— Такi, мусiць, i вядзьмар быў, раз не ўгадаў, — перабiў нехта Алесiнага малацьбiта.
— Ого, не быў!.. — заварушыў авечаю шапкаю малацьбiт. — Вот паслухай!.. Паставiў Кузюк яшчэ кварту гарэлкi, а што зробiш — не ўгадаў. Мазура дабавiў у чубе i паехаў дадому.
Прайшло, можа, гадоў дзесяць цi болей. Памёр той стары вядзьмар. Карчму нехта спалiў, там i знаку ўжо не асталося. Варочаўся Мазура з кiрмашу дадому. Шарэць яшчэ ў горадзе пачало. Покуль даехаў да Шайбакова — ноч нахапiлася. Цёмна — хоць на воўка ўзлезь. Пад’язджае да крыжавое дарогi, якраз там, дзе карчма была. Бачыць — нябожчык Кузюк стаiць. У Мазуры аж валасэ зашавялiлiся. Ён шлёг па канi, а Кузюк уздагон, учапiўся за драбiну i бяжыць каля воза. Толькi каля першых дварчанскiх хат згiнуў… Прыехаў Мазура дадому, распрог каня, прыйшоў у хату i бачыць — за акном зноў стаiць Кузюк.
Мазура схапiў нейкi млён i за iм. Кузюк у возера, уплаў. I Мазура за iм. То пэўна ўтапiўся б, каб сын не пераняў. То мне ж сам Мазура расказваў…
Усе маўчалi. Нехта густа соп у нос.
— Можа, п’яны быў, сп’яна i падалося, — услых падумаў Бронiк Лiтавар.
— Вядома ж, не цвярозы, з кiрмашу едучы. Да п’янага больш прыстае нячыстая сiла, — падняўся на коленкi Алесiн малацьбiт.
Глухая ноч мякка асядала на зямлю. З жаўтлявага, заваленага хмарамi неба дзьмуў сiберны вецер. На прысадзiстым дубку шапацела, як шапацiць, блiзячыся, дождж, i дрыжала цвёрдае лiсце. У густым шуме лесу востра лускала сухое галлё.
Начлежнiкi паднялi галовы, настаўляючы вушы ў той бок, дзе быў чуваць гэты сухi нудны скрып.
Конi адышлiся пад самы грудок. На чарнаце рунi бялеўся нiзенькi Мондраў конь.
— Хлопцы, дальбог, вунь Кузюк iдзе, — раптам не то засмяяўся, не то здзiвiўся Бронiк Лiтавар.
— Ты так не смейся, дурны, цi што? — зашалпатаўся пад хвойкаю Алесiн малацьбiт.
— Цiха! — зашыкаў Мiця Корсак, выцягваючы голаў i гледзячы на грудок, дзе паслiся конi.
— Вунь i праўда нехта блiзiцца. Каб не цыганы часам, — шастаючы доўгiмi кажухамi i буркамi, паўсхоплiвалiся начлежнiкi.
— Двое iх, — сказаў Мiця, усё цiкуючы на грудок: там, прыгнуўшыся i падтрасаючы нейкiя мяшкi на плячах, наўскасяк да лесу спяшалiся невядомыя людзi. Меншы з iх, падбiўшыся ў хадзе, пачаў трохi адставаць.
— Ага, двое…
— Так чаго стаiмо? Чакаем, покуль коней не пабяруць? — засоп носам Бронiк Лiтавар i пабег, цяжка зашоргаўшы валёнкамi. Начлежнiкi, не ўспяваючы, пусцiлiся за iм. Дзе ў разорах пад нагамi правальвалася яшчэ не ўмёрзлая скарынка зямлi.
Тыя двое раптам завярнулiся ўбок i падбавiлi ходу.
— А можа, ваўке? — Алесiн малацьбiт высока паднiмаў ногi, каб не зачапiцца за ўмёрзлую груду i не ўпасцi.
— Не, людзi!.. Вуньдзека добра вiдаць…
Глухi тупат ног адазваўся ў намерзлай зямлi. Начлежнiкi апярэджвалi адзiн аднаго. У некага звiнелi цуглi.
Два ценi, што варушылiся ў нiзкiм поцемку, мусiць, учуўшы мiтусянiну i блiзкi тупат ног, заварочвалi да коней.
— Стой! — крыкнуў Лiтавар, спатыкаючыся ў разоры, i недзе далёка ў лагчыне леса азваўся яго водгаласак: «Ой-ой». Спуджаныя людскiм тупатам i крыкам, конi задзiралi галовы, збiвалiся ў купу, бакамi церлiся адзiн аб аднаго.
Згледзеўшы, што iх пяроймуць, чужыя спынiлiся, падтраслi на плячах мяшкi i пусцiлiся бегма назад. Але нiжэйшы пачаў адставаць. Лiтавар ужо насцiгаў яго, чуў, як ён цяжка дыхае, сапе, нiбы ўдушлiвы, прысядаючы пад цяжкiм мяшком.
— Стой!.. — Лiтавар затрос вобруццю, мусiць, пабойваючыся падыходзiць блiжай да чужога чалавека.
Той зноў прыпынiўся, рукою спаднiзу паддаў на спiну мяшок i захiстаўся пад яго цяжарам.
Той, большы, ужо спускаўся з грудка ў лагчыну, мяркуючы даскочыць да нiзкiх, як кучкi гною, ялаўцовых кустоў, што расселiся ў лагчыне перад самым лесам. Гэты, меншы, самлеў ушчэнт i ледзьве ўжо iшоў подбегам. Каля яго круцiўся, як круцiцца каля раз’ятранага воўка баязлiвы сабака, Бронiк Лiтавар.
— Цуглямi яму!.. Цуглямi!
— Глядзi — уцячэ!..
— Во, ядры тваю палку!..
З крыкам сюды ўжо збягалiся ўсе начлежнiкi.
Спатыкнуўшыся ў разоры, чужы чалавек упаў на каленi, i цераз голаў яму пераляцеў цяжкi салявы мяшок. Чалавек лёгка, як спуджаны заяц, падхапiўся i, кiдаючыся ўбок, пабег даганяць таго, што схаваўся каля нiзкага маладога ялаўцу. Аддыхваючыся, цiкаваў адтуль, што будзе далей.