Першым, у кім я пасялілася, было жарабя. Вогненна-рудое з белай зоркай на лобе…
Стаяў сухі, спякотны ліпень. Гарэла жытняе поле. Па жар слаўся на ветры. Вецер закручваў языкі агню то ў адзін бок, то ў другі, нёс да мяжы і кідаў сабе самому за спіну, пераварочваў, з шумам і трэскам уздымаў да неба, скуль агонь падаў і паўставаў сцяной, у якой жарабят ка не знаходзіла выйсця, паратунку, хоць ён быў: це раз поле да ракі, дзе можна было зратавацца, пралегла даволі глыбокая канавіна, у якую трактарамі, калі поле аралі, сцягвалі камяні. Вогненнае жарабятка кідалася ва ўсе бакі — і руды агонь з усіх бакоў кідаўся на жарабят ка, якое ўжо задыхалася ад дыму і спёкі. Мне не было і шасці гадоў, я не ведала, як жарабятку дапамагчы, але я гэтак зратаваць яго хацела, што ўявіла, як сама пераско чыла б зараз праз тую пасму агню, што пераразае шлях да канавіны… і з апошніх сіл, задыхаючыся ад дыму і спёкі, тую пасму агню я пераскочыла, прабегла, збіваючы капыткі на камянях, па канавіне, кінулася ў ваду, ста ла прагна піць, піць, піць… і толькі тут адчула, што я не толькі я, але яшчэ і нешта іншае… тое жарабя, якое ледзь не згінула ў полымі.
Нешта са мной, дзяўчынкай Верай, на той час, пакуль я была ў жарабяці, мусібыць, сталася, бо знайшлася я ў сабе толькі тады, калі маці, з якой мы жылі на лецішчы, затрэсла мяне, як ляльку: «Вера! Ты дзе, Вера? Што з табой, Вера? Вярніся!..»
Такое было ўпершыню, таму маці спалохалася. Пас ля прывыкла. А бацька кожны раз сур’ёзна распытваў, што я бачыла на тым свеце? Які ён наогул — той свет?.. У тым, што ён ёсць, бацька не сумняваўся. Сумняваўся ён у тым, што менавіта той свет — той, а гэты — гэты.
«Дачушка, — ён пытаўся, — а не наадварот?.. Неяк падобна, што наадварот.»
Іншым разам і мне так здавалася.
Праз год пасля пажару бегла я, як тое жарабя, што зратавалася ад полымя, па той самай канавіне да рэчкі. Жыта на пажарышчы вырасла густое, высокае, стаяла да неба — нібы і за сябе, і за тое, якое згарэла. Бліжэй да сярэдзіны поля канавіна паглыблялася, там вялізны валун ляжаў — і за тым валуном падпільноўваў мяне ляснік з мянушкай Цмок. Не ведаю, чаму ён такую мя нушку меў, не выглядаў ён на цмока. Зусім не страшны быў, усміхаўся… Некалькі разоў я бачыла яго каля рэчкі, нават віталася з ім, зараз таксама сказала: «Дзень до бры!» — а ён не даў мне міма прабегчы, скочыў за мной, схапіў, паваліў, падмяў… Мне было страшна і балюча, гэ так балюча і страшна, што ад болю і страху я пачала ка наць і, каб не сканаць, перасялілася з сябе жывой у сябе мёртвую, бо толькі мёртвай можна было гэты страх, боль гэты вытрываць.
Так я ўпершыню памерла.
Цмок адчуў, што я не жывая, але доўжыў і доўжыў сваё, мармытаў: «Ты яшчэ цёплая… і добра, што ўжо не жывая… не трэба будзе цябе забіваць, грэх на душу браць…» — і калі ўсё сваё скончыў, сцягнуў мяне ў яміну і кульнуў звер ху падкапаны валун. Камень лёг шырокім бокам, падвіс на краях яміны, таму не раструшчыў… Цмок паспрабаваў яго зрушыць, але не змог, а падкопваць нанава пабаяўся, пабег — яму таксама было страшна. Тады я вярнулася з сябе мёртвай у сябе жывую і выбралася зпад валуна. Праз невялічкую шчыліну паміж зямлёй і навіслым каменем вы брацца магла толькі зусім маленькая дзяўчынка.
Хіба такое магло быць на гэтым свеце?.. Але ж на нейкім свеце яно было.
На тым?..
Цмок жыў за рэчкай, цераз мост ад нашага лецішча, на сядзібе лясніцтва. Начаваў ён летам на сене ў пуні. Гэта ягонае, а не чыёсьці жарабя, зратавала я год таму ад пажару.
Прыйшоўшы ў лясніцтва ўночы, я падкралася да пуні, замкнула і падпёрла віламі, утыркнууўшы іх у зямлю, дзверы, на ламачча каля сцяны ад лесу наця гала сена — і толькі чыркнула запалкай, як пачулася з пуні іржанне. Я магла патушыць запалку, але я не патушыла яе.
Я надта ўзненавідзела чалавека, каб пашкадаць каня. Пуня гарэла, жарэбчык іржаў і біў капытамі ў дзверы, я, сціснуўшы зубы, бегла праз лес да рэчкі… Потым цераз мост, потым па канаве цераз поле — нібы насустрач сабе самой, той, якая год таму перасялілася ў жарабя, каб зра таваць яго ад полымя, і толькі што ў полымі яго спаліла.
А Цмок не згарэў. У тую ноч яго не было ў пуні. У лесе хаваўся, нечага баяўся.
У канавіне я заўважыла, што ён усё ж паглыбіў пад коп пад валуном, каб той лёг плазам. Каб усе костачкі мае раструшчыў, каб следу не засталося.
Я ўсё думала і думала пра жарабя. Пра тое, што зра тавала яго ад агню, каб у агні спаліць. Супярэчанне было такім вострым, што разразала мяне напалам. Гэта ця пер я ведаю: чалавек толькі тым і займаецца, што ства рае, каб парушыць, і ратуе, каб знішчыць. А тады, не ве даючы законаў гэтага свету, я ніяк не магла зразумець: як такое сталася?..