Рабіла я кандытарам… Ляплю торт, а слёзы коцяцца… Я не плачу, а слёзы коцяцца… Адзінае, аб чым дзяўчатак прасіла: "Не шкадуйце мяне. Будзеце шкадаваць, я сыду". Я хацела быць, як усе…
Прынеслі мне Васеў ордэн… Чырвонага колеру… Я глядзець на яго доўга не магла… Слёзы коцяцца…
… Нарадзіла хлопчыка. Цяпер у мяне ёсць хтосьці, кім я дыхаю і жыву. Ён усё-ўсё разумее: "Мамачка, калі я паеду да бабулі на два дні, ты дыхаць зможаш?" Не змагу! Баюся на дзянёк з ім разлучыцца. Мы ішлі па вуліцы… I я, адчуваю, валюся… Тады мяне разбіў інсульт… Там, на вуліцы… "Мамачка, табе вадзічкі даць?" — "Не, ты стой ля мяне. Нікуды не адыходзься". I ўхапіла яго за руку. Далей не памятаю… расплюшчыла вочы ў бальніцы… Але гэтак яго ўхапіла, што ўрачы ледзь расціснулі мае пальцы. У яго рука доўга была сіняя. Цяпер выходзім з дому: "Мамачка, толькі не хапай мяне за руку. Я нікуды ад цябе не пайду". Ён таксама хварэе: два тыдні ў школе, два дома з урачом. Вось гэтак і жывём. Баімся адно за аднаго. А ў кожным куточку Вася. Яго фатаграфіі… Начамі з ім размаўляю і размаўляю…
Жывуць побач са мной усе станцыйнікі, як мы кажам, вахтавікі. Усё жыццё на атамнай станцыі прарабілі. Дагэтуль ездзяць туды на вахту. У многіх цяжкія захворванні, інваліднасці, але станцыю не кідаюць. Дзе і каму сёння яны патрэбныя? Шмат памірае. Раптоўна. Сядзеў на лавачцы — і зваліўся. Выйшаў, чакаў аўтобуса — і як падкошаны. Яны паміраюць, але іх ніхто па-сапраўднаму не распытаў. Аб тым, што мы перажылі… Аб смерці людзей не хочуць слухаць. Аб страшным…
Але я вам распавядала пра любоў… Як я кахала".
Людміла Ігнаценка, жонка загінуўшага пажарніка Васіля Ігнаценкі
Інтэрв'ю аўтара з самім сабой аб прапушчанай гісторыі
— Мінула дзесяць гадоў… Чарнобыль ужо стаў метафарай, сімвалам. I нават гісторыяй. Напісаны дзесяткі кніг, зняты тысячы метраў відэастужкі. Нам здаецца, што мы ведаем пра Чарнобыль усё: факты, імёны, лічбы. Што можна да гэтага дадаць? Урэшце, гэта ж так натуральна, што людзі хочуць забыць Чарнобыль, пераканаўшы сябе, што ён ужо ў мінулым…
Пра што гэтая кніга? Чаму я напісала яе?
— Гэтая кніга не пра Чарнобыль, а пра свет Чарнобыля. Якраз пра тое, што нам мала вядома. Амаль нічога. Прапушчаная гісторыя, — гэтак бы я назвала яе. Мяне цікавіла не сама падзея: што здарылася той ноччу на станцыі і хто вінаваты, якія прымаліся рашэнні, колькі тон пяску і бетону спатрэбілася, каб збудаваць саркафаг над д'ябальскай пашчай, а — адчуванні, пачуцці людзей, што дакрануліся да невядомага. Да тайны. Чарнобыль — тайна, якую нам яшчэ давядзецца разгадаць. Мажліва, гэта задача на дваццаць першае стагоддзе. Выклік яму. Што ж чалавек там уведаў, угадаў, адкрыў у самім сабе? У сваім дачыненні да свету? Рэканструкцыя пачуцця, а не падзеі.
Калі раней, як пісала свае кнігі, я ўзіралася ў пакуты іншых, дык цяпер сама такі ж сведка, як і ўсе. Маё жыццё — частка падзеі, я тут жыву. На чарнобыльскай зямлі. У маленькай Беларусі, пра якую раней свет амаль не чуў. У краіне, пра якую зараз кажуць, што гэта ўжо не зямля, а чарнобыльская лабараторыя. Беларусы — чарнобыльскі народ. Чарнобыль стаў нашым домам, нашым нацыянальным лёсам. Я не магла не напісаць гэтую кнігу…
— Дык што ж такое — Чарнобыль? Нейкі знак? Ці ўсё-такі гіганцкая тэхналагічная катастрофа, несувымерная ані з чым з таго, што здаралася раней?
— Гэта болей, чым катастрофа… Якраз спроба паставіць Чарнобыль у шэраг самых вядомых катастроф і замінае нам яго асэнсаваць. Мы быццам увесь час ідзём у няправільным, памылковым кірунку. Стары вопыт тут відавочна непрыдатны. Пасля Чарнобыля жывём у іншым свеце, ранейшага свету няма. Але чалавек не хоча пра гэта думаць, таму што не задумваўся над гэтым ніколі. Заспеты знянацку.
Неаднойчы я чула ад сваіх суразмоўцаў аднолькавыя прызнанні: "такіх слоў не падбяру, каб перадаць тое, што бачыла і перажыла", "ні ў адной кніжцы пра гэта не чытаў і ў кіно не бачыў", "ніхто раней мне нічога падобнага не расказваў". Прызнанні паўтараліся, і я свядома не апускала гэтыя паўторы ў кнізе. I, наогул, паўтораў напаткаецца нямала. Пакідала, не выкрэслівала не толькі дзеля дакладнасці, "няштучнай праўды", мне здавалася, што яны яшчэ і адлюстроўваюць незвычайнасць таго, што адбываецца. Усё ўпершыню пазначаецца, вымаўляецца ўслых. Здарылася нешта, для чаго мы яшчэ не маем ні сістэмы ўяўленняў, ні аналагаў, ні вопыту, да чаго не прыстасаваны ні наш зрок, ні наша вуха, нават наш слоўнік не прыдатны. Увесь унутраны інструмент. Ён настроены, каб пабачыць, пачуць ці пакратаць. Нішто з гэтага немагчыма. Каб штосьці зразумець, чалавеку трэба выйсці за межы самога сябе.