— Навошта ж вы жывеце ў цяні густых лясоў? — праспяваў гэты голас. — Навошта ж вы жывеце? Гэй, хлопцы, навошта ж вы тут жывеце? — дадаў ён з п'яным рогатам.
І заспяваў зноў:
Любіш з півам куфляў звон,
Мой таўсцяк, ігумен Джон.
Кожны сам сабе жыве,
Хто спяваць будзе ў царкве?
Лоўлес — на жаль, п'яны да беспрытомнасці — бадзяўся па доме, адшукваючы куток, дзе б праспацца пасля гулянкі. Дзік аж кіпеў ад злосці. Шпіён спачатку спалохаўся, але адразу супакоіўся, зразумеўшы, што мае справу з п'яным; з хуткасцю ката ён выслізнуў з пакоя, і Дзік больш яго не бачыў.
Што было рабіць? Без Лоўлеса Дзіку не ўдасца ні распрацаваць план выкрадання Джааны, ні гэты план ажыццявіць. З другога боку, шпіён, можа, схаваўся дзе-небудзь паблізу, і ў такім выпадку, калі Дзік загаворыць з Лоўлесам, вынік будзе самы сумны.
Тым не менш Дзік усё ж рашыўся загаварыць з Лоўлесам. Ён выйшаў з-за дывана, спыніўся ў дзвярах і пагражальна ўзняў руку. Лоўлес, барвовы, з налітымі крывёю вачыма, хістаючыся, падыходзіў усё бліжэй. Нарэшце, ён цьмяна разгледзеў свайго начальніка і, не заўважаючы папераджальных знакаў Дзіка, гучна прывітаў яго па імені.
Дзік накінуўся на п'яніцу і пачаў яго шалёна трэсці.
— Жывёліна! — прашыпеў ён. — Жывёліна, а не чалавек! Дурань горш за здрадніка! Тваё п'янства загубіць нас!
Але Лоўлес толькі смяяўся і, пахістваючыся, стараўся паляпаць маладога Шэлтана па спіне.
І раптам тонкі слых Дзіка ўлавіў хуткі шоргат за дыванамі. Ён кінуўся туды. Праз імгненне адзін з дываноў паляцеў са сцяны, і ў складках яго валтузіліся Дзік і шпіён. Яны качаліся моўчкі, блытаючыся ў дыване, хапаючы адзін аднаго за горла са смяротнай лютасцю. Але Дзік быў намнога дужэйшы; і неўзабаве шпіён ужо ляжаў, прыціснуты каленам Дзіка.
Дзік узмахнуў доўгім кінжалам і забіў яго.
Раздзел III
Мёртвы шпіён
Лоўлес бездапаможна сачыў за гэтай раз'ятранай кароткай сутычкай; нават калі ўсё было скончана і Дзік, падняўшыся на ногі, з напружанай увагай прыслухоўваўся да аддаленага шуму на ніжнім паверсе дома, стары бадзяга яшчэ гайдаўся на нагах, быццам куст ад ветру, і тупа глядзеў у твар мёртвага шпіёна.
— Добра, што нас ніхто не пачуў, — сказаў нарэшце Дзік. — Хвала святым! Але што я цяпер буду рабіць з гэтым няшчасным шпіёнам? У любым выпадку я выцягну з яго сумкі кутас ад майго пояса.
З гэтымі словамі Дзік адкрыў сумку; ён знайшоў у ёй некалькі манет, свой кутас, а таксама пісьмо, адрасаванае лорду Ўэнслідэлу і запячатанае пячаткай лорда Шорбі. Гэтае імя нагадвала Дзіку пра многае; ён адразу зламаў сургуч і прачытаў пісьмо.
Яно было кароткае, але, да радасці Дзіка, неабвержна даказвала, што лорд Шорбі па-здрадніцку перапісваўся з домам Йоркаў.
Малады чалавек заўсёды насіў пры сабе рог з чарнілам і іншыя пісьмовыя прылады; апусціўшыся на калена побач з целам мёртвага шпіёна, ён напісаў на шматку паперы наступныя словы:
«Мілорд Шорбі, ці знаеце вы — той, хто перадаваў пісьмо, — чаму памёр ваш слуга? Дазвольце даць вам параду: не жаніцеся.
Джон Помшчу-за-ўсіх».
Ён паклаў гэтую паперку на грудзі мерцвяка. І Лоўлес, які сачыў за Дзікам ужо з нейкімі пробліскамі свядомасці, выцягнуў з-пад сваёй расы чорную стралу і прыкалоў ёю паперку да грудзей мерцвяка. Убачыўшы такую непавагу і нават, як яму здалося, жорсткасць да мерцвяка, малады Шэлтан спалохана ўскрыкнуў; але стары бадзяга толькі засмяяўся.
— Я хачу падтрымаць гонар свайго ордэна, — сказаў ён, ікаючы. — Маім вясёлым сябрам гэта будзе прыемна…
Заплюшчыўшы вочы і адкрыўшы рот, ён загрымеў страшным голасам:
Любіш з півам куфляў звон…
— Маўчы, боўдзіла! — крыкнуў Дзік і з сілай піхнуў яго да сцяны. — У табе віна больш, чым розуму, але пастарайся зразумець мяне! Імем Дзевы Марыі заклінаю цябе: выбірайся з гэтага дома. Калі ты тут застанешся, ты давядзеш да вісельні і сябе і мяне! Трымайся ж на нагах! Ды хутчэй паварочвайся, а не дык, клянуся небам, я магу забыць і тое, што я твой начальнік, і тое, што я твой даўжнік! Ідзі!
Розум пакрысе вяртаўся да ўяўнага манаха і, бачачы бліскучыя вочы Дзіка, ён пачаў мала-памалу разумець яго.
— Клянуся небам, — закрычаў Лоўлес, — калі я не патрэбны, я магу пайсці!
Хістаючыся, ён павярнуўся, прайшоў калідор і пачаў спускацца па лесвіцы, спатыкаючыся і натыкаючыся на сцены.
Ледзь ён схаваўся за лесвіцай, Дзік вярнуўся ў сваё сховішча і цвёрда вырашыў давесці справу да канца. Хаця розум раіў яму пайсці, але каханне і цікаўнасць перамаглі.
Марудна цягнуўся час для маладога чалавека, які прыціснуўся да сцяны за дываном. Агонь у каміне патухаў, лямпа дагарала і пачала куродыміць. Між тым ніхто не прыходзіў, і аддалены гул галасоў і звон посуду, што даносіўся знізу, усё не спыняліся. А за густой заслонай снегападу ляжаў маўклівы горад Шорбі.
Але вось нарэшце на лесвіцы пачуліся галасы і крокі. Госці сэра Дэніэла падняліся на пляцоўку, рушылі па калідоры, убачылі сарваны са сцяны дыван і труп шпіёна.
Усе замітусіліся, узняўся пярэпалах, усе крычалі.
З усіх бакоў збегліся госці, воіны, дамы, слугі — словам, усе насельнікі вялікага дома; крыку пабольшала. Затым натоўп расступіўся, і да мерцвяка падышоў сэр Дэніэл разам з жаніхом, лордам Шорбі.
— Мілорд, — сказаў сэр Дэніэл, — ці не казаў я вам аб гэтай подлай «Чорнай страле»? Вось вам чорная страла. Вазьміце яе. Няхай яна вам дакажа справядлівасць маіх слоў! Клянуся распяццем, кумок, яна ўваткнута ў грудзі аднаго з вашых людзей, ва ўсялякім выпадку, ён носіць вашу ліўрэю!
— Гэта быў мой чалавек, — адказаў лорд Шорбі і адступіў назад. — Хацеў бы я мець паболей такіх людзей. У яго быў нюх, як у ганчака, і ён быў скрытны, як крот.
— Праўда, кум? — насмешліва спытаў сэр Дэніэл. — А што ён вынюхваў у маім бедным жыллі? Ну, больш ужо яму не давядзецца нюхаць.
— З вашага дазволу, сэр Дэніэл, — сказаў адзін са слуг, — да яго грудзей прышпілена папера, на якой штосьці напісана.
— Дайце мне паперу і стралу, — сказаў рыцар.
Ён узяў стралу ў рукі, панура і задумліва разглядваў яе.
— Так, — сказаў ён, звяртаючыся да лорда Шорбі, — вось нянавісць, якая ідзе за мной па пятах. Гэтая чорная палачка або іншая, падобная на яе, калі-небудзь прыкончыць мяне. Дазвольце нявучанаму рыцару засцерагчы вас, кум: калі гэтыя сабакі пачнуць вас даганяць, — уцякайце! Яны прыліпаюць, як заразная хвароба! Паглядзім, што яны напісалі, аднак… Але, тое самае, што я і думаў, мілорд; вы пазначаны, быццам стары дуб ляснічым; заўтра ці паслязаўтра на вас апусціцца сякера. А што вы напісалі ў сваім пісьме?
Лорд Шорбі зняў паперу са стралы, прачытаў яе і скамячыў; адолеўшы агіду, ён апусціўся на калені перад забітым і пачаў паспешліва корпацца ў яго сумцы.
Потым падняўся з засмучаным тварам.
— Кум, — сказаў ён, — у мяне сапраўды прапала вельмі важнае пісьмо. Калі б я мог схапіць нягодніка, які ўкраў гэтае пісьмо, ён зараз жа ўпрыгожыў бы шыбеніцу. Але перш за ўсё трэба загарадзіць усе выхады з дома. Клянуся святым Георгіем, хопіць мне бед!
Вакол дома і саду расставілі каравулы; на кожнай пляцоўцы лесвіцы стаяў вартавы, цэлы атрад воінаў дзяжурыў ля галоўнага ўвахода; другі атрад сядзеў вакол агню ў пуні. Воіны лорда Шорбі далучыліся да воінаў сэра Дэніэла. Людзей і зброі хапала і для абароны дома і для таго, каб злавіць ворага, калі ён яшчэ хаваецца ў доме. А труп шпіёна пранеслі пад снегападам праз сад і паклалі ў манастырскай царкве.
І толькі калі ўсё сціхла, дзяўчаты выцягнулі Рычарда Шэлтана з яго тайніка і расказалі яму аб тым, што адбываецца ў доме. Са свайго боку, Дзік расказаў ім, як шпіён пракраўся ў пакой, як заўважыў яго і як быў забіты.
Джаана ў знямозе прыхінулася да завешанай дыванамі сцяны.
— Ад усяго гэтага нічога не зменіцца, — сказала яна. — Заўтра раніцай мяне ўсё роўна павянчаюць!
— Як? — закрычала яе сяброўка. — Тут жа наш паладзін, які разганяе львоў, як мышэй! У цябе, відаць, мала веры ў яго! Ну, утаймавальнік ільвоў, суцешце нас. Мы хочам пачуць смелую параду.