- Вось ты і заклаў тыраду! - шчыра захапіўся масквіч. - Са становішчам на Захадзе я з табой цалкам згодны, нам бы толькі з нашымі ўзбекамі і таджыкамі не наступіць на тыя ж граблі. Чаго замоўк? - Мікалай, мужчына гадоў пяцідзесяці, з прыгожым, злёгку кранутым сівізной камсамольскім віхром, уважліва глядзеў на свайго суразмоўцу. Збоку ніхто не зразумеў, ухваляе або асуджае ён яго, але па лёгкай чырвані на твары можна было адчуць: ён, як азартны гулец, рыхтуецца да рашучага адпору.
- Ты верыш, Коля, у нас прасцей, - расправіўшы двума пальцамі звісаючыя сівыя вусы, перавёўшы дыханне, працягнуў Казімір. - У нас як у Амерыцы: ведаеш закон, не ведаеш... ведаеш мову, не ведаеш, а здзейсніў злачынства - у турму, а то і да сценкі. <...>
- Ну, блін, сваяк, ты і даеш! Не ведаў бы, што ты фермер, падумаў бы - фанатычны прапагандыст, вельмі ўжо складна ўсю гэтую мудрагелістую лухту вярзеш. Толькі вось цяжка разабраць: гэта сцёб ці ты на самой справе так думаеш?
- Сцёб! - абурыўся Казімір. - Ды ў нас і слова такога няма, я ведаю слова сцёбнуць, гэта значыць скрасці. А прапагандаваць у нас асабліва і няма чаго, а вось за дзяржаву сваю стаяць - дык гэта трэба, а то як жа. Са сваімі ўладамі мы самі як-небудзь разбярэмся, чужынцаў, хоць і брацкіх, зваць не будзем. Самі выбралі, самі і пакараем, калі супраць народа пойдуць. Для літвіна, то бок беларуса, бязгрэшных не было і няма. Мы тут у свой час і князёў, і біскупаў, калі ўжо занадта дзівачыць пачыналі, на кульгавую кабылу задам наперад саджалі і прэч за гарадскія вароты! Патрыётам быць не сорамна, халуйстваваць сорамна.
- Слухаю цябе, сваяк, і завідкі бяруць, а я ўжо так сваю ўладу абараняць не змагу, хоць яна мне, не ў крыўду табе будзе сказана, нашмат больш дабротаў дае, - госць пра нешта задумаўся, а потым са шкадаваннем, як здалося слухачам, дадаў: - І не толькі сама дае, але і браць дазваляе. У нас як кралі ўсе, так з найвышэйшага дазволу і працягваюць тое рабіць дагэтуль. Толькі давай не думай, што ты мяне пераканаў! І ведаеш, я вось падумаў: хто б там раней не нарадзіўся з братоў, а галоўны будзе той, у каго сіла. Сіла сёння ў нас, толькі наша сіла - яна ж і вашай з’яўляецца. Што імперыя, што Саюз, што цяпер Расія, гэта - сіла, і адмаўляць гэтага ніхто не стане. І потым, каб ты з такой патэтыкай не казаў, - уздыхнуў маскоўскі госць, - спадзяюся, не думаеш, што вы ў сябе ідэальнае грамадства пабудавалі? Рынку ў вас, лічы, няма. Многае заарганізавана так, што рукі апускаюцца. Мы ж з вамі справы маем толькі па пратаколе. А далей - ні-ні! Прыватны бізнес нейкі ўбогі, перапалоханы, ці што. Ды і карупцыя ў вас немалая, вядома, да нашай ёй далёка, аднак. Столькі розных кармушак вашыя начальнікі для сваіх дзяцей і блізкіх панастваралі! Без гэтых адкатнікаў ні войкнуць, ні ўздыхнуць! Ва ўсім свеце, ды і ў нас гандлёвы дом - гэта, у першую чаргу, крама па абыходзе падаткаў і вывадзе прыбытку ў афшоры. А ў вас, на дзяржпрадпрыемствах, - гэта кармушкі для сваіх. Што творыць вашая моладзь, гэта ж поўны піпец! Ваш калгаснік, шаноўны Казімір Казіміравіч, вунь кавалак мяса ці вядро малака без дазволу зверху ў суседнюю вобласць прадаць не можа! Што гэта, па-твойму, ідэал? Я вунь неяк у аднаго вашага начальніка пытаўся, навошта яны вам, дылеры гэтыя? І ведаеш, што мне адказалі? А па заходніх аналагах! Вунь, і ў «Катэрпілеры», і «Фордзе», у «Ташыбе», ва ўсіх дылеры, а мы што, горш? Не горш. Тупей. Калі б гаспадар любога брэнду даведаўся, што на яго вырабе нехта чужы накручвае дваццаць-трыццаць, а то і семдзесят адсоткаў і гоніць гэта на рынак!.. Капіталіст павесіўся б!
- Ну, тэхніку-то нашу бяруць, і вы, і чужыя.
- Па-першае, прывыклі, што яе па-старому кувалдай і ломікам адрамантаваць можна, але пачакай, выйдзе Расія з чарговага сусветнага залупона - і ўсё па сваіх месцах стане. І браты братам руку дружбы пададуць. Вось тады вы запляшаце. Так, між іншым, нашы б і больш бралі вашых машын, калі б яны былі на тыя ж трыццаць адсоткаў тайней. Усё, стоп, стоп, сваяк! Не дай бог, нас жонкі пачуюць, падумаюць, што мы ўжо зусім бухія, калі пра вытворчасць загаварылі, і бутэлькі запаветныя не толькі са стала, але і з усіх схованак канфіскуюць...
- Вось тут, сваяк, я з табой спрачацца не буду. А ты чаго, Вячаслаў, сядзіш як засватаны, што не лезеш разнімаць нас? Ну хоць налівай, каб і ад цябе за сталом толк які быў.
- А што вас разнімаць? «Адвечны спор славян», як казаў класік, але спрэчка спрэчкай, а вочы славяне адзін аднаму пастаянна выклёўвалі, ды па апошніх падзеях відаць - і працягваюць кляваць. А калі шчыра, Казімір, то я ўсё яшчэ пад уражаннем экскурсіі. Ты б вунь і сваяка нашага замежнага заўтра выправіў бы па гэтым маршруце. Мы самі таго, што побач з намі, не ведаем, а ўжо «старэйшыя» браты і пагатоў. Можа, я і трохі маладзей за вас, але калі паклікалі ў арбітры, рызыкну выказаць здагадку: абодва вы і маеце рацыю, абодва ж і не маеце. Праўда, як заўсёды, дзесьці пасярэдзіне...