У гэты дзень з ранiцы - у першы, а цяпер у другi свой залёт - ён заўважыў вялiкае ажыўленне людзей i машын на бетоннай пространi касмадрома. Машыны снавалi ўзад i ўперад i асаблiва часта кружылi вакол канструкцый з ракетамi. Гэтыя ракеты, нацэленыя ў неба, ужо даўно стаялi асобна на сваiх пляцоўках, i да iх ужо даўно прывык каршун. Але сёння тут нешта незразумелае дзеялася. Задужа многа машын, занадта многа людзей, занадта вялiкi рух...
Заўважыў каршун i тое, што той чалавек, якi нядаўна прыехаў на вярблюдзе, два трактары i рыжы лахматы сабака стаялi цяпер ля калючага дроту знадворку, быццам бы не маглi яго пераадолець... Рыжы сабака раздражняў каршуна сваiм гультаяватым выглядам i асаблiва тым, што бадзяўся каля людзей, але каршун не стаў якiм-небудзь чынам выказваць свае адносiны да рыжага сабакi, i не папускацца ж каршуну да яго... Ён проста кружыў над гэтым месцам, глядзеў, што будзе далей, што збiраецца рабiць гэты рыжы сабака...
Едыгей падняў свой барадаты твар i ўбачыў у небе каршуна. "Белахвосты, вялiкi, - падумаў ён. - Эх, быў бы я каршуном, нiхто мяне не затрымаў бы".
У гэты час наперадзе на дарозе паказалася машына. "Едзе! - узрадаваўся Буранны Едыгей. - Ну, дай божа, усё ўладзiцца!" Газiк хутка прымчаўся да шлагбаўма i рэзка спынiўся каля дзвярэй паставога памяшкання. Паставы адразу выцягнуўся i аддаў чэсць начальнiку па варце лейтэнанту Тансыкбаеву, як толькi той выйшаў з машыны, i пачаў дакладваць:
- Таварыш лейтэнант, дакладваю вам...
Але начальнiк каравула спынiў паставога на паўслове i звярнуўся да людзей, якiя стаялi каля шлагбаўма.
- Хто тут пабочныя? Хто чакае? Гэта вы? - спытаў ён, звяртаючыся да Бураннага Едыгея.
- Бiз бiзрой, карагым. Ана-Бейiтке желтэй турып калдык. Калай да болса, жардомдзеш, карагым*, - сказаў Едыгей, стараючыся павярнуцца так, каб малады афiцэр убачыў на грудзях яго ўзнагароды.
* Мы, гэта мы, сынок. Не прапускаюць нас на могiльнiк. Зрабi што-небудзь, дапамажы нам, сынок.
На лейтэнанта Тансыкбаева гэта не зрабiла нiякага ўражання, ён толькi кашлянуў i, калi стары Едыгей намерыўся зноў загаварыць з iм, холадна перапынiў яго:
- Таварыш, звяртайцеся да мяне на расейскай мове. Я асоба пры выкананнi службовых абавязкаў, - растлумачыў ён, хмурачы чорныя бровы над раскосымi вачамi.
Буранны Едыгей вельмi збянтэжыўся:
- Э-э, прабач, прабач. Калi не так, то прабач. - I, ужо зусiм разгубiўшыся, змоўк, забыўшыся нават пра тое, што ён яшчэ меў сказаць.
- Таварыш лейтэнант, дазвольце мне далажыць нашу просьбу, - iдучы на дапамогу старому, звярнуўся да афiцэра Доўгi Эдыльбай.
- Расказвайце, толькi карацей, - папярэдзiў начальнiк каравула.
- Адну хвiлiначку. Няхай прысутнiчае пры гэтым сын памершага. - Доўгi Эдыльбай павярнуўся ў бок Сабiтжана. - Сабiтжан, гэй, Сабiтжан, падыдзi сюды!
Але той толькi адмахнуўся:
- Дамаўляйцеся самi.
Доўгаму Эдыльбаю давялося пачырванець.
- Прабачце, таварыш лейтэнант, ён пакрыўдзiўся, што так атрымалася. Гэта сын памершага, нашага старога Казангапа. I тут яшчэ зяць яго, вунь ён, у прычэпу.
Зяць, падумаўшы, што яго завуць, пачаў злазiць з прычэпа.
- Гэтыя дэталi мяне не цiкавяць. Гаварыце па сутнасцi, - прапанаваў лейтэнант.
- Добра.
Доўгi Эдыльбай пачаў дакладваць - хто яны i адкуль, з якой мэтай i чаму з'явiлiся тут. I пакуль ён гаварыў, Едыгей сачыў за тварам лейтэнанта Тансыкбаева, усё больш разумеючы, што нiчога добрага з гэтага не выйдзе. Той i стаяў на той бок шлагбаўма толькi для таго, каб безуважна слухаць скаргу пабочных асоб. Едыгей гэтак усё зразумеў. I ўсё тое, што было звязана са смерцю Казангапа, усё тое, што ён зрабiў, каб пераканаць сваiх у перавагах пахавання на могiльнiку Ана-Бейiт, усе яго спадзяваннi, усё тое, у чым ён бачыў сваю сувязь з саразекскай даўнiной - усё гэта ўмiг зрабiлася марнасцю, нiчым, усё гэта здалося дарэмным, нiкчэмным перад асобай Тансыкбаева. Едыгей стаяў зняважаны ў сваiх лепшых пачуццях. Смешна i крыўдна было яму за баязлiвага Сабiтжана, якi яшчэ толькi ўчора плявузгаў пра багоў, пра людзей, якiмi кiруюць па радыё, а цяпер во, нават не пажадаў падысцi! Смешна i крыўдна было яму за недарэчна прыбранага ў дывановую покрыўку Бураннага Каранара нашто i каму гэта трэба было цяпер? Гэты лейтэнант Тансыкбаеў, якi нават не пажадаў гаварыць на роднай мове, - няўжо ён мог ацанiць убранне Каранара? Смешна i крыўдна было Едыгею за няшчаснага Казангапавага зяця-алкаголiка, якi праехаў далёкi шлях у дрогкiм прычэпу, каб быць побач з целам памершага, а цяпер падышоў во i стаяў побач, спадзеючыся, што iх яшчэ прапусцяць на могiльнiк. Нават за сабаку свайго, за рыжага Жалбарса, смешна i крыўдна было Бураннаму Едыгею - навошта ўвязаўся ён за iмi па сваёй добрай волi i чаго цярплiва чакае? Навошта гэта ўсё яму, сабаку? А можа, ён i адчуваў, што кепска будзе яго гаспадару, таму i ўвязаўся за iмi, каб быць у такi час побач? У кабiнах сядзелi маладыя хлопцы-трактарысты Калiбек i Жумагалi - што яны цяпер падумаюць пасля ўсяго гэтага?
Зняважаны i расхваляваны Едыгей вялiкiм намаганнем волi стараўся заглушыць гнеў, якi падымаўся ў iм вялiкай хваляй. Не, не меў ён права не саўладаць з сабою, пакуль нябожчык ляжаў у прычэпу. Не да твару старому чалавеку абурацца i павышаць голас. Так думаў ён, сцiскаючы зубы, каб не выдаць нi словам, нi жэстам тое, што рабiлася ў iм у гэты час.
Як i чакаў Едыгей, пасля размовы Доўгага Эдыльбая з лейтэнантам Тансыкбаевым становiшча было не ў iх карысць.
- Нiчым не магу вам дапамагчы. Уезд на тэрыторыю зоны пабочным асобам катэгарычна забаронены, - сказаў лейтэнант, выслухаўшы Доўгага Эдыльбая.
- Мы не ведалi пра гэта, таварыш лейтэнант. А iначай мы не прыязджалi б сюды. Але калi так здарылася, што мы аказалiся тут, то папрасiце вышэйшае начальства, каб нам дазволiлi пахаваць чалавека. Не везцi ж нам яго назад.