Нiжэйшаю, чужою здалася яна цяпер.
— Ваця! — паднiмаючыся з зямлi, паклiкаў ён. Яна збiлася з хады, прыпынiлася на мiг, як прыпынiцца чалавек, калi раптам стрэлiць пярун.
— Ваця! — гукнуў ён яшчэ раз, не верачы ўжо, што гэта яна.
Кабета спынiлася, неяк спiною адчуваючы, што клiчуць яе, i цяжка, у гэтай суконнай хустцы, абярнулася.
— Ах, божа, Iмполь! — сказала яна, расслабляючы пад падбародкам хустку.
Чырвань залiла ёй шчокi, i сполах, перамешаны з радасцю, затрапятаўся на твары.
— Куды ты выправiлася?
— У мястэчка, у аптэку iду, — губы ў яе перасохлi, на iх, як на звялым яблыку, сцягнулася скура. — Ладак злёг — другi ўжо месяц не ўстае з пасцелi. — Гэтыя сухiя, звялыя губы яе задрыжалi. Яна знайшла ў закарвашы хустачку з малiнавым беражком i выцерла вочы.
— А ты як? — спытаўся ён.
— А што я — старэю, — усмiхнулася яна пачырванелымi не то ад ветру, не то ад плачу вачмi, яшчэ болып пабрыдчэла.
Яму падумалася, што летась, каля аўсяных снапоў, яна была другою — харашэйшаю.
— Сам мо ажанiўся цi гэткiм дзiцем астаўся? — апусцiўшы галаву i краем вока цiкуючы на яго, спытала яна.
— Не, дзе там… Вось шашу брукую… Швэндаюся па свеце.
— Чаго ж так?
Яна падцяла сухiя, звялыя губы i павярнулася да яго спiною, мусiць, чуючы, што ён глядзiць услед. I яму зрабiлася шкода яе, i брала дзiва, што ён наравiў яе некалi.
Пасля гэтага ў яго памяцi стаялi яны дзве — дужая, маладая целам там, на аўсянiшчы, i другая — пабрыдчэлая, чужая, якую ён стрэў тут, на шашы.
Гэтакаю дваякаю яна помнiлася i цяпер, калi ён са старым Ладзiмерам, з якiм сышоўся, брукуючы шашу, наняўся да Алесi малацiць.
VI
Нанач выяснiлася неба. Халоднымi, ледзянымi iскрамi мiгцелi, пырскалi першыя зоркi. Замаразак сцягваў перакрыжаванымi iголкамi тонкага лядку плыткiя лужыны, падсушваў i каваў зямлю.
Лёгкаю была сцежка. На грывах рудаватай травы, на стрэхах з карычняватым мохам, на счарнелым, пазганяным да плота лiсцi шэрх сiвы мароз. Качанелi пруткiя дрэвы з натапыраным вострым галлём. Стаяў сiнi, працяты холадам вечар.
Корсакi першымi запалiлi лямпу, i тонкi, нашэрхлы на вокнах лёд знадворку, напроцi агню, пералiваўся залацiстай слюдою.
Выцягваючы шыю i зазiраючы ў хату паверх гэтай жоўтай блiшчастай намаразi, Бронiк Лiтавар прайшоў цвёрдым, як ток, надворкам i адчынiў дзверы ў цёмную прорву сяней.
— Ой, хтотака? — азвалася з цемнаты Хрысця.
— Не бойся, гэта я, — сказаў Лiтавар i, распасцёршы рукi, пачаў шукаць яе ў сляпой цемнаце. Жоўтаю палосаю толькi свяцiлася ў непрычыненых дзвярах тонкая шчылiна.
— Цьфу, каб на цябе, — перапалохаў, — загаварыла яна недзе саўсiм блiзка, i рукi яго злавiлi яе, цёплую, у лёгкай паркалёвай блузцы.
— Ой, не чапайся, — яна пачала разрываць яго сашчэмленыя рукi.
— Мякенькая, дальбог, як булка, — зарагатаў ён, знайшоўшы i сцiснуўшы яе за мяккiя купiнкi грудзей.
— Чад, каб ты выкацiўся! Пусцi! — закрычала яна, пхнуўшы плячмi Лiтавара на дзверы. Тыя грукнулi жалезнаю клямкаю аб прабой.
— Што гэта там робiцца? — спытаў з хаты, з-за дзвярэй, стары Корсак i адчынiў iх.
— Во, прычапiўся… — Хрысця схавалася далей у цемнату.
Корсак, жмурачыся, паўзiраўся на Лiтавара, адняў ад клямкi руку, каб пусцiць яго ў хату, i сказаў да Хрысцi:
— А ты чаго зачыняешся?
— Гэта ж дзверы самi, — сказала яна, несучы перад сабою ў хату вялiкi чыгун.
Лiтавар, у карычневай доўгай бурцы з башлыком на зялёнай сацiнавай падшэўцы, у валёнках з новымi блiшчастымi галёшамi, пайшоў на сярэдзiну хаты, заглянуў за плiту.
— Ты, мусiць, шукаеш Мiцю? — дагадаўся стары Корсак.
— Ага… Дзе ж та ён?
— Недзе, пэўна, да Алесi пайшоў. А ты гэта куды выправiўся?
— На начлег збiраюся, дзядзька. Можа, Мiця паехаў бы разам?
— Зноў на лезнявiцкае жыта? — Корсак задам адступiўся да лавы, узяўся за край абедзвюма рукамi i сеў. — Ой, глядзiце, хлопцы.
У Лезнявiчах, што былi вярсты за тры на ўсход сонца ад Верасава, яшчэ не скасавалi шнуры, вялiкi палетак жыта межаваў з верасаўскiмi дзялкамi, i на яго верасаўскiя дзецi пускалi ўкрадкам свае авечкi, а мужчыны вадзiлi на начлег коней.