— Я сапёр. Вынесу і знішчу. Ніхто не дазнаецца, калі хочаце, каб ціха было.
— А дзе вы яе знішчыце? Паўсюль горад…
— У Лошыцкім парку, — сказаў, каб сказаць, Анатоль Максімавіч, які на работу ў тэхнікум з Лошыцы ездзіў.— Там каля Свіслачы, за садамі, амаль пустэча…
Так між імі ўзнікла таямніца. Ганна Сямёнаўна насіла яе ў сабе з удзячнасцю, ніяк болей Анатоля Максімавіча не абзываючы. Што ж да Анатоля Максімавіча, дык ён насіў таямніцу з пачуццём спраўджанай помсты, пры кожнай сустрэчы з Ганнай Сямёнаўнай з асалодай само му сабе прамаўляючы:
«Вы, Ганна Сямёнаўна, памойму, дурніца. Ды што там па-мойму — па ўсім вы баба дурная. Хоць розум бабе і ні для чаго, калі на цела яна падатлівая».
Месяцы праз тры, калі настала лета і ніхто ў тэхнікуме не вучыўся, у Лошыцкім парку загінула Дзіяна Архіпчык. Вечарам 3 ліпеня, калі ў неба ўзляталі святочныя салюты… Хадзілі чуткі, што яе згвалцілі да смерці, а пасля, пад залпы салютаў, бомбу пад ёй падарвалі, каб сляды гвалту замесці, п’яныя амапаўцы, але Ганна Сямёнаўна чутак не слухала… У пракуратуры, якая сябравала з амапаўцамі, заяву Ганны Сямёнаўны прынялі з радасцю.
Анатоля Максімавіча Сырко, выкладчыка алгебры і геаметрыі, па вайсковай спецыяльнасці сапёра, пасадзілі за ненаўмыснае забойства, бо ў крымінальным кодэксе Рэспублікі Беларусь не было пра тэрарызм адпаведнага артыкула, хоць Ганна Сямёнаўна, як сведка, настойвала менавіта на тэрарызме, праз што Анатоль Максімавіч зму шаны быў сказаць на судзе ў апошнім слове: «Вы, Ганна Сямёнаўна, памойму, дурніца, ды што там памойму — па ўсім вы баба дурная…» — і суддзя не зрабіў яму заўвагі.
Люты 2006, Менск.
ЮЗІК
Калі меркаваць па прозвішчы, дык ён павінен быў выглядаць так, як выглядае каратканогі, чарнява лысаваты чалавек з жывоцікам, якому каля сарака. Ён так і выглядаў.
Прозвішча ягонае было Марыш. Венгерскае нейкае. Скуль яно, ён не высвятляў, яго мала цікавіла мінулае. Дый будучае цікавіла не надта, хоць цыганка на вакзале, якой ён не даў сябе абабраць, злосна ў спіну яму сказала, что ён заб’е чалавека і будзе сядзець. Забіцьто ён, калі фармальна на гэта глядзець, забіў, але не сеў. Так што няма чаго верыць гэтым цыганкам, яны нагавораць.
Ён мала каго слухаў, быў засяроджаны ў сабе. З дзя цінства. Настаўніца літаратуры, якая яшчэ і настаўніцай ма лявання была, усё пыталася: «Марыш, пра што марыш?..»
Імя ён меў Язэп, але па імені ніхто яго не называў. А калі называлі, дык Юзікам, а не Язэпам. Ён і падобны на Юзіка быў. З усіх бакоў Юзік. Дачка той настаўніцы літаратуры і малявання дражнілася: «З Юзікам пабіўся Юзік і згубіўся Юзяў гузік!..» І пыталася: «Чый?.. Яко га Юзіка гузік?..» А саму яе Альжбэтай звалі. Бацька гэ так назваў, бо палякам быў.
Скончыўшы архітэктурны інстытут, куды яму параіла паступіць, бо ў яго былі здольнасці да малявання, маці Альжбэты, ён, Юзік Марыш, хацеў ажаніцца з Альжбэ тай, бо ў іх каханне было, але паляк бацька зажадаў зай мець зяця паляка і амаль сілком дачку за паляка выдаў.
Думаў, што яна будзе за ім жыць багата, а яна жыве бедна. Палякто ён паляк, ды не багацее ніяк.
Пад сорак гадоў ён, Юзік Марыш, купіў машыну. Фай ную, японскую. «Хонду», калі нехта хоча ведаць. Ехаў па першай паласе — і тут зза ліпы прыдарожнай жанчына кінулася. Сама, галавой пад колы. Што ён мог зрабіць? Нічога зрабіць не мог. Вылез з машыны, а жанчына, колішняя ягоная настаўніца, маці Альжбэты, мёртвая.
Дзякуй Богу, сведкі былі, што яна сама пад колы кінулася. А то ўдавец, мужык яе, паляк той прыдумаў:
«Мы дачку за яго не аддалі, дык ён…» Гэта амаль праз дваццаць гадоў! Чаму ж тады не яго збіў, калі ён дачку не аддаў, а жонку ягоную, маці Альжбэты, якая не су праць была, каб яны пабраліся?..
Ад удару фара пабілася, а гэта якіяніякія, а грошы. Амаль трыста баксаў. І Юзік пайшоў да паляка, да ўдаўца, значыць, каб той разлічыўся. Бо жонка ягоная, нябож чыца, сама галавой пад колы кінулася і фару пабіла, дык хто ж плаціць павінен?
Марыш з’явіўся якраз на памінкі, дык усе падумалі, што ён вінаваціцца будзе. Прасіць, каб даравалі. Удавец сказаў: «Што ж, сядай, калі прыйшоў». І дачка ягоная, Альжбэта, нявеста колішняя Юзіка, пасунулася па лаве, месца каля сябе вызваляючы: «Сядай». Мужык ёйны, паляк, які ўсё не багацеў ніяк, не сказаў нічога. Толькі крэкнуў, узадуперад хітнуўшыся, неяк так: крэк.
Юзік сеў, бок Альжбэты быў мяккі і цёплы. Пры гэтым баку ўжо колькі гадоў ён, Марыш, мог бы засынаць і пра чынацца. А то жонка ягоная і ў маладосці не надта круглая была, а з гадамі дык наогул — тырчыць касцямі ва ўсе бакі.