— Мартын-Чайка! — чуўся ў небе яго голас. — Ты кажаш, што ўмееш лятаць на малой хуткасці. Гаварыць можна абы-што. Пакуль ты не дакажаш — ты нічога не ўмееш. ЛЯЦІ!
І маленькі, ціхі Мартын-Уільям ад страху, што трапіў настаўніку пад гарачую руку, сам сабе надзіва, пачаў тварыць сапраўдныя цуды ў палётах на малых хуткасцях. Ён навучыўся так выгінаць пер'е, што пры сама лёгкіх павевах ветрыку, ні разу не махнуўшы крыламі, падымаўся ажно пад воблакі і вяртаўся назад на зямлю.
А Чарльз-Роланд даляцеў да Гары Вялікага Ветру і ўзняўся на дваццаць чатыры тысячы футаў; вярнуўся ён пасінелы ад холаду, узрушаны і шчаслівы, з цвёрдым намерам падняцца заўтра яшчэ вышэй.
Флетчар, а ён, як ніхто, палюбіў фігуры найвышэйшага пілатажу, адолеў шаснаццацівітковую вертыкальную запаволеную бочку, а ўжо на другі дзень завяршыў яе трайным пераваротам цераз крыло. Яго белае пер'е так і ззяла на сонцы, калі ён праносіўся над берагам, адкуль за ім крадком сачыла не адна пара вачэй.
Джонатан увесь час не разлучаўся са сваімі вучнямі: паказваў, падказваў, прымушаў, павучаў. Усе разам яны ляталі з любові да палётаў і ўночы, і ў непагадзь, і ў шторм, тады як астатнія чайкі з Чарады тужліва туліліся адна да адной на зямлі.
Пасля палётаў вучні адпачывалі на пяску і з яшчэ большай увагай слухалі Джонатана. Не ўсе яго шалёныя ідэі ўспрымаліся імі, але шмат якія зусім ясныя думкі былі ім зразумелыя.
З цягам часу вакол гурту вучняў паступова ўночы ўтваралася яшчэ адно кола: цікаўныя чайкі з Чарады гадзінамі слухалі Джонатана, але паколькі кожная з іх не хацела бачыць суседзяў і сама баялася, што суседзі ўбачаць яе, перад світаннем усе яны знікалі.
Мінуў месяц, перш чым першая чайка з Чарады пераступіла мяжу і папрасіла навучыць яе лятаць. Просьба гэтая наклікала праклён на чайку па імені Тэранс Лоўэл, паставіла на яго кляймо Выгнанца і... зрабіла яго восьмым вучнем Джонатана.
У наступную ноч з Чарады прыкульгаў, валакучы па пяску левае крыло, Кірк Мэйнард і паваліўся каля ног Джонатана.
— Дапамажы мне, — папрасіў ён ціха, быццам вось-вось канае. — Больш за ўсё на свеце я хачу лятаць...
— Вось і добра, — сказаў Джонатан. — Узнімайся разам са мною ў паветра, і пачнём.
— Ты не зразумеў. Маё крыло. Я не магу паварушыць крылом.
— Мэйнард-Чайка, ты вольны, каб стаць самім сабою, найсапраўднаю чайкаю Кірк Мэйнард, і нішто не мае сілы табе перашкодзіць. Такі Закон Вялікай Чайкі, такі Закон.
— Ты хочаш сказаць, што я магу лятаць?
— Я кажу, што ты вольны.
І Кірк Мэйнард лёгка і хутка, без аніякіх намаганняў, распасцёр крылы і ўзняўся ў цёмнае начное неба. Ад яго крыку з вышыні пяцьсот футаў прачнулася ўся Чарада.
— Я магу лятаць! Слухайце! Я МАГУ ЛЯТАЦЬ!
На досвітку вакол гурту вучняў Джонатана стаяла каля тысячы чаек, усе яны з цікаўнасцю глядзелі на Мэйнарда. Ім было ўжо ўсё роўна, бачыць іх хто-небудзь ці не, яны слухалі і стараліся зразумець Джонатана.
А ён гаварыў пра рэчы зусім простыя: пра тое, што лятаць для чайкі — гэта яе звычайны занятак, што воля, свабодны палёт дадзены ёй самой прыродай, а ўсё, што перашкаджае волі, павінна быць адрынута і адкінута — звычаі, забабоны, забароны — усё, што абмяжоўвае волю.
— Адкінута, — пачуўся голас з натоўпу, — нават калі гэта Закон Чарады?
— Адзіны правільны Закон гэта той, што вядзе да волі, — адказаў Джонатан. — Іншага не існуе.
— Хіба можна спадзявацца, што мы навучымся лятаць не горш за цябе? — пачуўся другі голас. — Ты — асаблівы, таленавіты, незвычайны, не падобны на астатніх птушак.
— Паглядзіце на Флетчара! На Лоўэла! На Чарльза-Роланда! На Джудзі Лі! Яны таксама асаблівыя, таленавітыя і незвычайныя? Ані не больш, чым вы і чым я. Адзіная, адна-адзіная розніца ў тым, што яны пачалі ўсведамляць сябе, разумець, хто яны такія, і трэніравацца ў гэтым усведамленні.
Усе вучні Джонатана, апрача Флетчара, памуляліся ад няёмкасці. Дагэтуль яны яшчэ самі не ўразумелі, што займаюцца менавіта гэтым.
З кожным днём натоўп павялічваўся; прыходзілі, каб распытаць, каб выказаць сваё захапленне, прыходзілі і каб пакпіць.
— У Чарадзе кажуць, што калі ты не Сын Вялікай Чайкі, — загаварыў Флетчар да Джонатана аднойчы раніцай пасля трэніроўкі ў хуткасных палётах, — дык, значыцца, ты на тысячу гадоў апярэдзіў свой час.
Джонатан уздыхнуў. «Вось яна — цана неразумення, — падумаў ён. — Цябе называюць або д'яблам, або богам».
— А як думаеш ты, Флетч? Апярэдзілі мы наш час?
Флетчар доўга маўчаў.
— Гэтак лятаць, як лятаем мы, можна было навучыцца заўсёды і любому, хто пажадаў бы зрабіць такое адкрыццё, — прамовіў ён. — А да часу гэта не мае ніякіх адносін. Хіба што мы апярэдзілі моду. Апярэдзілі той спосаб, якім лятае большасць чаек.