Яшчэ праз паўгадзіны, дазнаўшыся праз даведку нумар тэлефона, ён пазваніў у музей Броўкі, непадалё ку ад якога жыў, але ў якім ніколі не быў, і спытаў, ці можа музей абвергнуць або пацвердзіць той факт, што беларускі паэт Броўка праставіў некалі каньяк рускаму літаратару Эрэнбургу?.. Мужчына, які падняў слухаўку, вельмі ахвотна, нават радасна адказаў, што такія фак ты аднолькава цяжка як пацвердзіць, гэтак і абвергнуць, але такое магло быць, бо ў 1947 годзе Броўка і Эрэнбург разам ездзілі ў Польшчу, а калі вярталіся назад, дык у Эрэнбурга скончыліся грошы, і Броўка, пакуль цягнік стаяў на станцыі, збегаў дахаты і грошы для Эрэнбур га прынёс… «Вас, можа быць, яшчэ нешта цікавіць?..» — спытаў мужчына з надзеяй у голасе, але Засевіча нічога больш не цікавіла і ён паклаў трубку.
Люты 2008, Смаргонь.
ЗАЛАТАЯ АРДА
Мар’ян прачнуўся ад стуку ў вакно. Зірнуў на гадзіннік з вялікімі, каб бачыць, бо ўжо вочы не тыя, чырвонымі лічбамі на падстрэлку: 6.00.
Гадзіннік гэты Ганна нядаўна падаравала. На юбілей, на пяцьдзесят гадоў. Замест старога. Стары, нават старадаўні, з ківачом, у арэхавым футарале гадзіннік, які яшчэ з іхняга вяселля спраўна час адбіваў, перад самым юбілеем раптам абрынуўся са сцяны — і ўшчэнт! Чаму сарваўся?.. Цвік, на якім вісеў, не пагнуты, дужка, за якую чапляўся, цэлая, а ён гэх — і ў друз! Дык жонка й купіла новы, электрон ны. Сама купіла, а выгляд зрабіла, нібы гэта Антон, брат ейны, швагер Мар’янаў купіў. Яна ўсё хацела, каб Мар’ян з Антонам сябравалі. А як з ім сябраваць?.. Мар’ян жа бачыў, як гадзіннік яму ў гасцёўні Ганна ўсунула. Прыпёр ся без гадзінніка, лыкнуў гарэлкі дармавой ды яшчэ… Ат, і ўспамінаць не хочацца… «Кердык табе, — кажа, — пасля юбілею, Мар’ян, раз гадзіннік напярэдадні гэкнуўся. Прык мета, — кажа, — ёсць такая, жалезная».
На левым плячы Мар’яна якраз да юбілею халера нейкая выcкачыла, гэтакі гузак амаль з кулак, дык уся лякае ў галаву палезла. Чарнобыль, цэзій… А тут яшчэ швагер… І Ганна хоча, каб яны сябравалі.
«Падалося», — падумаў Мар’ян пра стук у вакно. Не таму так падумаў, што было шэсць раніцы. Такой па рой нехта мог і пастукаць, чаму не? Вунь сусед Ма гамед, татарын, ён у гэткі час ужо курыць на гаўбцы. У шэсць раніцы шмат хто прачынаецца. Але пасту каць у шэсць раніцы ў вакно на адзінаццатым паверсе дванаццаціпавярховага дома…
У вакно зноў пастукалі. Гэтым разам не ў шкло, а ў бля ху на падваконніку, і стук быў такім, як шарыкі жалезныя рассыпаліся, ці буйныя градзіны ледзяныя. «Труктактук туктрак…» — вось так… Тут ужо нельга было падумаць, што здалося, нібы нехта пастукаў. Мар’ян, пацягнуўшыся, паляжаў трохі, падняўся і адшморгнуў занавесу…
Яго асляпіла ранішняе ліпеньскае сонца, якое, толькі толькі прыўзняўшыся над зямлёй, біла наўпрост у вочы, і ён не адразу разабраўся, што там, ці хто там вісіць за вак ном?.. А за вакном вісеў дэсантнік на парашуце. Мусібыць, вучэнні вайсковыя недзе праводзіліся, і хлопца знесла ве трам, зачапіла за дах дванаццаціпавярховіка. Цяпер зноў, як за савецкім часам, пайшла мода на ўсялякія вучэнні. На ват Мар’яна ў ягоныя паўвеку забраць і падвучыць нечаму хацелі. Ды ён не даўся. Паперку ў псіхлякарні, дзе швагер працаваў санітарам, вырабіў, нібы хворы. На галаву, канеч не, там ні на што іншае не хварэюць. Так што і ад Антона ёсць нейкая карысць, не скажаш, што няма ніякай.
Дэсантнік быў у белым камуфляжы, што Мар’яна здзівіла, бо не зіма ж, не снег, а лета, трава з лістотай, і воін павінен быць у апратцы плямістазялёнай, а на ім нават чаравікі белыя. Дый не чаравікі гэта, балеткі нейкія… Дальбог, балеткі на дэсантніку, а на галаве вяночак, во форма, ёпэрэсэтэ…
— Што, підар, завіс?.. — спытаў Мар’ян у шкло, дума ючы, што дэсантнік не пачуе, а той пачуў і адказаў, не крыўдуючы: «Я не підар, я фельд’егер, вам пакет са штабу». І дастаў зза пазухі гэткі самы белы, як увесь ён сам, пакет, на якім чырвонымі, як лічбы на электронным гадзінніку, літарамі былі напісаны імя і прозвішча Мар’яна, а папе радзе літары Р. Б., што азначала, мусібыць, Рэспубліка Бе ларусь. Але далейшага адрасу на пакеце напісана не было, так што як гэты балерун з парашутам знайшоў менавіта тое вакно, за якім Мар’ян спаў, чорт яго ведае…