Крафт. З камандаваннем фронту ў вас няма ніякай сувязі. Нам гэта вядома. Як і вам… Не мог пайсці ваш генерал Кукушкін на пункт сувязі. Няма ўжо ў вас такога пункта!.. Болей таго, я нават сумняваюся, ці ёсць у вас генерал Кукушкін… Не было ў крэпасці ніякага генерала на пачатку ваенных дзеянняў… Не мог ён да вас з неба зваліцца…
Зімін. Э, капітан, чаго толькі на вайне не бывае.
Трубачоў. Капітан, мы патрабуем дзве гадзіны.
Крафт. Столькі вам не трэба.
Трубачоў. Нам неабходна сабраць усіх афіцэраў гарнізона.
Крафт. А колькі іх у вас асталося?
Зімін. Збяромся — падлічым.
Крафт. А няма чаго лічыць. Вас трое ў Цэнтральнай частцы, афіцэр Наганаў пакуль абараняе Цярэспальскія вароты, а маёр Авілаў засеў на Усходнім форце. Вось і ўсё.
Трубачоў і Зімін непрыкметна пераглянуліся.
Трубачоў. Дзякуем за інфармацыю, але размяшчэнне нашай абароны мы ўсё ж ведаем лепш.
Крафт. Гэта ёсць маскарад. Вы нічога не ведаеце. I вам ёсць толькі трыццаць мінут. Няма белы сцяг — праз дзесяць–пятнаццаць мінут ад Цэнтральнай часткі астануцца толькі руіны. Усё. Я мушу пайсці.
Зімін (Марасяну). Праводзь.
Марасян зноў завязвае вочы Крафту і выводзіць яго.
Трубачоў. Генерал Кукушкін!
Кукушкін. Слухаю.
Трубачоў. Збегай на перавязачны і перадай загад Марыне, каб зараз жа сюды ішла.
Кукушкін. Ёсць! (Выходзіць.)
Зімін. Навошта яна табе?
Трубачоў. Трэба нешта рабіць з жанчынамі і дзецьмі.
Зімін. Так.
Трубачоў. Аставацца ім тут ні ў якім разе нельга. Толькі часу мала даў нам гэты ваўкалака.
Зімін. А ты ведаеш, мне проста хацелася абняць гэтага ваўкалаку і расцалаваць… Авілаў…
Багатаў. А мы шукаем яго.
Зімін. Я ну ніяк не мог даць веры, што ён загінуў.
Трубачоў. Прызнацца, мне таксама лягчэй на душы стала.
Зімін. Калі дзесьці побач Авілаў — мы яшчэ паваюем!
Уваходзіць Марына.
Марына. У чым справа, камандзіры?
Зімін. Справа, даражэнькая, вельмі сур’ёзная, але гаворка наша будзе кароткая. У нас ёсць толькі трыццаць мінут. За гэты час неабходна зараз жа, неадкладна, сабраць усіх жанчын і дзяцей ды перабазіравацца.
Марына. Куды?
Зімін. От давайма і падумаем.
Трубачоў. А няма чаго думаць. Да Авілава. Ва Усходні форт.
Марына. Чаму?
Зімін. Таму, што праз некалькі мінут пачнецца артылерыйскі штурм.
Трубачоў. Тут жывой мясціны не астанецца.
Марына. Дык давайма ўсе перабазіруемся ва Усходні форт.
Трубачоў. Мы не можам пакінуць адкрыты праход у цэнтры крэпасці.
Зімін. Тады і Усходні форт не выстаіць.
Багатаў. Ужо не кажучы пра астатнія вузлы супраціўлення.
Зімін. Уваход у цэнтр крэпасці будзем абараняць да апошняга патрона.
Марына. Але ж вы тут усе загінеце.
Зімін. Калі паспееце перабрацца з жанчынамі і дзецьмі — ужо не ўсе.
Марына. А божачка мой…
Зімін. Богу зараз не да нас, так што не будзем траціць дарагія мінуты, якія немцы далі нам на роздум…
Марына. Я, вядома, перавяду жанчын, але сама вярнуся сюды… Тут не толькі муж, — і сын пахаваны пад руінамі… I калі нават я адна астануся ва ўсёй крэпасці — нікуды адгэтуль не пайду!.. Буду помсціць… буду помсціць, пакуль хопіць майго жыцця!.. (Выбягае, стрымліваючы рыданні.)
Уваходзяць некалькі раненых байцоў, падтрымліваючы адзін аднаго. Двое прыпаўзлі.
Зімін. А вы чаго, таварышы?
1-ы ранены. Мы да вас.
Зімін. Слухаю.
2-гі ранены. З чым немец пайшоў?
Трубачоў. З чым прыйшоў.
3-ці ранены. Значыць, стаім?
Зімін. А вам бы, хлопцы, ляжаць.
1-ы ранены. Хопіць, паляжалі.
3-ці ранены. Дзірак у абароне многа, таварыш капітан.
2-гі ранены. Вось мы і заляжам у іх. Толькі б патронаў крыху ды лімонак.
Трубачоў. Здаровыя з адной вінтоўкі па чарзе страляюць. Дык тыя хоць прыцэліцца могуць. А ты з адной рукой як цаляць станеш? I лімонкай не дужа размахнешся…
1-ы ранены. А вы дайце, пасля пабачым, куды і як пацэлю… Можа яшчэ лепей, чымся здаровы… Таму, што здаровы яшчэ не ведае, як гарыць рана, а з ёй — злосць…