Зімін. Якой?
Марасян. Я сабраў на левым флангу чалавек восемдзесят байцоў і зрабіў засаду! Дазвольце, камісар, контратакаваць ворага і ліквідаваць прарыў!
Зімін. Гранат хопіць?
Марасян. На першы раз аглушыць хопіць, а там — урукапашную!
Зімін. Давай!
Марасян. Слухаю. (Павярнуўся да выхаду, але заўважыў Кукушкіна.) А ты, Кукушкін, чаго тут?
Кукушкін скасіў вока на сцяг.
Ну, таварыш камісар, няўжо няма каго паставіць? Такі баец стаіць у зацішку, а ў мяне там кожны штык — на золата!
Кукушкін. Самвел, дарагі, выручай! Век бога за цябе маліць буду!
Зімін. Лейтэнант Багатаў!
Багатаў. Слухаю, таварыш камісар…
Зімін. Замяніце на пасту ля сцяга байца Кукушкіна.
Багатаў. Ёсць замяніць!
Цяжка ўзнімаецца, абапіраючыся на сцяну. Падыходзіць да Кукушкіна, замяняе яго на пасту. Кукушкін перадае яму сваю вінтоўку.
Кукушкін. Абапрыцеся, таварыш лейтэнант, лягчэй стаяць будзе. А свой аўтамат дайце мне. (Памагае Багатаву зняць з шыі аўтамат.)
Зімін (Марасяну). Слухай, камсорг…
Марасян. Слухаю, таварыш камісар.
Зімін. Давайце зробім так: я зараз пачну атаку ў лоб нямецкай групіроўцы, вазьму агонь на сябе, а тым часам ты нечакана ўдар з фланга!
Кукушкін. Правільна! Самвел, за мной!
Марасян. Пачакай… Чаму я — за табой? Я вяду цябе ў атаку ці ты мяне? Ты што мне тут…
Зімін. Пайшлі, хлопцы! (Выбягае.)
Марасян (Кукушкіну). За мной!
Кукушкін. Ура-а!..
Выбягаюць. Кукушкін усё-такі апярэдзіў Марасяна.
За сценамі каземата зноў успыхнуў бой.
Голас Зіміна. На сцены!.. На сцены!.. За мной!..
Трубач недзе зайграў «атаку». Шум бою паступова аддаляецца.
Радыст. Я — крэпасць! Я — крэпасць! Чуеце мяне? Прыём… Я — крэпасць! Я — крэпасць!..
Прыбягае Зіна.
Зіна (радысту). Дзе камісар?
Багатаў. На сценах.
Зіна (азірнулася). Міша?
Багатаў. Я.
Зіна. Ранены?
Багатаў. Ужо.
Зіна. Добра перавязалі?
Багатаў. Здаецца, нішто.
Зіна. Не ведаеш, дзе Толя?
Багатаў. Дзе-небудзь за Брэстам.
Зіна. Як… За Брэстам?
Багатаў. Вельмі проста. Раніцой нейкая часць прарвалася з крэпасці. I ён там быў.
Зіна. Ну што ж… Можа правільна зрабіў…
Багатаў. Толькі б я на яго месцы цябе тут не пакінуў.
Зіна. А я нікуды і не пайшла б. Бачыў, колькі раненых?
Багатаў. Будзе яшчэ больш.
Зіна. Я ўжо нічога не магу зрабіць… Усё, што было пад рукамі, — усё пайшло… Зараз шматкую на бінты салдацкія гімнасцёркі, бялізну… рамянямі кроў спыняю… Але яе столькі, што нічым ужо не спыніш…
Багатаў. Трымайся, Зіна.
Зіна (у адчаі). Не хапае ўжо сіл!.. Трэба неадкладна, зараз жа паслаць каго шукаць бялізнавыя склады, аптэку! Нічога ўжо няма, разумееш? Нічога! Вада!.. Хоць па кропельцы на чалавека!.. Таксама кагосьці паслаць трэба да Мухаўца…
Багатаў. Дарэмна. На беразе кожны крок пад агнём.
Зіна. Ведаю! Але што рабіць? Акрамя байцоў, ёсць раненыя дзеці, жанчыны… Міша, каб ты бачыў раненых дзяцей… Як гэта страшна!.. Няма сілы глядзець на пасівелых ад гора жанчын!.. Няхай камісар дае ім вінтоўкі, гранаты! Няхай і яны страляюць у гэтых звяруг, няхай зубамі рвуць іх за глоткі за сваіх дзяцей, толькі нельга пакідаць небарак адных са сваім горам!.. (Заплакала, утуліўшыся тварам у сцяну.) Не, я так далей не магу!.. Не магу!.. (Выбягае.)
Радыст. Я — крэпасць… Я — крэпасць! Прыём.
Паўза.
Багатаў. Радыст!
Радыст (здымае навушнікі). Слухаю, таварыш лейтэнант.
Багатаў. Што ў цябе там чуваць?
Радыст. Увесь эфір у немцаў… Нямецкія маршы, каманды, музыка… Глушаць — проста страх.
Багатаў. Разумееш па-іхняму?
Радыст. Збольшага.
Багатаў. Пра што яны там?
Радыст. Амаль увесь дзень Гітлер бушуе… Аж ахрып… Выхваляецца: быццам па пяцьдзесят кіламетраў рушылі па ўсяму фронту… Брэша, сабака.
Багатаў. Толькі пра тое нікому ні слова. Зразумеў?