— Вы што!.. — абурыўся Шульман, і Засевіч падумаў, што гэта ён, як прадстаўнік культуры, абураецца праз роз набойныя кілішкі. — Я жанаты чалавек, верны жонцы!
У філармоніі ён верны жонцы…
— Дык і я жанаты і верны. Але ж пагаварыць…
— Вам больш няма пра што?.. — глянуў госць на га спадара неяк так, як на бамжа ўчастковы. — Вы кім і дзе працуеце?
Засевіч ведаў, што Шульман працуе ў філармоніі, бо той іншым разам білеты Ружане на нейкія канцэр ты даставаў, а на фабрыку цацак, дзе працаваў Засевіч, ніякіх білетаў даставаць не трэба было, дык не дзіўна, што Шульман і не ведаў, дзе Засевіч працуе.
— Я канструктар цацак на цацачнай фабрыцы. Шульман чамусьці так здзівіўся і гэтак падаўся да
Засевіча, што ледзь з халата не вылузнуў.
— Хто вы? Хто?
— Я канструктар цацак на цацачнай фабрыцы. Чаму вас гэта здзіўляе? Звычайны канструктар на звычайнай фабрыцы. Не ў сакрэтцы якой працую ці абаронцы.
Шульман ускочыў з крэсла.
— Як гэта звычайны?.. На якой такой звычайнай?.. Ды вы працуеце чараўніком на фабрыцы мрояў! Цудаў і дзіваў, разумееце? І вам няма пра што пагаварыць, апроч як пра баб?..
— Дык мы і баб робім… — разгубіўся з накату ягона га Засевіч. — У сэнсе лялькі вырабляем. Дзяўчынак там, жанчынак…
— Дзяўчынак, жанчынак… — перадражніў Шульман, сядаючы і расстаўляючы чаркі: зеленаватую, большую, бліжэй да сябе, сіняватую, меншую — да гаспадара. — Страхоцце вы там вырабляеце! І калі вы з гэтым згод ны, можам выпіць. Бо я п’ю толькі за праўду!
Лялькі, якія вырабляліся на фабрыцы, дзе працаваў Засевіч, не выглядалі, канечне, на зорак з фабрыкі мрояў, але й не былі страхотнымі, ці, ва ўсякім разе, не такімі страхотнымі, каб згадзіцца з тым, што яны — страхоц це, але, калі б Засевіч з гэтым не згадзіўся, дык выпіць не было б за што, і каньяк мог бы так і застацца не выпітым, займаць у секцыі Ружаніну шафку, таму Засевіч вырашыў выпіць першую чарку за што заўгодна, а далей будзе відаць. Ён моўчкі адкаркаваў пляшку, моўчкі разліў па чарках каньяк. Моўчкі яны чокнуліся і выпілі.
Не так бачыў Засевіч пачатак свята за пляшкай ар мянскага каньяку шасцігадовай вытрымкі.
— Хораша пайшоў, — сказаў Шульман. — Бо не абы за што, а за праўду.
Засевіч пачакаў, пакуль, як раіў яму Броўка, каньяк сагрэецца ў горле і аддасць увесь свой непаўторны смак, але ніякай асаблівай смакаты не дачакаўся і спытаў не чакана для сябе самога:
— Скажыце, Аскар…
— Барысавіч…
— Аскар Барысавіч, а чаму вас Аскарам завуць?
— О! — узняў палец Шульман. — Усе пытаюцца, усім цікава… Мая маці любіла музыку савецкага кампазітара Аскара Фельцмана, таму так і назвала. — І навёў, як пісталет, палец на Засевіча. — А ваша маці якога кампа зітара любіла? Я маю на ўвазе музыку.
— Семяняку.
Пад навед зеным на яго пальцам Засевічу стала няўтульна, ён пасунуўся з крэслам па паркеце ўбок — і Шульман палец апусціў.
— Семяняку? Не чуў пра такога… А як яго зваць?
У філармоніі працуе, а пра Семяняку не чуў… Мог бы чуць, хоць і прыезджы. Вунь колькі ўжо гадоў як прыехаў… Пра што ж яны гавораць у філармоніі?
— Юры.
— Але ж вы не Юры…
— Сяргей.
— Ведаю, што Сяргей. А чаму не Юры?.. І чаму ваша маці любіла Семяняку, а не Фельцмана?
— Фельцман у Маскве. А Семяняка тут.
— Дык і Ханок тут. Чаму яна Ханка не любіла? Ханка ведае…
— Ханок тут. Але яна любіла Семяняку, а не Ханка. Чаму яна павінна была Ханка любіць?
— Ханка Эдуардам завуць, — зноў узняў палец Шульман. — Вы б маглі быць Эдуардам. Эдуард Засевіч — гэта нармальна. — І ў другі раз навёў на Засевіча палец, як пісталет. — А па бацьку як?
Засевіч не стаў адсоўвацца, лак на паркеце драпаць. Няхай страляе…
— Рыгоравіч.
— Во, тым больш.
— Што тым больш?
— Тое, што Засевіч Эдуард Рыгоравіч. Нармальна.
— А Сяргей Рыгоравіч Засевіч — ненармальна?
— Не, чаму… І Сяргей нармальна. Але вы маглі быць Эдуардам. Ды яшчэ Рыгоравічам. — Шульман апусціў «пісталет» і ўзяўся за пляшку. — Ці руку не мяняем?
— Што значыць руку не мяняем?
— Хто пачаў, той і далей налівае.
— Мне ўсё адно.
— Да гэтага нельга ставіцца абыякава, галава пасля будзе балець, — перадаў Шульман пляшку Засевічу. — Налівайце. Гэта закон: руку не мяняць.
— Закон дык закон, — разліў Засевіч. — За што? Шульман узяў кілішак, падняўся.
— Ваша маці магла б любіць музыку Пракоф’ева. Тады ўсё б супадала. Пракоф’еў Сяргей і вы Сяргей. Але ў жыцці супадае не ўсё і не заўсёды. Вып’ем за тое, каб супадала.