Пасля таго, як я ўсю раніцу адваяваў у баях з крывавым рэжымам, зрабіць столькі працы — за пару гадзін улічыць кожную нітку і тры разы зафіксававаць яе ў трох копіях вопісі, — было няпроста, але надзвычай неабходна — без гэтага ў новую атаку — чытай: на этап — мяне не пусцілі б.
Таму, па сваей глыбоцкай завядзёнцы, закіпяціў я салодкую гарбату, якую атрымаў яшчэ раніцою, засыпаў у яе сапраўдную заварку і распачаў бухгалтэрыю.
— Дзімон, ты як там?
— Усё пад кантролем, Дзёня. Вопісі дарабліваю—запарыўся, як пару вагонаў разгрузіўшы.
— Ну так, справа не з прыемных, — паспачуваў мне сябар і прапанаваў:—Мо заварым што на гулку?
— Дык давай. Што варыць будзем?
— Я завару каву, а ты стаканец вазьмі з сабою.
— Дамовіліся.
— І фотаальбом захаплю, паглядзіш на маіх.
— О, я таксама вазьму,—падтрымаў я ідэю, але ўзгадаў чыя змена працуе сёння і выказаў сумнеў, што атрымаецца ў нас фоткі прагледзець:—Толькі трэба будзе неяк дамовіцца з Жорам, каб у суседнія дворыкі завёў, бо гэты лёгка можа занаравіцца.
— Жору бяру на сябе, —запэўніў Дзяніс,—я з ім на адной назе.
Я засмяяўся.
— Ну глядзі.
На прагулку выходзілі мы ўдвох—Санёк на ўмовах ШІЗА на прагулку не меў права. Адчыніўшы дзверы на дах, я паспрабаваў зайсці ў бліжэйшы да Дзёні дворык, але Жора загадаў:
— Давай праз адзін.
Жора быў кантралёр — ды што кантралёр—чалавек, — вельмі моташны. Выдурваў ён галаву зэкам так, як ніхто іншы ў гэтай зоне.
Спыняў ён, напрыклад, брыгаду перад выхадам на працу і палову выправоджваў назад, у атрад, каб лепей выгольваліся—да бляску, а на саміх парушальнікаў рэжыму складаў рапарт за неналежны выгляд. Пяцідзесяцігадовыя зэкі потым апраўдваліся перад начальнкам: “Куды ж я выгалюся, мне шостыдзясятак, а не васемнаццаць годзікаў?! Ды станком, якому другі год.” І нават калі начальства разумела абсурднасць ці беспадстаўнасць рапартаў тых, прызнаць, што зэк мае рацыю — ніяк нельга — гэта ж пахісне аўтарытэт улады! Гэта ж кожны возмецца тады правы свае даказваць!—разважалі кіраўнікі рэжыму. А псіхалогія рэжымаўаднолькавая на ўсіх кантынетах. І хоць ты прывядзеш сведкам Ісуса Хрыста, рапарт супрацоўніка зоны/МУС/амапаі г.д., і г.д. на зэка—ісціна ў апошняй інстанцыі, і зламыснік павінен быць пакараны;таму старыкі пазбаўляліся перадач, сустрэч з роднымі, атаваркі і, абыякавыя, клыпалі да сваіх станкоў на прамзону. Усё адно — перадачы ім не было каму вазіць, на сустрэчы да іх не было каму ездзіць, атаварвацца ім не было за што.
Калі ж зэка трапляўся з характарам, а асабліва такі, каторы на ўмоўна-датэрміновае вызваленне не збіраўся і таму на парушэнні чхаць з Эйфелевай вежы — чытай: з ізалятара — Жору высылалі па месцы непасрэднага прызначэння, і тады Жорык куралесіў на ўсю — рапартаў пісаў столькі, у колькіх накірунках яго прасілі імгненна знікнуць. У такім выпадку зэк загружаўся на сутак 10-30 у пуню.
Апошнімі ж днямі пайшла такая пагалоска, што Жорж збіраецца не абы-куды, а за “вышкаю” (неў гуманны суд РБ, а ў Акадэмію МУС РБ). І ўжо самі кантралёры, сутаварышы ягоныя, скардзіліся парушальнікам: “Вось, цяпер Жора вам душу вымотвае, а стане праз пару год каляровым, будзе нам мозг гвалціць”,—круцілі яны пысамі і дадавалі рашуча:— “Трэба звальняцца!”
Неяк на прагулцы, пад час знаходжання майго ў ПКТ, пачуў я, як Жора аднаму са “злоснікаў” даказвае: “Я б тут і задарма працаваў—трэба ж камусці вас, бандытаў, ахоўваць!” І тады я ўжо сам не стрываў і выказаў бескарыснаму вертухаю ўсё, што я, злосны парушальнік рэжыму, аб ім думаю. Зрэшты не, не ўсё—адсоткаў дзесяць, але іх было дастаткова, каб Жора надзьмуўся, пачырванеў і заявіў, што на мяне будзе складзены рапарт і, адпаведна, я сяду ў ізалятар. Я парыраваў пачутым калісць ад бывалага: “Ды мне начхаць, Жора, я ў гэтых ізалятарах вырас!”
Вярнуўшыся тады з прагулкі ў камеру, я адкруціў назад, да сваіх 10%, праглядзеў іх, потым зноў назад прагнаў і рэтрансляваў яшчэ раз, і мне сталася сорамна. Каб хто старонні паслухаў тыя мае дзесяць адсоткаў, дык сказаў бы: “Няўжо гэты так можа?” Я пачырванеў яшчэ больш і вырашыў папрасіць у Жорыка прабачэння. Але як прасіць?—падумае, што баюся ізалятара.
Не, перапрашаць не выпадала. Вось каб я ведаў, што не напіша рапарт, тады б выбачыўся. Але гэты не мог не напісаць, і я пачаў рыхтавацца да дзесяцісуткавага сну на падлозе: адклаў рушнік, мыла, зубную пасту са шчоткаю, рулон туалетнай паперы паболей, што будзе служыць падушкаю, апрануў цяплейшыя шкарпэткі, ізняў лішнюю адзёжу—у ізалятары дазволена мець на сабе толькі споднюю бялізну, лёгенькую аж празрыстую баваўняную кашулю і гэткія ж штонікі. Ну і, у поўным зборы, чакаў калі за мной прыйдуць. Прайшоў той дзень, за ім наступны, потым мінуў яшчэ адзін, і я зразумеў, што Жорык рапарт не напісаў і ў ізалятар я не еду. Я нават абрадваўся: цяпер мог не выходзячы за межы гардыні павініцца. Трэба было толькі падлавіць момант, каб сам насам. І адзін такі я напаткаў, але…так і не сказаў шмат разоў абдуманых словаў.І не тое, каб з-за пыхі, як з-за нейкае сарамлівасці… А мо гэта і ёсць пыха?