Летась лезнявiцкi паплаўнiчы, якога агулам наймала вёска пiльнаваць поле, абязвечыў верасаўскага пастушка: секануў цераз галаву бiзуном i выбiў вока. Пасля гэтага верасаўцы асцерагалiся паплаўнiчага. Але ўвосень, калi на лезнявiцкiм полi паднiмалася рунь, яны зноў пачыналi пускаць на яе кароў i авечак.
— Вы думаеце, паплаўнiчы наскочыць? Цi ён галавы свае не шкадуе? — спытаў Лiтавар, няўзнак зiркаючы на Хрысцю — яна мыла ў чыгуне картоплi, яе закасаныя аж да локцяў рукi зачырванелiся ад халоднае вады.
— Што мне думаць — рабеце, як самыя знаеце, але каб потым патылiцу не чухалi, — угнуўшы галаву, сказаў Корсак.
Лiтавар падышоў да дзвярэй, паставiў на парог чорны, з блiшчастым галёшам валёнак i папрасiў Хрысцю:
— Падбяжы, Хрысцечка, клiкнi Мiцю.
— Ага, схадзi, — падняў галаву Корсак.
Хрысця выцерла рукi аб шары, зношаны фартух i, расшморгваючы яго ззаду, на паяснiцы, пайшла акрывацца.
Путаючыся ў доўгай бурцы, Лiтавар выйшаў з хаты. Пастаяў на надворку, слухаючы, цi не адчыняе дзверы Хрысця, але не дачакаўся. Папхнуў веснiкi i ўжо з вулiцы ўбачыў, як каля сцяны заварушылася нешта чорнае, i дагадаўся, што гэта яна.
— Хрысця, пачакай, пойдзем разам! — крыкнуў ён, памкнуўшыся зноў на надворак.
— I адна не заблуджуся, — азвалася яна, завярнуўшы ў другi канец надворка i гiнучы ў невiдушчай, як каламутная вада, цемнаце.
У Лiтавара заварушылася злосць, што Хрысця, мусiць, не помнячы сябе, бяжыць да Алесi, каб пакруцiцца перад маладым малацьбiтом, якога ён убачыў першы раз на вячорках у Корсакаў i аж знiякавеў тады — хлопец быў высокi, харошы з твару: бралi завiдкi, што перад такiм не ўстаiць нi адна дзеўка.
Душачыся ад злосцi i зайздрасцi да гэтага новага хлопца, што ўзяўся невядома адкуль у Верасаве, Бронiк Лiтавар пасунуўся глухою вулiцай. Слепата адбiрала вочы. Жоўтаю пустатою свяцiлiся, гарэлi ў хатах вокны. У некага на надворку тупа бухалi ў зямлю — секлi дровы. Бразгалi дзверы, i нехта гаварыў у цемнаце.
На другой вулiцы, ужо недзе ў Мондрых, тонкiм маладым смехам засмяялася Хрысця.
Лiтавар, дайшоўшы да свае хаты, пастаяў каля вугла, слухаючы гэты тонкi смех, потым адчынiў цёплы парны хлеў, абмацаў на кастылi вобруць i вывеў каня. Узяўся рукою за грыву i лёг на яго жыватом, перакiдваючы ўжо на хаду нагу. Выехаў на дарогу, спынiўся каля нахiленага ад старасцi крыжа, каб прыждаць астатнiх начлежнiкаў.
За блiзкiм, вымытым паводкаю раўком у адну чарнату злiвалася вёска. Дрыжалi нiзкiя агнi ў хатах. Лiтавар узiраўся ў белую дарогу, што раставала ў цемнаце каля першых хатаў. Раптам там нехта моцна свiснуў, мусiць, заклаўшы ў рот пальцы. Заядлым брэхам зайшлася Алесiна сучачка.
— Гэ-эй-й! — крыкнуў туды Лiтавар, турзаючы за повад свайго неспакойнага, устрывожанага каня.
У чарнаце, каля першых будынкаў, заварушылася белая пляма — нехта ехаў на белым канi.
Было чуваць, як гупалi цяжкiмi падковамi па ўкамянелай зямлi капыты. Ехала чалавек пяць.
— Збiраецеся, як на заўтра, — сказаў Лiтавар, прыглядаючыся на начлежнiкаў: на белым канi ехаў нехта чужы — на галаве сядзела вялiкая, як варонiна гняздо, шапка.
«Хто ж гэта?» — падумаў Лiтавар, паварочваючы i падганяючы валёнкамi пад жывот свайго каня.
— Не цiкуй вельмi, бо не пазнаеш, — даганяючы Лiтавара, сказаў Мiця Корсак.
— Чаму? Няхай паглядзiць, — пракураным немаладым голасам азваўся чалавек у авечай шапцы. — Кажуць, купляць — не купiш, а памацаць можна.
— Гэта дзядзька Ладзiмер, што малоцiць у Алесi, — едучы поруч з Лiтаварам, сказаў Мiця.
— А я сабе думаю, у каго ж гэта, як не ў Алесi, ёсцека белы конь.
Пераехалi сухую, белаватую ў нiзкiм змроку шашу, за ёю ў белых слупках высланы дошкамi пераезд на вузкай калейцы. Тонкiм, як шкляны, гудам празвiнелi над галавою тэлефонныя правады. Перамешаная з цiшшу глухая ноч абняла начлежнiкаў. Вастраваты сiверны вецер чуўся ў полi, граў у вушах. Пахла ветранiнаю, гноем i едкiм потам ад коней. Па небе сунулiся нiзкiя, набрынялыя снегам хмары, сцiраючы, як мокрай анучай, перад сабою зоркi. На грудах, напроцi жаўтлявага каламутнага неба, чорным гарбом уставаў, падымаўся хвойнiк — яшчэ верасаўскi, — за iм ужо хавалася ў iмгле ночы лезнявiцкае поле.
Начлежнiкi ехалi цiха. Толькi фыркалi — знак, што будзе добрая дарога, — ды ўразнабой тупалi конi, часам дзе цюкнуўшы падковай аб камень. Збоку дарогi воўчым вокам блiшчала на хутары акно, прысадзiстымi копамi чарнелi гумно i хата.
Збоку белаватай, падсушанай марозам дарогi стаялi, як папы ў доўгiх расах, два ялаўцовыя кусты.
— Хлопцы, дальбуг, нехта стаiць! — не то смеючыся, не то з перапалоху паказаў рукою малады хлопец у скамечанай кепцы, што ехаў наперадзе.