— Дзе доказы? — закрычаў Дзік. — Мяне абвінавачваюць у злачынстве і не прыводзяць ніводнага доказу. Але, я дамагаўся рукі гэтай дзяўчыны! І яна, бяру на сябе смеласць заявіць аб гэтым, прыхільна адносілася да маіх дамагальніцтваў. Ну і што ж? Кахаць дзяўчыну не злачынства; дабівацца яе кахання таксама не злачынства. Ні ў чым болей я не вінаваты.
Дзік так адважна настойваў на сваёй невінаватасці, што вакол пачуўся адабральны шум. Аднак нямала было і абвінаваўцаў; яны гучна расказвалі, як знайшлі яго мінулай ноччу ў доме сэра Дэніэла, па-блюзнерску пераапранутага манахам. Сярод гэтай сумятні сэр Олівер раптоўна паказаў на Лоўлеса як на саўдзельніка. Яго таксама сцягнулі з лаўкі і пасадзілі побач з Дзікам. Пачуцці разгарэліся, і пакуль адны цягнулі палоннікаў то туды, то сюды, каб дапамагчы ім уцячы, другія лаялі іх і дубасілі кулакамі. У Дзіка шумела ў вушах, кружылася галава, быццам ён трапіў у шалёны вір. Але росламу чалавеку, які загаварыў з Дзікам, удалося гучнымі загадамі дабіцца цішыні і ўзнавіць парадак.
— Абшукайце іх, — сказаў ён, — ці няма ў іх зброі. Тады мы даведаемся аб іх намерах.
У Дзіка не знайшлі ніякай зброі, акрамя кінжала, і гэта сведчыла на яго карысць, пакуль хтосьці паслужліва не выцягнуў гэты кінжал з ножан; кроў Прайдохі не паспела на ім засохнуць. Прыхільнікі сэра Дэніэла зараўлі, але рослы чалавек загадным жэстам і ўладным позіркам прымусіў іх замаўчаць. Аднак, калі дайшла чарга да Лоўлеса, пад яго сарочкай знайшлі пук стрэл, такіх жа, як тыя, якімі быў забіты злашчасны жаніх.
— Ну, што вы цяпер скажаце? — сурова спытаў у Дзіка рослы чалавек.
— Сэр, — адказаў Дзік, — я знаходжуся пад аховай храма. Але па вашай паставе, сэр, бачу, што вы чалавек важны і ўсемагутны; на вашым твары я чытаю знакі справядлівасці і набожнасці. Вам я здаюся ў палон добраахвотна і адмаўляюся ад свайго права на сховішча ў храме гасподнім. Забіце мяне сваёю высакароднай рукой, але толькі не аддавайце ва ўладу гэтага чалавека, якога я голасна абвінавачваю ў забойстве майго роднага бацькі і ў незаконным прысваенні маіх маёнткаў і даходаў. Вы сваімі вушамі чулі, як ён пагражаў мне катаваннямі яшчэ тады, калі я не быў прызнаны вінаватым. Вы паступіце невысакародна, калі выдадзіце мяне майму заклятаму ворагу і старому прыгнятальніку. Судзіце мяне па законе і, калі я сапраўды акажуся вінаватым, аддайце мяне міласэрнай кары.
— Мілорд, — крыкнуў сэр Дэніэл, — навошта вы слухаеце гэтага воўка! Акрываўлены кінжал даказвае, што ён хлусіць.
— Ваша гарачлівасць, добры рыцар, — адказаў высокі незнаёмец, — сведчыць супраць вас.
І раптам нявеста, якая толькі што апрытомнела і з жахам глядзела на гэтую сцэну, вырвалася з рук тых, хто трымаў яе, і кінулася на калені перад рослым чалавекам.
— Мілорд Райзінгэм, — закрычала яна, — выслухайце мяне ў імя справядлівасці! Мяне сілком зняволіў тут гэты чалавек, украўшы ў родных. З таго часу я не бачыла ні спагады, ні суцяшэння, ніхто не падтрымаў мяне, акрамя Рычарда Шэлтана, якога цяпер абвінавачваюць і хочуць загубіць. Мілорд, ён быў учора ноччу ў доме сэра Дэніэла, ён прыйшоў туды з-за мяне; ён прыйшоў, пачуўшы мае малітвы, і не задумваў зла. Пакуль сэр Дэніэл быў добры да яго, Рычард сумленна біўся разам з ім супраць «Чорнай стралы»; але калі подлы апякун пачаў замахвацца на яго жыццё і ён, ратуючы жыццё, быў вымушаны ўцякаць ноччу з дома крыважэрнага злодзея — куды было яму падзецца, безабароннаму і без гроша ў кішэні? І калі ён трапіў да благіх сяброў, каго трэба вінаваціць — юнака, з якім абышліся несправядліва, ці апекуна, які парушыў свой абавязак?
Маленькая лэдзі ўпала на калені побач з Джаанай.
— А я, мой добры лорд, — сказала яна, — я, ваша родная пляменніца, магу засведчыць перад усімі, што гэта дзяўчына гаворыць праўду. Гэта я, нявартая, прывяла маладога чалавека ў дом.
Граф Райзінгэм слухаў іх, не кажучы ні слова, і, калі яны змоўклі, ён яшчэ доўга маўчаў. Потым ён падаў Джаане руку, каб дапамагчы ёй падняцца; зрэшты, трэба заўважыць, ён не аказаў падобнай жа ласкі той, якая называла сябе яго пляменніцай.
— Сэр Дэніэл, — сказаў ён, — гэта ў вышэйшай ступені заблытаная справа; з вашага дазволу, я вазьмуся расследаваць яе. Такім чынам, будзьце спакойныя. Ваша справа ў надзейных руках; яе вырашаць па справядлівасці. А зараз ідзіце хутка дамоў і перавяжыце свае раны. Сягоння холадна, і вы можаце прастудзіцца.
Ён зрабіў знак рукой; старанныя слугі, якія сачылі за кожным яго рухам, перадалі гэты знак далей. Умомант звонку рэзка завыла фанфара; праз адчынены партал стралкі і воіны, апранутыя ў колеры лорда Райзінгэма, зайшлі ў царкву, узялі Дзіка і Лоўлеса і, злучыўшы рады вакол палоннікаў, павялі іх.
Джаана працягнула абедзве рукі да Дзіка і крыкнула: «Бывай!» А сяброўка нявесты, ніколькі не збянтэжаная відавочным незадавальненнем дзядзькі, паслала Дзіку пацалунак са словамі: «Мацуйцеся, утаймавальнік ільвоў!» І ў натоўпе ўпершыню з'явіліся на тварах усмешкі.
Раздзел V
Граф Райзінгэм
Нягледзячы на тое, што граф Райзінгэм быў самым важным вяльможам у Шорбі, ён сціпла жыў у прыватным доме аднаго джэнтльмена на ўскраіне горада. Толькі воіны каля дзвярэй і ганцы, якія то прыязджалі, то ад'язджалі, сведчылі, што ў гэтым доме спыніўся знатны лорд.
Дом быў цесны, і Дзіка зачынілі разам з Лоўлесам.
— Вы добра гаварылі, майстар Рычард, — сказаў бадзяга, — дужа добра гаварылі, і я ад душы дзякую вам. Мы тут у выдатных руках; нас будуць судзіць справядліва і, хутчэй за ўсё, сягоння вечарам добрапрыстойна павесяць разам на адным дрэве.
— Твая праўда, мой бедны сябра, — адказаў Дзік.
— У нас ёсць яшчэ адна надзея, — сказаў Лоўлес. — Такіх, як Эліс Дэкуорт, — адзінкі на дзесяткі тысяч. Ён вельмі любіць вас за вашага бацьку. Ведаючы, што вы ні ў чым не вінаваты, ён пераверне неба і зямлю, каб выручыць вас.
— Не думаю, — сказаў Дзік. — Што ён можа зрабіць? У яго толькі жменька людзей! На жаль, калі б гэтае вяселле было прызначана на заўтра… Так, заўтра… сустрэча перад апоўднем… мне аказалі б дапамогу, і ўсё пайшло б інакш… А зараз нічым не дапаможаш.
— Добра, — сказаў Лоўлес, — вы будзеце адстойваць маю невінаватасць, а я — вашу. Гэта ніколькі не выратуе нас, але калі мяне павесяць, дык, ва ўсялякім выпадку, не таму, што я мала бажыўся.
Дзік задумаўся, а стары бадзяга скурчыўся ў кутку, насунуў свой манаскі капюшон на твар і лёг спаць. Неўзабаве ён захроп; доўгае жыццё, поўнае прыгод і цяжкіх нястач, прытупіла ў ім пачуццё страху.
Дзень ужо канчаўся, калі дзверы адчыніліся і Дзіка павялі ўверх па лесвіцы ў цёплы пакой, дзе граф Райзінгэм у роздуме сядзеў ля агню.
Калі палоннік зайшоў, граф узняў галаву.
— Сэр, — сказаў ён, — я ведаў вашага бацьку. Ваш бацька быў высакародны чалавек, і гэта прымушае мяне аднесціся да вас паблажліва. Але я не магу ўтойваць, што цяжкія абвінавачванні павісаюць над вамі. Вы водзіцеся з забойцамі і разбойнікамі; ёсць абсалютна відавочныя доказы, што вы парушалі грамадскі парадак; вас падазраюць у разбойніцкім захопе судна; вас знайшлі ў доме вашага ворага, дзе вы хаваліся, пераапрануўшыся ў чужое аблічча; у той жа вечар быў забіты чалавек…
— Калі дазволіце, мілорд, — перапыніў Дзік, — я хачу адразу прызнацца ў тым, у чым вінаваты. Я забіў гэтага Прайдоху, а ў доказ, — сказаў ён, капаючыся за пазухай, — вось пісьмо, якое я выняў з яго сумкі.
Лорд Райзінгэм узяў пісьмо, разгарнуў і двойчы прачытаў яго.
— Вы яго чыталі? — спытаў ён.
— Але, я яго прачытаў, — адказаў Дзік.
— Вы за Йоркаў або за Ланкастэраў? — спытаў граф.
— Мілорд, мне зусім нядаўна задалі гэтае самае пытанне, і я не ведаў, як на яго адказаць, — сказаў Дзік. — Але адказаўшы аднойчы, я адкажу гэтак жа і другім разам. Мілорд, я за Йоркаў.
Граф пахвальна кіўнуў.
— Сумленны адказ, — сказаў ён. — Але тады навошта вы перадаеце гэтае пісьмо мне?
— А хіба не ўсе партыі змагаюцца супраць здраднікаў, мілорд? — ускрыкнуў Дзік.