– Што гэта вы, як кібер, працуеце? – з усмешкай спытаў Севярын.
– А вы што, мелі з імі справу?
– Даводзілася.
– Разгубіўся проста... А набілі б, сволачы. Га?
– Набілі б, – сказаў Будрыс.
– I я кажу, – пасур'ёзнеў Паўлаў. – Будрыс. З поўначы. Беларус... А я вось не ведаю, хто я. Тут табе і хахлы, і латышка, і ўсякага жыта па лапаце. – I ўжо зусім нечакана дадаў: – Мой прадзед быў жандарскі палкоўнік.
"Пачынаецца, – падумаў Севярын. – Плакалі мае грошыкі..."
Як большасць безабаронных слабавольных людзей, ён адразу ж прымірыўся з гэтым.
"Ну і добра. Не хапае, ці што? Прынамсі, мяркуючы па першых авансах, брахня будзе цікавая. Вып'ю. Сядзець буду позна. Можа ад віна і стомы хоць гэтая ноч пройдзе спакойна..."
Выпілі. Паўлаў частаваў.
– Кальмар. Вы ў нас тут навічок, то вам, пакуль тое, экзотыку давай.
Кальмар нагадваў смачную гуму, нарэзаную, як лапша. Паўлаў зноў выпіў і раптам без усякага выразу ў сініх вачах паўтарыў, нібы сам здзіўляючыся гэтай акалічнасці.
– Жандарскі палкоўнік... Але ён быў харошы жандарскі палкоўнік... Добры жандарскі палкоўнік. Ён быў... – I выпаліў, нібы са стромы ўніз галавою кінуўся, нібы ведаў, што ўсё адно ніхто не паверыць: – Ён быў... закаханы ў Веру Фігнер.
"Час ад часу не лягчэй! Пахне трэцяй бутэлькай..."
– Праўда. Добры жандарскі палкоўнік. Спачуваў нарадавольцам. Быў закаханы ў Веру Фігнер. Памагаў рэвалюцыянерам. А я вось – экс-чэмпіён. I зноў буду. Я ім так не дамся. У мяне – прадзедаў гарт...
I ён са значэннем узняў палец.
Нешта напаўзабытае, цень нейкага невыразнага ўспаміну, прамільгнула ў Будрысавай галаве. I сапраўды, недзе ён чытаў, чуў пра жандарскага палкоўніка, які... Урэшце, ці ён адзін? Многа было такіх. А таго, здаецца, саслалі.
– Прабачце, яшчэ раз прозвішча?..
– Паўлаў.
"I сапраўды, здаецца, так. Што ж, калі гэта і хлусня – дык хоць не сумная... Тым цікавей будзе слухаць..."
– А дзед мой купіў сабе рабыню-яванку. Тут у той час было цяжка з жанчынамі. А ў Сімеонаўскі Коўш прыходзілі паруснікі, джонкі, проста чаўны. Ён і купіў. Разам з вязкай бананаў і ракавінай-трыдакнай. Дагэтуль яны ў нас. То бок, бананы, вядома, яшчэ тады з'елі...
– Хіба праваслаўным дазвалялася пасля рэформы мець рабоў?
– Ды вы не зразумелі... Ну, кітайцам можна было.
– Хіба дзед – кітаец?
– З вамі гаварыць немагчыма. Які кітаец? Хто сказаў, што кітаец? Падобен я на кітайца? Вось каб да кітайца ў рабыні не трапіць, яна і згадзілася, каб дзед яе купіў. Пане ты божа мой, хіба не ясна?! Ён перагаварыў з ёю, яна згадзілася, ён яе купіў. Стала яна, тым самым, свабодная. Тут яе адразу ў царкву. Тут папу хабар. Тут яе адразу з купелі – на што рускім жанчынам мінімум шаснаццаць год патрабавалася – ды вакол аналою. Ды гулянка, ды... Словам, гэта мая бабка... А вы вось лепей, размоўны ад афіцыйнага сябра Будрыс, скабляначкі з трапангаў... Ды пад яе...
Скаблянка сапраўды была дзівосная. Мяккае, смачнае мяса, у чымсьці падобнае да грыбоў, плавала ў карычневай падліве і таяла ў роце.
Паўлаў кудысьці адышоў, і Севярын, грэшным чынам, падумаў, што ён знікне. I награшыў на чалавека. Жандарскага палкоўніка праўнук і ўнук рабыні з Явы прыйшоў і прыцягнуў з сабою, "па асобым заказе", бутэльку японскага сакe, рысавай гарэлкі.
– Падагрэтую піць будзем. Бачыце? Паспрабуйце дастаць. А раней у Каўшы не толькі бабку, але і гэта – колькі хочаш купляй. Страціў каларыт горад... Не той стаў горад. Ну і дзякуй богу, што не той...
Урэшце ўсё было выпіта і з'едзена, і нават бясконцыя байкі сабутэльніка сталі вычэрпвацца. Будрыс палез у кішэнь і спыніў афіцыянтку.
– Заплачана, – суха і нібы стомлена сказаў Паўлаў.
– Як?
– Заплачана. Праўда, Верачка?
– Як заўсёды.
Будрысу стала пякельна сорамна. Што думаў! Ён цяпер ясна бачыў самоту гэтага чалавека і – ад самоты – утрапёную прагу субяседніка.
– Як хочаце, – сказаў Будрыс. – Я гэтага дазволіць не магу.
– А вы дазвольце. – Паўлаў уважліва, быццам усё разумеючы, назіраў, як чырванее субяседнік.
– Ну, тады яшчэ, – сказаў Будрыс. – Яшчэ.
Ён здатны быў зараз выпiць з гэтым чалавекам мора, абы тое мора змыла яго пякучы сорам.
Заказ узялі.
– А добра гэта, калі ёсць грошы, – наіўна і хітравата сказаў Паўлаў. – Во каб гэта ў мяне іх не было... Або ў вас... Я не сеў бы... Вы пайшлі б. I не было б дваіх харошых людзей. А быў бы абаронца біча, пыхаты "еўрапеец"... I біч...
Скалануў галавою. Сказаў пасля паўзы:
– Я не біч, Севярыне. Няшчасце маё, што сем месяцаў абабіваюся тут, ды сяджу па карчмах вечарамі, ды раблю ўдзень за багатую зарплату, замест каб плаваць. Але да плавання мне далей, чым да месяца. Мабыць, ніколі... Вы прабачце, я не магу сказаць болей...