— Ҫавалкас вожакӗ, — ҫаллах кулчӗ вӑл. — Сӑмах ҫинех ҫитрӗн. Аптрал санпа. Вӑрман уписем. Ӑҫта сирӗн культурӑ? Хӑть халех фельетон ҫыр.
— Пирӗн ҫухатнӑ культурӑна тупрӑр-им? Тупрӑр пулсан, парса хӑварӑр, — райкомол секретарӗ ҫине пӑхрӗ Володя.
— Эс пуҫна ҫӗклесе пӑх-ха, — пӳрниле тӗллесе кӑтартрӗ Александр Петрович.
Кӗтеруксен алӑкӗ каллех йӑмра тӑрринче иккен. Вӗсем иккӗн пурӑнаҫҫӗ. Пӗри Кӗтерук, тепри Лисук. Кӗтерукӗ ватта юлнӑ ӗнтӗ. Ҫапах ҫамрӑксенчен юласшӑн мар. Лисукӗпе Володя та пӗр вӑхӑтра калаҫкаланӑччӗ. Вӗсем шатӗнче яланах улах кӗрлет, ҫак виҫӗ чӳречеллӗ пӳртре яланах савӑнӑҫлӑ. Кунта хӗрсем улах лараҫҫӗ, савнисем пӗр-пӗринпе тӗл пулаҫҫӗ. Миҫе мӑшӑр пӗрлешмен-ши ҫакӑнта паллашса? Ҫав паллӑ: улах шӑп пулмасть, кӗрлет. Юрату та ҫуралать кунта, хӗрача та хӑй ятне ярать. «Пӗрле улах ларнине ан ил, пӗрле тырӑ вырнине, пӗрле утӑ ҫулнине ил», — тенӗ ваттисем.
Мӗн туса хунӑ халь улах? Пысӑках мар алӑка тахӑшӗ тӑпсинчен кӑларсах юпленсе ӳсекен йӑмра тӑрне хӑпартса лартнӑ, ун ҫине пысӑк та шултра сас паллисемпе пурапа ҫапла ҫырса хунӑ:
«Каччӑсемпе хӗрсем!
Кӗҫӗртен улах тапхӑрӗ хупӑнать. Кам хӑй ӗмӗтне ҫак пӳртре пурнӑҫлайман, ан кулянӑр. Ҫулла улӑхра та улах.
Володя та ахӑрса ячӗ.
Анчах комсомол секретарӗ унӑн куллине татрӗ. Вӑл ҫамкине пӗркелентерсе?
— Актива явӑҫтарма пӗлместӗн. Ку пӗрре. Критикӑна юратмастӑн — ку иккӗ. Хӑв критиклеме ӑста. Ҫапла ҫав: ҫын куҫӗнче ҫӳп те курӑнать, хӑв умӑнтӑ пӗрене те курӑнмасть. Халех алӑка антарса хур. Атту ҫынсем курсан… — терӗ вӑл.
— Пулаймӗ, секретарь юлташ! — ҫаврӑнса утрӗ Володя. Ҫавах Завьялов ӑна униче патне ҫитеспе хуса ҫитрӗ те чӗнсе тӑратрӗ. Володя, секретаре кӗтсе, тумне сӑна пуҫларӗ: вӑл хӑтана кайнӑ чухнехи мӑйлах тумланнӑ. Тӳпе тӗслӗ макентошпа, кӑвак велюр шӗлепкепе, хром атӑпа. Шап-шурӑ кашне айӗнчен кӗмӗл тӗслӗ сӑрпа чӑваш тӗррине тӗрленӗ кӑвак галстук курӑнать. Ытти чухне хӗрӗнни евӗр шурӑ пичӗ ҫурхи хӗвелпе тӑта ҫилпе кӑштах саралнӑ. Сухал вырӑнӗ, час-часах хырнипе пулӑс, тимреленсе кӑвакарлӑ. Александр Петрович якӑ тумланин сӑлтавне Володя аван пӗлет: ытла та час-часах вӑрманпромхоза пухусем ирттерме хӑй каять. Мӗн калӑн: унра унӑн савнийӗ Тоня Пуговкина ӗҫлет. Комсорг вӑл, райкомол бюровӗн членӗ. Юратмасть пулас хӗр районта ӗҫлекен йӗкӗте. Концертсем лартма Ҫавалкаса килсен, ҫаплипех бригадир Санька енне тунсӑхлӑн тилмӗрсе пӑхать. Юрату ҫын ӑҫта ӗҫленине пӑхмасть-мӗн.
— Ӑҫта эс таратӑн? Эп сан патна ӗҫпе, эс мана хирӗҫ хӗҫпе, — йӗплерӗ Александр Петрович. — Мӗншӗн тӑпӑлтарнӑ эс алӑка? Эх, Володя, Володя… Мӗн чухлӗ каламалла сана арҫыннӑн гуманнӑ пулмалла тесе. Алӑкне антарса памаллаччӗ. Кур-ха, ҫынсем мӗн чухлӗ пухӑнчӑҫ, — тӗллесе кӑтартрӗ вӑл. — Пӗтрӗ те сан авторитету ялта, ҫамрӑксен шанӑҫне ҫухатрӑн.
Чӑнах та, Кӗтеруксен тӗлӗнче ҫич-сакӑр хӗрарӑм кӗпӗрленсе тӑнӑ, Кӗтерук сасси те кӑшт илтӗнет.
— Ҫакна ҫеҫ каласшӑнччӗ-и? — ыйтрӗ Володя.
— Ан васка… Пӗлетӗн ак. Паян пуху пулмалла. Взнос маларах пухса хунишӗн те, ак тата ку улах комитечӗн мыскаришӗп те ответлеме лекет. Эп хам куҫпа курнине пытарма пултараймастӑп, — тӗксӗмленчӗ Александр Петрович.
— Пуху пухма каланӑ эп. Сан ыйтусенчен интереслӗреххисем пур. Так. Енчен эсир кашни чӗнтӗрлӗ кӗпеллӗ микрофонсенчен илтнӗ хыпара ӗненетӗр пулсан, тархасшӑн, сӳтсе явӑр.
Вартах ҫаврӑнчӗ Володя. Атӑ кели йӗрӗ ҫине шыв тапса тухрӗ:
— Ман ӗҫ пур. Эп кайрӑм. Санька унта, правленинчех.
Васкамасӑр, тем шухӑшласа утрӗ каччӑ.
— Володя! — кӑшкӑрчӗ Алексаддр Петрович. — Володя! — Тӑхта-ха.
Ҫук, чӗнмерӗ комсорг. Вӑрман енне талпӑнчӗ. Райкомол секретарӗ хуралса кайнӑ, тӗллӗн-тӗллӗн пӑрланнӑ, тӗллӗн-тӗллӗн ҫӗр тухнӑ ҫул ҫине пӑхса тӑчӗ.
3
Уя тухсанах Володя питне ҫурхи ҫил ачашларӗ. Сӗлкӗшленнӗ юр ура айӗнче пӗр виҫелпе кӗввипе чӑштӑртатрӗ, атӑ питне ҫыпӑҫрӗ, урана ҫӗклесенех хӑпӑнса ӳкрӗ. Лаптӑкӑн-лаптӑкӑн ирӗлсе тухнӑ хура ҫӗр ҫинче кураксем васкамасӑр, хуҫа пек утса ҫӳреҫҫӗ. Каччӑ ҫывӑхалла пырсан вӗсем лӳпперрӗн ҫӗкленеҫҫӗ, ҫуначӗсене ҫӑлса кӑларакан сывлӑш хумӗпе вӗсен урисене ҫыпҫӑннӑ пылчӑк хӑпӑнса ӳкни те курӑнать. Кӑшт аяккарах вӗҫсе каяҫҫӗ те, каллех лараҫҫӗ.
Тарӑхни хулленех иртсе пычӗ, ун вырӑнне ҫумӑр пӗлӗчӗ пек шухӑшсем каллашчӗҫ.
«Тӗлӗнмелле этемсенчен, — шутларӗ каччӑ, — ҫын пӑртак ят илме пуҫласан, кӑштах палӑрсан, ытларах вӗрентме, ӑслӑрах курӑнма тӑрӑшать. Хӑй урайӗнче упаленнине, ҫытмапа ҫӳренине, хӑяр е панулми вӑрлама ҫӳренине темшӗн аса илесшӗн мар. Анчах ҫынсенне курать, курать ҫеҫ-и — пӳрнепе тӗллесе кӑтартма та пӑхать…»