Гандляр на грам абважвае пакупніка.
Ці потым думаць аб чацвёртым вымярэнні?
Банкір баланс употай падрабляе.
З якім жа тварам плакаць у тэатры?
Спіць парый, грабануўшы касу.
Ці потым расцякацца пра Пікаса?
А нехта йдзе з плачом на пахаванне.
А як жа ў Акадэмію ўступіць пасля?
А той на кухні чысціць стрэльбу.
Ці след жа гаварыць пра той свет?
А гэны йдзе, на пальцах лічыць.
Ці мне казаць абы казаць, а ці крычаць?
З кнігі “Іспанія, адвядзі ад мяне чару гэтую”
1939
(1936—1937)
Y
ІСПАНСКІ ВОБРАЗ СМЕРЦІ
Вунь ідзе! Пагукайма! Гэта профіль яе!
Па Іруну праходзіць смерць
крокам гармоніка, словам грубым,
метрам тканіны, якую ведаю,
грамам вагі, пра якую маўчу... Так, імі ідзе!
Пагукайма яе! Ды хутка!
Яна ў стрэльбах шукае мяне,
бо добра ведае, дзе я перамагаю,
ведае, што за мае вялікія хітрыкі,
маіх законаў густых, маіх страшных кодэксаў.
Пагукайма яе! Яна тупае, як чалавек між звяроў,
трымаецца за руку, што звязвае нашыя ногі,
калі засынаем на парапетах
і стаіць смерць каля гнуткіх дзвярэй сну.
Крыкнула! Крыкнула!
Выгукнула прачула выразны крык!
Можа, лямант ад сораму,
бо звалілася між раслін,
убачыла, што звяр’ё адыходзіць,
пачула, як мы кажам:
гэта смерць!
Ці параніла нашыя памкненні вялікія.
(Бо печань яе робіць кроплю, пра якую казаў,
бо выгрызае душу суседу майму.)
Пагукайма яе! Трэба за ёю ісці
ажно да варожых танкаў,
бо смерць істотай сваёй змушае,
пачатак яе і канец адбіліся
ў галавах маіх летуценняў,
хоць яна рызыкуе звычайна,
як ведама табе,
і робіць выгляд, нібыта мы незнаёмыя.
Пагукайма яе! Ды смерць не істота гвалтоўная,
а толькі, ледзь выпадзе,
хутчэй па звычцы страляе, атакуючы,
наўздагад, у натоўп, смела, без псалмаў шчасця.
страляе хутчэй у адважны час, у манетку няпэўную
глухое вартасці, у воплескі дэспата.
Пагукайма яе, бо хто пагукае яе з імпэтам,
той дапаможа сагнуць яе ў тры пагібелі,
як яе часам гукаю,
калі баляць глабальныя патаемнасці,
калі часам сябе абмацваю ды не адчуваю сябе.
Пагукайма яе! Ды хутка! Яна шукае мяне
сваім каньяком, сваімі сківіцамі,
крокам гармоніка, словам грубым.
Пагукайма яе! Нельга нітку згубіць,
на якой плачу я.
Ад яе пах угору мой пыл, сябры!
Ад яе гной угору раны маёй, лейтэнант!
Ад яе магній згары, мая дамавіна!
ІХ
ІМША ПА ГЕРОЮ РЭСПУБЛІКІ
Кніга засталася ля цела,
кніга ўзрастала з нябожчыка.
I панеслі яго,
і адчулі ў роце дыханне ягонае,
мы ішлі, потныя ад баёў,
а за намі поўні ішлі,
і пот на ім не высах яшчэ.
I кніга на бітве пры Таледа,
кніга ззаду,
зверху ўзрастала з нябожчыка.
О паэзія ссінелага твару
між гаворкаю і нематою,
паэзія ў пісьме, што адыходзіць
з сэрцам ягоным разам!
Засталася кніга, дый годзе, нават няма
чарвякоў у магілцы
і ў краі паветра вільготнага
ён ужо бясконцасць эфірная.
Ледзьве дайшлі мы, потныя ад баёў,
і нябожчык таксама пацеў ад адчаю,
і раптоўна кніга кранула мяне,
кніга, якая ўздымалася,
узрастала з нябожчыка ў цішыні.
ХІІ
ЖАЛОБНЫЯ БАРАБАНЫ НАД РУІНАМІ ДУРАНГІ[33]
Ойча пыл, узняты над Іспаніяй,
Бог цябе ратуй, дасі свабоду,
ойча пыл, з душы ты ўзняты зраненай.
Ойча пыл, узняты з пашчы полымя,
Бог цябе ратуй ды трон дасі ты,
ойча пыл, плыві з нябёс над доламі.
Ойча пыл, ты горкі праўнук дыму,
Бог цябе ратуй, акрый радзіму,
ойча пыл, ты горкі праўнук дыму.
Ойча пыл, чым праведнікі скончылі,
Бог цябе ратуй, зямля як вотчына,
ойча пыл, чым праведнікі скончылі.
Ойча пыл, расцеш на пальмах млявы,
Бог цябе ратуй, суддзёю станеш,
ойча пыл, жах пусткі і расправы.