— Зратавала ад агню?
— Не, ад вады… Ён у сецях заблытаўся, якія Кіт з бе рага лодкай цягнуў, і ўжо захлёбваўся, але я паднырну ла і паспела выблытаць яго. Не дала ўтапіцца, каб пасля спаліць. Зратавала, каб знішчыць. Ведаеш, як?
— Ты дачакалася ночы, паплыла на выспу і падпаліла дом Кіта?
— Не дом, клець. Летам ён начаваў у клеці. Кідаўся на сеці і спаў. Я прыплыла ўночы, падкралася, замкну ла і падпёрла васцямі, утыркнууўшы іх у зямлю, дзве ры, нацягала да сцяны ад мора сухога ламачча, падсуну ла шматок газеты — і толькі чыркнула запалкай, як па чулася з клеці скавытанне. Звер, мусібыць, пазнаў мяне, сваю ратавальніцу, таму не брахаў, калі я зачыняла клець, цягала ламачча… І калі я тое ламачча падпальвала, не забрахаў — заскавытаў толькі, як просячы літасці.
Я магла патушыць запалку, але я не патушыла яе. Я надта ўзненавідзела чалавека, каб пашкадаваць звера.
Клець гарэла, сабака ўжо не скавытаў, брахаў і рыкаў, біўся ў дзверы, а я, сціснуўшы зубы, плыла і плыла далёкадалёка… — Вера ўскінулася, абняла мяне. — Як ты думаеш, я кудынебудзь прыплыла? Ці засталася там: на беразе мора пад каменем, пад якім бачу сон пра тое, што са мною магло быць, калі б засталася жыць?.. Я жывая, Вера?.. Я з той пары пачуваю сябе так, нібы не жыву, а ўсё адкладваю жыццё напотым. А куды яго мож на адкласці? Як?..
Паўсюль і скрозь адно і тое.
— Жывая, — пагладзіла я яе па валасах. — А Кіт?..
— Што Кіт?
— Кіт згарэў?
— Не. Тым разам ён начаваў не ў клеці, а ў доме. Як адчуў нешта. Толькі сабаку чамусьці ў клеці на ноч запёр. Яго судзілі пасля за тое, што спаліў сабаку. Ён прызнаўся, нагаварыў на сябе, што гэта ён спаліў. Хоць бачыў, што гэта я… Ужо адплываючы, я заўважыла яго ў вакне. Уся го белага ў белым споднім… І я была ў белай, парванай ім, сукеначцы. Мусібыць, ён падумаў, што я здань, што мяне з таго свету па яго паслалі — і ссівеў. На судзе яго прызналі хворым і адправілі ў лякарню. Жыве там недзе, казачнік…
Вера падзіцячаму шмыргнула носам… Нібы не душу ёй знявечылі, а цукерку з елкі не далі.
— Дык яго судзілі толькі за тое, што сабаку спаліў?
— А за што яшчэ?.. Я нічога нікому не сказала. Ні бацьку, ні маці ні ў чым не прызналася. А яны нічога не заўважылі, апроч таго, што сукеначка на мне парваная. Хоць казалі, што любяць мяне. Я прамаўчала і пра Кіта, і пра сабаку, бо думала: калі баліць табе, навошта, каб ба лела яшчэ некаму? Табе ад гэтага меней балець не ста не… А ты б сваім сказала?
— Сказала б… У мяне бацькі былі… Такія…
— Дык і ў мяне такія… Таму і не сказала.
— А мне кажаш, бо я не такая?
— Не… Бо ты, як я. — Вера прыціснулася грудзямі да грудзей. — Ты адчуваеш гэта?
— Што гэта?
— Што ты, як я. І не таму, што мы знешне падобныя. Проста ты, як я. А я, як ты. Адно і тое. Амаль.
Усе мы ў гэтым свеце амаль адно і тое. А на тым — тым больш.
Мне шкада стала не толькі сябе, Веру, але і яе, Веру, і Асвёр з рукой скалечанай, і Насту са скалечанай ду шой, і ўсіх…
— Бедная ты мая…
— І ты мая бедная…
Ёй таксама, мусібыць, стала шкада не толькі сябе, Веру, але і мяне, Веру, і ўсіх…
— Чаму я бедная?.. Я не бедная…
— А я чаму бедная?.. І я не бедная…
— Як гэта не бедная, калі жывеш там, дзе гвалцяць, нявечаць…
— Гэта ты жывеш тут, дзе гвалцяць, нявечаць…
— Але ж у нас не ўсе і не ўсіх…
— Дык і ў нас не ўсе і не ўсіх…
— Але ж нявечаць… Адзін аднаго нявечаць…
— Нявечаць…
— І жанчын гвалцяць…
— Гвалцяць…
— І катоў забіваюць…
— І катоў забіваюць…
— Нявечаць, гвалцяць, забіваюць…
— Нявечаць, гвалцяць, забіваюць…