— Район ӑна пӗлмест. Паян та инспекцинчен виҫӗ хут шӑнкӑравларӗҫ: акӑр та акӑр. Мӗн тетӗн эсӗ? Ҫӗр гектар акрӑмӑр, тесе сводкӑ патӑмӑр.
— Акма тытӑнман та, — пӳлчӗ председателе Павел. — Тытӑнмалла ӗнтӗ. Эс те кунта лапӑртатса ларатӑн. Тӑватӑ сеялкӑ кӑкарса кӗрлеттермелле кӑна.
— Эп кӑна, Трофим Матвеевич, сухаласах пӑрахатӑп. Ыран урапаллӑ тракторсене кӑларатпӑр.
— Эх, кутӑн та эс, — терӗ председатель. Унтан, кӑштах шухӑшласа тӑнӑ хыҫҫӑн, атӑ кунчине чӗлпӗрпе ҫапкаларӗ. Тусанланнӑ кунча ҫинче йӗрсем тӑрса юлчӗҫ.
— Трактортан сан уйрӑлмах тивет. Эс кунта аппаланатан, ыттисем тем мурӗ тӑваҫҫӗ. Вӗсене кам тӗрӗслет? Эс бригадир вӗт. Кам ыттисен ӗҫне виҫет, кам ӗҫ кунӗ парать? Манӑн пӑхса ҫитерме вӑхӑт ҫук.
— Ҫемене эп каҫхи сменӑна тухма хушрӑм, — тавӑрчӗ Павел.
— Эп Якур Типушкина тупрӑм. Вӑл ыран ӗҫе тухма пултарать. Паллатӑн-и? Вӑрманпромхозри тракторист. Вӗсене халь шала. Сӑр хӗрне хӑвалаҫҫӗ. Якур каймасть. Килӗ-ҫурчӗ ялта, арӑмӗ колхозра ӗҫлет.
— Аван ҫын.
— Эп усаллисене суйламас, — куланҫи пулчӗ председатель. — Пӗтӗм шанчӑк халь сан ҫинче. Ыран эп вӑрманпромхоза каятӑп. Унта икӗ-виҫӗ кун иртет. Ҫынсем тырӑ акчӑр, эп, ак, укҫа пухса кӗртетӗп. Вӗсен ҫурчӗсене илесшӗн, — куҫӗсене чеен ялкӑштарчӗ Прыгунов. — Давай, тӗрӗслесех тӑр.
— Пирӗн ӗҫ, тырӑ шӑтсан, хӑех курӑнать, — тавӑрчӗ Павел.
— Шӑтсан тин, кая юлать, — утланса ларчӗ председатель.
Сыв пуллашмасӑрах лашине юрттарчӗ.
2
Вӑрманпромхоз директорӗ каҫхине шӑнкравласан, Трофим Матвеевич йӑлтах канӑҫне ҫухатрӗ, чан сассине илтнӗ пушар лаши евӗр тӑпӑртатрӗ: пӗрре бухгалтерине кӗчӗ, счет ҫинчи укҫа хисепне тӗрӗслерӗ, клубран Марьене чӗнтерсе пычӗ. Ыран ирех каймасан, ытти колхозсем ӗлкӗрме пултараҫҫӗ.
Укҫа. Ҫав хытах шухӑшлаттарчӗ ӑна. Пулас тупӑш ҫунатлантарса ячӗ. Анчах колхоз счечӗ, ҫинчи пӗр ҫурт илме ҫитӗ-и, ҫук-и? Перекет кассине хӑй хунипе усӑ курсан?
Марье сӑмах та чӗнтермерӗ.
— Ҫири кӗпене хывса парса, хӑв ҫатта ҫарамас юл, — тавӑрчӗ арӑмӗ.
Трофим Матвеевич укҫана хай ячӗпе хуманшӑн кулянса кайрӗ. Пӗрре амӗш хут вӑл хӗрарӑма виҫесӗр шаннипе хӑй ытла та вӑйсӑр тӑрса юлнине ӑнланчӗ. Каллех техничкӑна чӗнсе илчӗ. Ирхине, тӑватӑ сехет тӗлне, правленине Павела, Виктор Андреевича, бригадирсене чӗнме хушрӗ. Ҫивӗчленсе кайнӑ ӑс-тӑнӗ тӗлӗнмелле хӑвӑртлӑхпа ӗҫлерӗ: вӑл укҫа тупатех.
Каҫхине вӑл пӗр-икӗ сехет кӑна ҫывӑрчӗ, Марьене вӑратас мар тесе, хӑех ҫӑмарта ӑшаласа ҫирӗ. Правленине ҫитнӗ ҫӗре чӗннисем пурте пухӑннӑччӗ ӗнтӗ. Кашнинех ал пачӗ. Тӗлӗнчӗҫ вӗсем: Трофим Матвеевич унашкал пулакан Марччӗ.
— Юлташсем, — пуҫларӗ вӑл, — Май уявӗ ҫывхарать. Эпир государствӑна уявччен вӑтӑр тоннӑ аш сутма обкомах сӑмах патӑмӑр. Самӑртнӑ сысна сахал, пӑрусем начар, ҫавӑнпа пӗр аллӑ пуҫ лаша ӑсатма тивет. Кашни бригадӑран вуншар лаша.
— Мӗнле лаша? — тӗлӗнчӗ Санька, — Ман бригадӑра пӑрахӑҫлани ҫук, кӳлмеллисем пурте сӳрере.
— Анкартисене мӗнпе сӳхалас? Свет юписене мӗнпе куҫарас? Вунӑ лаша парсан, кӳлмелли те бригадӑра сакӑр пуҫ кӑна юлать, — хутшӑнчӗ пӗр эрне каялла бригадира лартнӑ Федор Васильевич.
— Унпа ҫитет. Тракторсем пур халь, сухалӑр. Павел пурин валли те ҫитерет.
— Пӗтӗм уя сӳрелесе пӗтермесӗр пӗр лаша та ямастпӑр, — татса каларӗ Павел. — Хӗвел епле ҫунтарать, вӗри ҫил епле вӗрет… Ҫуллахи пек шарӑх халь. Нӳрлӗхе хупласа хӑвармасан, кӑҫал тырӑсӑр юлатпӑр.
— Лашасемсӗр епле юлас? — иккӗленчӗ Митрофанов бригадир. — Виҫҫӗшӗ паян вӑрлӑх патӗнче, пӗри горючи турттарать, тепри — шыв. Вунӑ лаша ярсан, пӗтӗмпе те ҫиччӗ юлать. Сӳрелемелли тата ҫӗр гектар.
— Ҫур аки пӗтмесӗр ямастпӑр, — ҫине тӑчӗ Павел.
— Яратӑр! — сасартӑк ҫӗкленсе сӗтеле чышкипе ҫапрӗ Трофим Матвеевич. — Кунта кам хуҫа? Эпӗ-и е Кадышев? Эс ху сакӑр вунӑ лаша вӑйлӑ тракторпа лӗпӗрти ӗҫпе супатӑн. Сӳрелемелле пулсан, сӳре! Манпа ан хуҫалан.
Павел татах ҫакна ӑнланчӗ: председатель унӑн ӗҫне сая каякан ӗҫ тесе ӗнентерме пӑхать. Ӗнер ҫынсем вӑл сухаланине тухса пӑхрӗҫ, хӑшӗсем куҫранах, «уссӑр ӗҫ», тесе кӳрентерчӗҫ.
«Йыварлахсем сахал мар пулӗҫ, ан хӑра, ан чак..» — шухӑшларӗ Павел хӑй ӑшӗнче.
— Ачи ҫураличчеяех суккӑр пулать, тесе ӗнентеретӗр, Трофим Матвеевич. Аксан куратӑр. Анчах сӳре пӗтмесӗр пӗр лаша та ямастпӑр — ҫирӗппӗн тавӑрчӗ Павел. — Май уявӗччен тата икӗ кун.