Брат не вытрываў, накінуўся на брата: «Ды як ты так можаш, ды ты!..» — і Святаслаў крыкнуў напаўвоўку:
«Фас!» Той збіў стрыечніка з ног, ледзьве не загрыз… Ён жорсткі, бо слабы. Жорсткі ад слабасці.
Я сказала яму пра гэта на Шведавай гары, калі ён прызнаўся, што ў маленстве забіў ката. Ні за што, без прычыны. Схапіў за лапы — і аб слуп галавой.
Звычайна ён не прызнаваўся нават у відавочным. Вызверыўся, калі я папракнула яго, што ён скарыстоўвае каханне Насты, мае праз яе нейкія адносіны з уладай… І раптам адкрыўся ў тым, пра што ніхто не ведаў, у чым прызнаюцца ці людзям зусім выпадковым, ці найблізкім. Не, найблізкім якраз не, ім дастаецца найболей маны, а прызнаюцца толькі ці выпадковым, як начны спадарожнік у вагоне, ці самім сабе.
Я была пакліканай, а пакліканыя не могуць быць выпадковымі. Так я ва ўсякім разе думала… Тады вы ходзіла, што ён адкрыўся мне, як самому сабе. Я ста ла яго суцяшаць, шукаць апраўданні. Казаць, што дзяцінства не ведае жалю. Мне, калі была малой, матылькі здаваліся лятучымі кветкамі — і я адрывала ім крыльцы, як пялёсткі.
І тут ён сказаў:
— Ты і мне крылы адарвала!
Рэзка сказаў. Як воўк ікламі клацнуў. І нешта ўва мне — наскрозь! Ускалыхнуліся ўсё крыўды… На бацькоў, якія падкінулі мяне ў гэты свет, не спытаўшы, ці хачу я ў ім быць — і не змаглі, не сталі мяне ў гэтым све це абараніць… Ускалыхнулася, белая ад болю, крыўда на Цмока, а з ёй — крыўды на ўсіх цмокаў, цмочкаў, цмоцікаў… І я ўсё, як сабе самой, расказала таму чалаве ку, які некалі мяне паклікаў — не насіць жа ў сабе да ско ну. Распавяла, як мяне падпільноўвалі, падміналі, рабілі на мне сваё, сцягвалі ў яміну і завальвалі камянямі, каб не выбралася. Каб усе костачкі мае раструшчыліся, каб і следу не засталося. А ён паслухаў і спытаў: «Дзеля чаго ты гэта расказала?.. Я тут пры чым?..»
І адсунуўся ад мяне. Яму стала гідка.
Я адкрылася яму, як сабе самой, а яму стала гідка. Хіба не ён некалі паклікаў мяне?..
Амаль дваццаць гадоў!.. Шэсці, мітынгі, пікеты… Ні сям’і, ні дзяцей, ні хаты… Я кватэру мела, ад бацькоў за сталася, дык там то штаб, то друкарня, то сходка за сход кай — і мяне выселілі, на вуліцу выкінулі. Ва ўлады пы тацца без толку, бо яна і выкінула, таму спыталася ў тых, хто на змаганне з ёй клікаў: «Дзе мне жыць?» — а ў ад каз пачула: «Кожны нечым ахвяруе». Жыву ў нанятай слепавушцы за вакзалам…
Ды што там з кватэры — мяне з жыцця выкінулі! Жыццё выкінулі з мяне — хто мне яго верне?.. Ты? Які ўсё адклаў напотым?.. Сям’ю напотым, дзяцей напотым… Напотым — само жыццё! А што цяпер? Калі цяпер у нас не жыццё, дык што тады ў нас цяпер?!.
Ён ускочыў, вочы збялелыя, як мае крыўды:
— А мне хто і што верне?!. Толькі ў цябе жыццё, у мяне няма?.. А магло быць! Калі б ты не замінала! Не лезла ў нашы адносіны з Настай! З тымі людзьмі, з якімі яна зводзіла! «Яны ж з улады, як ты можаш з імі знацца? Яны без Бога, яны забойцы!..» А хто — з Богам? Хто — не забойца?! Ведаеш, колькі ты сёння мурашоў натруш чыла? Думаеш, мурашынага бога няма?.. — Ён раптам супакоіўся, сеў. — Каб не быць раструшчаным, трэба трушчыць. — І хрумстнуў костачкамі пальцаў: ён страш на хрумсцеў костачкамі пальцаў.
Я падумала: некалі ён і мяне заб’е. Схопіць за ногі — і галавой аб слуп. Ці раструшчыць, кульнуўшы на мяне валун.
Але я памылілася: ён мяне атруціў. Ён надыхаў вакол мяне атруты.
Я сама набрала ванну, узяла скальпель… і раптам мне стала так сябе шкада, такі жаль сціснуў сэрца, што яно ледзь не спынілася, але гэта ён пранік у мяне, ва ўсе мае костачкі і жылкі — і атруціў. Таму і звар’яцеў, калі ўбачыў, што я вяду рэпатаж з каралеўскага вяселля.
Звар’яцеў і паклікаў:
— Вера?
— Вера!
— Вера…»
Я не гукнулася… Якая Вера?
Я не гукнулася… Скуль мне ведаць, хто ўва мне я, а хто не я?.. І хто я ў іншых?..