— Прыгунов ак пӗтӗм ӗҫе татса парать. Иртнӗ ҫул «Ҫавал» колхоз ҫӗр гектар ҫӗр пуҫне утмӑлшар центнер енне аш-какай илнӗ. Кӑҫал миҫе илме пултаратӑр? — ыйтрӗ пысӑк хӑна.
— Ҫынсенчен юлас ҫук. Сакӑр вунӑ центнер… Лайӑхрах, татах тӑрӑшарах ӗҫлесен, тӑхӑр вуннӑ пама пулать Эсир ҫавна ан манӑр, — «ку цифрӑ та сахал», тесе калассӑн туйӑнчӗ колхоз председательне,— эп пыриччен колхоз ҫӗр гектар пуҫне вун виҫшер центнер ҫеҫ илнӗ.
— Куртӑр-и, Василий Иванович? Кам тӗрӗс: эсӗ-и е эпӗ? Юлнӑ эсир пурнӑҫран. Куртӑр-и, епле вӑй халӑхра? Вӗсенчен вӗренес пулать. Хуҫалӑха ертсе пыма пӗлни чи лайӑх политика. Ӑнӑ эп мар, Ленин каланӑ. Райком секретарӗ манса кайнӑран ҫеҫ ас илтеретӗп.
— Ҫак обязательствӑна пурнӑҫлама ун чухлӗ выльӑх ӑҫтан тупатӑр? — ыйтнӑччӗ Прыгуновран райком секретарӗ.
— Колхозниксен пӑрушӗсене сутӑн илсе, ӳстерсе паратпӑр. Атту ахалех ҫамрӑкла пусса пӗтереҫҫӗ. Тупатпӑр унта, — тенӗччӗ Трофим Матвеевич.
Тата виҫӗ колхоз председателӗпе парти организаци секретарӗсен отчечӗсене итленӗ хыҫҫӑн, министр заместителӗ хӑй шухӑшне хистесех пурнӑҫа кӗртме пикенчӗ. Бюро ирттернӗ каҫхине телефонисткӑсем Василий Ивановича Шупашкар шырани ҫинчен пӗлтерчӗҫ. Министрсен Советӗнче чылаях пысӑк вырӑнта ӗҫлекен ҫын калаҫать-мӗн. Ӑна Василий Иванович лайӑхах пӗлмест, анчах ытти парти работникӗсем каланӑ тӑрӑх, вӑл ҫав тери принциплӑ та ӑшра мӗн пуррине тӳрех калакан этем-мӗн. Чӑнах та унӑн дипломатилӗх тени-и, сӑпайлӑх-и ҫав тери сахал. Вӑл килнӗччӗ пленум ирттерме, халь хӑй те ун сӑн-питне, калаҫӑвне ас турӗ.
— Эпир сире райком секретарьне суйлама сӗннӗ чухне пӗр пысӑк ҫитменлӗхе асӑрхаман. Эсир хӑравҫӑ иккен, — тӳрех пуҫларӗ вӑл.
Василий Иваиович ҫийӗнчех тавҫӑрса илчӗ: Ял хуҫалӑх министрӗн заместителӗ Министрсен Советне шӑнкравланӑ. Райком секретарӗ кӑвакарсах кайрӗ. Ӑна, виҫӗ ҫул хушши ҫапӑҫу хирӗнче пулнӑ, икӗ хутчен танкра ҫунма тӑнӑ, тӑватӑ хутчен аманнӑ, пилӗк орденпа ултӑ металь илнӗ ҫынна, ҫак сӑмахсем чӑтма ҫук кӳрентерчӗҫ. Анчах Василий Иванович хӑйне алла илчӗ, шӑлӗсенс ҫыртса лартрӗ. Унран кӗҫӗн, тар шӑршине шӑршламан ҫамрӑк ӑна ҫапла каласа кӳрентерме хӑять. Парти ӗҫӗ вӑл урра! кӑшкӑрасси мар, вырӑнсӑр кӑшкӑрашнипе халӑх шанчӑкне ҫеҫ ҫухататӑн. Ахаль те юлашки вӑхӑтра ытлашши шавлама тытӑнтӑмӑр.
— Пурте хӑюллӑ пулсан, кам кама пӑхӑнтӑр? Камӑн та пулсан хӑравҫах пулма лекет, — лӑпкӑн хуравлама тӑрашрӗ вӑл.
— Хам каланине эп тепӗр хут ас илтерме пултаратӑп, — илтӗнчӗ трубкӑра ҫӑвар туллин калаҫма вӗреннӗ ҫын сасси. — Вӗреннӗ хушӑра эсир пурнӑҫран юлнӑ. Юлнӑ… Эсир ытти районсене курӑр-ха. Мӗнле пысӑк обязательствӑсем илеҫҫӗ. Икӗ-виҫӗ хут ытларах. Мӗншӗн? Халӑх вӑйне пӗлеҫҫӗ, халӑх вӑйне шанаҫҫӗ. Мӗнле ҫӗклекӳ халь республикӑра! Ҫавал пек мар, Атӑл пек сарӑлса кайрӗ. Сире ҫав юхӑм тӗкӗнмен те. Обкомпа Министрсен Совечӗ, кур-ха, райкомӑн пӗрремӗш секретарьне агитацитеҫҫӗ. Ҫулталӑк кӑтартӑвӗсем тӑрӑх, сирӗн района аш-пӑш тата сӗт суса илнӗшӗн ялав памалла тӑвасшӑнччӗ. Хам шухӑша обком секретарӗсене пӗлтерме тивет. Пӑмалла-ши сире?
— Эпир хамӑр вӑя пӗлетпӗр, ҫынсем — хӑйсенне. Ҫӗклеймен ҫӗклеме ма ҫӗклеме тӑрӑшас? Ялавне парсан та, памасан та пултаратӑр.
— Ӗҫ-хӗл, канӑҫсӑрлӑх ытларах пуласран хӑратӑр. Тӑватӑ ҫул хушши шкулта вӗренсе лӑпкӑлӑха хӑнӑхрӑр. Халь хускатма та тарҫӑ кирлӗ.
— Эсир мана тем те калама пултаратӑр. Эп халлӗхе районшӑн нимӗнле сӑмах та калама пултараймастӑн. Малтан колхозсем обязательствӑсем илччӗр, вара, пӗтӗмӗшлетсе, эпир те хамӑр сӑмаха калӑпӑр, — тавӑрчӗ Василий Иванович.
— Хвостизм ку. Хвостизм! Райком колхозсем хыҫҫӑн сӗтӗрӗнет. Бюро пухӑр, колхоз председателӗсемпе парти организаци секретарӗсене чӗнӗр. Хам пыратӑп. Курӑпӑр кам тӗрӗсне, — Шупашкартан калаҫаканни трубкӑна пӑрахрӗ.
Тепӗр куннех районти парти активӗ колхозсене тухса кайнӑччӗ. Обязательствӑсем пирки хистеме хушманччӗ Василий Иванович. Чӑнахах та халӑх ҫӗкленӗвӗ-ши е районтан кайнисем хӗснипе, колхозсем пысӑк обязательствӑсемсех илчӗҫ. Икӗ каҫ бюро членӗсем хуҫалӑхсен цифрисепе пӗтӗҫтерчӗҫ. Ҫапла курӑнчӗ картинӑ: аш илессине район пӗрре те ҫурӑ, сӗт илессине ҫӗр хӗрӗх процента ҫитерме пултарать.
Совманри хӑна хӑй сӑмахне тытрӗ. Вӑл ҫитнӗ кунне парти активӗн пухӑвне ирттернӗччӗ. Нумай колхоз председателӗсене, парти организаци секретарӗсене, выльӑх-чӗрлӗх патӗнче ӗҫлекенсене хаклӑ парнесем панӑччӗ.
Парти обкомӗпе Министрсен Совечӗн йышӑнӑвӗ тӑрӑх район икӗ куҫса ҫӳрекен Хӗрлӗ ялава тивӗҫ пулчӗ.
Капӑшсӑр пысӑк тиенӗ лав кирек хӑҫан та палӑртнӑ вырӑна тӗрӗс-тӗкел ҫитеймест. Унтан та кунтан ҫуйпахсем, валемсем татӑла-татӑла анаҫҫӗ, лав тӳне-тӳне каять е тевӗш татӑлать, е турта хуҫӑлать. Нумай колхозсенче симӗс конвейер йӗркелемен. Ун вырӑнне нумай ҫул ӳсекен курӑксене, силослӑх акнӑ кукурузӑна ҫулса ҫитерме тиврӗ. Василий Иванович хӑш-пӗр хуҫалӑхсем колхозниксенчен выльӑх сутӑн илсе патшалӑха панине тӗ сисрӗ. Куршӗ районсенче те ҫавнашкалах хӑтланнине пӗлсен, ҫав фактсем ӑна ӗлӗкхиллех канӑҫсӑрлантарма пӑрӑхрӗҫ. Темле пулсассӑн та сӑмаха тытмалла. Парти сӑмахӗ яланах хурҫӑ, ӑна Василий Иванович мӗн ҫамрӑкранпах пӗлет.