Праз лясістую шкуру хрыбта, нібы прадзёршы яе, сапраўды тырчала нешта падобнае на палец. I гэткае ж малое.
– У гэтым "малым" метраў дзвесце. Гэта Янтун-лаза – Скэля Пячнога Коміну. Вось ад яе ўбачыш запаведнік. Ну, як?
– Пачакаю. Сапраўды далекавата.
– Тады мы будзем сейнеру манікюр наводзіць, а ты ідзі да кандзея. Вучыся.
Вучыцца было цікавей, чым драіць палубу. Паклалі ў кацёл чатырох крабаў і ахапак ракаў і шрымсаў, хаця карыстацца катлом для кулінарных мэтаў не рэкамендавалася. Пасля кандзей пачаў гатаваць "цярпуг а ля Няпіпіва". Адразаў галовы з самай тоўстай часткай загорбка, трымаў іх у марской вадзе, пасля клаў на жалезку – галава прасунута ў галаву. Дадаваў перац, трохі вады, трохі тлушчу (астатняе пусцяць самі) і ставіў у духоўку.
Гадзінай пазней усе сядзелі і ляжалі на палубе, чэрпалі з жалезкі густую карычневую падліву, вазілі лыжкамі, даставалі церпуговыя галовы, смакталі іх, пляваліся косткамі за борт, мачалі хлеб. Гарэлі мускулы ад працы, твары – ад сонца і солі. I ўсё было смачна – праглынеш язык.
Ламалі гарачыя клюшні крабаў, разгрызалі іх – з рызыкай раздзерці рот да вушэй, – вымалі адтуль тоўстыя валокны белага мяса.
Елі па-зверску. I радаваліся, што дзень прайшоў хораша, а заўтра зноў пройдзе добра. Сонечны, салёны, марскі.
I дагараў над імі, над сопкамі, залаты захад.
"Шкада, што нельга паказаць гэтага ёй,– думаў Будрыс. – Падзяліцца. Яна радавалася б... Было б тады зусім добра. А так, без яе... гэта ўсё ж няпоўнае шчасце".
V. ОДА ШЛЯХАМ I СТУКУ САНДАЛЯЎ
На беразе было зусім бязлюдна, ды ён і не спадзяваўся на тое, што яго нехта сустрэне.
Сейнер даў развітальны гудок, адыходзячы ад берага. Рэха закалацілася ў скалах, у сопках, не азораных яшчэ сонцам, у туманных лясах на схілах гор.
Чаравікі Севярын кінуў у рукзак. Абуў лёгкія сандалі і памахаў рукою наўздагон сейнеру. Рушыў берагам.
За сопкамі яшчэ стаяла імгла. Сонца толькі-толькі збіралася нарадзіцца. Мякка спружынілі пад нагамі бурыя сухія купы водарасцяў. Набягаў лёгкі прыбой: лакіраваныя, зялёна-карычневыя стужкі марской капусты нібыта млява мялі, нібыта лізалі ля ног сцежку – палоску ўкатанага цвёрдага пяску.
"Шш-шшш-ш..." – закалыхваў, дыхаў лёгкі прыбой. Празрыста-сіняя вада, карункавыя каробачкі марскіх вожыкаў, шкляныя плаўкі.
Паднялося сонца. Яшчэ нізкае. Мора штохвіліны мяняла колер: падаў на яго цень дрэў, скал, зноў прарываліся сонечныя прамяні. Было яно, як васьміног, то сіняватае, то злёгку ў чырвань, то ярка-зялёнае, то жаўтавата-шэрае. Але што далей, то болей перамагала, панавала ў ім глыбокая сінь.
Сцежка пачала аддаляцца ад яго, успаўзла на скалы, і сандалі пачалі спяваць іначай.
Клік-кляк, клік-кляк...
Ствалы ільмаў і кедраў ляжалі над патокамі. Дзіўна было ісці лесам, дзе большасць дрэў – твае незнаёмыя, дзе толькі па малюнках, па ўспамінах аб прачытаных кнігах здагадваешся, хто ёсць хто.
"Здароў, братка, ты, здаецца, маньчжурскі арэх. Унь, вісяць і пэцкаюцца, як грэцкія. А ты хто? Ты лімоннік. А твае лісты падобны на лісты жэньшэня, але ты не тое. Цябе тут, як лапухоў. Як казала Гражына? Элеутэракок?"
Плача струменямі скала ля сцежкі. Добра прыпасці ротам, да вады. Поўзаюць па камені багоўкі. Чырвоныя, сінія, жоўтыя. Буйныя, з пазногаць вялікага пальца. У іх на спінках візэрункі, і адразу робіцца ясна, адкуль нанайцы ўзялі свой нацыянальны арнамент.
Злева пад галавакружнай стромай – мора. Тырчаць з яго, нібы алоўкі, кeкуры – гранітныя рыфы. Нячутна кіпіць вакол іх прыбой.
А вунь наводдаль – дзве кропкі. Гэта пакінутыя ім сейнеры.
Клік-кляк, клік-кляк...
Спяваюць сандалі. У сырых падзях раскінулася папараць вайя. Куст падобен на вялізную, у метр вышынёй, зялёную лілею. Вайя дрэмле пад мармытанне вады ў вечным цяні старажытных таполяў.
Якія тоўстыя! Метраў пяць у акружнасці. Якія высокія! Метраў трыццаць у вышыню.
Лётаюць аранжава-жоўтыя кітайскія івалгі. Вялікія. Большыя за голуба. Якая шумлівая цішыня!
...Севярыну пашанцавала. Ледзь паспеў выйсці на добра-такі заржавелыя рэйкі вузкакалейкі – з'явілася дрызіна. Спынілася.
Ехалі трох. Мабыць, рамонтныя рабочыя.
– Куды?
– У Тыгравую.
– Заолаг, ці што? Ходзіце вы ўсё, хлопцы, ходзіце. Работка не дай божа. Па мне, дык лепей кувалдай махаць. I без стрэльбы... А раптам мядзведзь ці яшчэ нешта?
– Не кажы. Яны слова ведаюць, заолагі, – сказаў другі.
Свістаў над дрызінаю вецер. Бы ў калейдаскопе – разгледзець не паспееш – беглі, мяняліся скалы, сопкі, дрэвы.
Калі дрызіна спынілася, адзін з работнікаў раптам палез у патыліцу.