вас пытаю?
Дз. стрымлiваў злосьць, каб гэтаму хвораму чалавеку, якi любiў ставiць леваю рукой непатрэбныя аўтографы ў дзявочых залiкоўках, не сказаць, што ён iмпэрскi халуй, а ўся яго нафталiнная псэўданавуковая творчасьць вартая толькi таго, каб вiсець на цьвiку ў прыбiральнi.
— Я Вас не разумею, — спакойна адказаў студэнт.
Празь нямытую, зарослую пылам шыбу ў пакой цадзiлася халоднае, але яркае сьвятло, у якiм хаатычна танчылi драбнюткiя парушынкi. На салатнай, у бронзавыя кветкi, сьценцы, над грувасткiм, абцягнутым скураю сталом загадчыка катэдры скасабочана вiсеў краявiд у кандовай раме — грыбаабрысныя дубы здранцьвелi пад сiнюшным небам. Цяжкое паветра ў кабiнэце, настоенае на недапалках, што перапаўнялi мармуровую попельнiцу, нясьцерпна патыхала спарахнелымi паперамi. Крываногiя крэслы выстраiлiся ля сьценаў вакол папрацiранага абцасамi выкладчыкаў i студэнтаў, некалi шыкоўнага дывана, сьведкi былога ваенiзаванага парадку. Дыван, як i амаль сьляпы ўладар кабiнэту, меў такi безнадзейна трухлявы выгляд, што Дз. падалося: тоўстая срабрыстая моль выпаўзла з-за лацкана пiнжака загадчыка катэдры i паўзе па плячы. Студэнт заплюшчыў вочы, i зь цемры на яго паляцеў сухi траскучы голас:
— Студэнты вучацца, а Вы — Дз. — носiце мне даведкi. Я пацiкаўлюся, як гэта Вам удаецца даставаць дакумэнты. Дый наагул, што Вы тут зь сябе корчыце арыстакрата, гэткага рафiнаванага iнтэлiгента? Брыдка глядзець. А Вашыя вершаваныя экзэрсысы? Я кансультаваўся ў спэцыялiстаў, яны не высокай думкi пра Вашыя дэкадэнскiя вiршыѕ
— Я захварэў. У мяне ёсьць дакумэнт, якi дае мне права на адпачынак, — баранiўся студэнт.
— Каб не было даведкi, я зь вялiкiм задавальненьнем выключыў бы Вас з iнстытуту. Ідзiце, сустрэнемся праз год, — старэчыя, папсаваныя непатрэбнай бясконцаю пiсанiнаю вочкi зiрнулi на Дз. паверх акуляраў i схавалiся за тоўстае шкло.
— Я Вас не разумею, — Дз. выйшаў з пыльнага кабiнэту, шчыльна прычынiў дзьверы, аба- бiтыя чорным дзерманцiнам, i дадаў: i не хачу разумець. Моль!
* * *
Студэнт Дз. у прыўзьнятым настроi завiтаў у кавярню, дзе пачаставаў сваю даўнюю знаёмую каньяком i чакалядам. А калi вярнуўся ў свой пакой, дык доўга слухаў магнiтафон, запiс з галасамi за сталом нават пракруцiў некалькi разоў.
Ён прыняў душ, пагалiўся, працёр твар i рукi адэкалёнам, склаў выходны касьцюм i адчынiў вакно. Студэнт Дз. упаў зь пятага паверху на толькi што вымытае палiвальнымi машынамi скрыжаваньне.
Юрмала. Верасень 1988 году
Чырвоны сабака
Валера Салавей зьеў павука.