Хӗрелнӗ пичӗ сасартӑках шурса кайнӑн туйӑнчӗ, куҫӗ хӑйӗн тӗлсӗррӗн пӑхать. Вӑл ҫухалса кайни таҫтанах палӑрать. Куҫлӑхӗ ӳкнӗшӗн ҫеҫ кӑштах ҫӳҫеннӗ пек пулчӗ.
Прнемнӑйра паян Оля дежурствӑра тӑрать. Пӗр вӑтӑрсенчен иртнӗ хӗрарӑм вӑл. Ҫивчӗ чӗлхеллӗскер. Владимир Сергеевича куҫлӑхне илсе пачӗ.
— Савӑт-сапа телее сиссе арканать, теҫҫӗ. Куҫлӑх мӗне сиссе арканать? — ыйтрӗ Оля, инструкторпа ҫепӗҫрех пулма тӑрӑшса. Вӑл та пулса иртнӗ трагедие ӑнланчӗ пулас, ытти чухнехи пек, Владимир Сергеевича йӗкӗлтемерӗ.
— Тавтапуҫ, — хӑйне алла илме тӑрӑшрӗ Владимир Сергеевич. — Куҫлӑх вӑл, Олечка, инкек-синкеке сиссе ванать. Пушкин пек каласан: «То вознесет его высоко, то броснт в бездно без следа». Ҫӳле илсе хӑпартрӗҫ малтан. Кайран тӗпсӗр авӑрах пӑрахрӗҫ. Мӗншӗн? Альтруист пулнӑшӑн, парти, ҫӗршыв интересӗсене чи малти вырӑна лартнӑшӑн. Кӑтартрӑм районта хам инициативӑна, — терӗ Владимир Сергеевич. Унӑн питӗнче йӗрӗнчӗклӗ кулӑ ҫуралчӗ.
Оля ӑна йӑпатасшӑн кулчӗ курӑнать, анчах хӑй инструктора юратманни палӑрчӗ-палӑрчех. Е чӗлхине чараксӑртарах тыткалама хӑнӑхнӑран ҫапла пулса тухрӗ-ши?
— Аптрамӑр-ха эсир… Хӑшӗсем авӑра ӳксен те путмаҫҫӗ.
Инструктор хӑйне вӑйлах тивертнине ӑнланчӗ, ҫапах шутлеме пӑхрӗ:
— Тӗрӗс, Олечка. Тислӗк путмасть, шлепке путмасть. Ҫапах мана асӑнма васкасах ҫурта лартрӗҫ. Ҫӳле ҫыратӑп. Вӗсем вӗрсе сӳнтерме пултараҫҫӗ. Эп хамшӑн мар, парти интересӗсемшӗн тӑрӑшнӑ, — хурав-ларӗ вӑл, секретарь илсе панӑ куҫлӑх ҫаврашкине хыпаласа. Приемнӑйӗнчен вӑл коридора пӗкӗнмесӗр, пуҫне каҫӑртса тухса кайма тӑрӑшрӗ. Алӑка уҫсан каялла ҫаврӑнчӗ, тӗссӗрлене пуҫланӑ куҫӗсемпе Оля ҫине пӑхрӗ те:
тесе хӑварчӗ.
«Артист — шухӑшларӗ секретарь, — пулса ҫитеймен артист».
Кӑштах тӑхтасан обком бюровӗ саланчӗ. Варринче кавир сарнӑ приемнӑя бюро членӗсем, пай заведующисем тухрӗҫ, сектор заведующийӗ хутсем йӑтса, хыпалансах иртрӗ. Шӑп коридор калаҫупа тулчӗ.
Советсен ҫурчӗн вестибюльне ансан, Василий Иванович ҫӑмӑллӑн сывласа ячӗ. Акӑ, иртрӗ те вӑл кӗтнӗ бюро. Виҫӗ сехет еннех тӑсӑлчӗ пӗр ыйту. Малтанах ҫырса хунӑ йышӑнӑва та пӑсма лекрӗ. Райком секретарьне айӑпламалла ҫырнӑччӗ унта Владимир Сергеевич. Обком инструкторӗ хӑй такӑнасса шута та илмен. Василий Иванович хӑйӗн тата райком йӑнӑшӗсене йышӑнчӗ. Халӑх пуҫарӑвӗ тесе, хӑш-пӗр колхозсем ҫӑмӑл ҫул ҫине тӑма пикеннӗ, вӗсене вӑхӑтра тӳрлетмен. Акӑ ун айӑпӗ. Анчах вӑл ҫеҫ айӑплӑ-и? Мӗншӗн патшалӑха улталама хӑш-пӗр ҫӳлте ӗҫлекенсен те хӗтӗртмелле? Мӗншӗн хӑшӗ-пӗрисем района пысӑк обязательствӑ илме хистеҫҫӗ? Вӗсем пӗчӗк ачасем мар, хӑйсен вӑйне хӑйсем пӗлеҫҫӗ. Мӗншӗн Владимир Сергеевич паман аш-какайшӑн панӑ тесе, суя квитанци ҫыртарттарать? Мӗншӗн колхозниксенчен аш сутӑн илсе плана тултармалла?
Василий Иванович сӑмсине столовӑйран тухакан апат шӑрши кӳ-кӳ пырса ҫапрӗ. Вӑл халь тин иртенпе апат ҫименнине аса илчӗ, хырӑмӗ выҫса кайнине туйрӗ. Киле кайиччен апат ҫиме, тесе, Советсен ҫуртӗнчи столовӑя кӗчӗ.
5
Марье нарядне Павел пӗр сӑмахсӑрах пурнӑҫларӗ. Ҫеменпе иккӗшӗ вӗсем ҫӗнӗ плугпа пӗр ҫирӗм гектар ытларах сухаласа пӑрахма ӗлкӗрнӗ ӗнтӗ. Ҫав лаптӑк ҫине Павел Володьӑна дисклӑ культиваторпа культиваци тутарчӗ, хӗреслӗ майпа тулӑ акса хӑварттарчӗ.
— Мӗнех вара, малтанлӑха ҫирӗмпе те ҫитӗ, кӗркунне кӗрхи ҫӗртме лаптӑкне ытларах сухалӑпӑр, — шухӑшларӗ каччӑ.
Павел, тракторне Ҫемене парсан, хӑйне ирӗклӗн туйрӗ. Сӳререн тӑварсах лашасене аша панӑ хыҫҫӑн тата хӑй тракторне сухаланӑ ҫӗртен акма куҫарнӑранпа Трофим Матвеевичпа каччӑ хушшинче сивлеклӗх ҫуралчӗ, хӑйсене вӗсем хӗсмет ҫыннисем пек ҫеҫ тыткаларӗҫ. Колхоз председателӗ унпа канашлама пӑрахрӗ, правленине ҫитсе кӗнӗ ҫӗре ун валли хатӗр нарядсем выртатчӗҫ.
Каччӑ ал сулчӗ кӑна: унӑн халь чӑркӑшланса тӑма вӑхӑт юлмарӗ. Вӑл агитаторсене пухса канашларӗ, вӗсене бригадӑна ячӗ, боевой листоксем кӑларма пулӑшрӗ. Запаслӑ пайсем илме РТСа кайса килчӗ, пӗр хутчен куҫса ҫӳрекен мастерскоя чӗнме тиврӗ. Пушӑрах вӑхӑтра вӑл хӑех ҫӗр картти тума тытӑнчӗ: йӳҫек тӑпраллӑ лаптӑксене палӑртрӗ.
Тата тепӗр ыйту хумхантарчӗ Павела: ӑвӑслӑх уйӗнче ҫӗр гектар еннех клеверпа тимофеевкӑ ҫӗрсе кайнӑ. Ӑна халех сухаласа акмалла-ши е кӗркунне кӑна пӑсса ыраш акмалла? Ҫак ыйтупа вӑл Трофим Матвеевич патне кайрӗ, анчах ӑна тӗл пулаймарӗ. Техничкӑ каланӑ тӑрӑх, вӑл кунӗпех вӑрманта-мӗн; ӑна уй енчен килнӗ колхоз председателӗсем, колхозииксем канӑҫ памаҫҫӗ. Ҫаплипех вӑл илнӗ ҫуртсене сутать имӗш, колхоз машинисем те йалтах ҫуртсем пӑсса турттараҫҫӗ. Вӑрлӑхсене лашасемпе илсе тухаҫҫӗ, ӗлкӗрмен чух тракторах яма тивет.