— Ат, дзядзька Улас, не надта прымайцеся, — Ваўчок стаяў, апусцiўшы доўгiя рукi. — Цi мала што баба насакоча.
Корсак яшчэ павярнуў галаву, але нiчога не сказаў, толькi грукнуў дзвярмi.
Каля парога зноў захроп, шчэрачы зубы i рвучы ланцуг, чорны, з карычняватымi кропкамi над вачыма, Ваўчкоў сабака.
Спускаючыся надворкам на вулiцу, Корсак яшчэ чуў з хаты працяжны енк:
— А людцы, а добрыя, а-яй-ё-ййй!
Корсак мiнуў абслiзганыя каменнi — i енк ужо сцiшэў, быў чуваць, нiбы з-пад зямлi.
Перапальваючы тонкае галлё старых вербаў, нiзенька пры зямлi дрыжала паружавелае сонца. Кругом па небе распаўзалася лiловасць, мяшалася з сiняватай смугою. Стыў блiзкi вечар.
Падыходзячы пад сваю хату, Корсак убачыў цыглястую солтысаву дзяўчыну ў цёплай з доўгiмi кутасамi хустцы i ў гумовых снягоўцах. Яна, мусiць, даўно мерзла каля веснiкаў, саромеючыся заходзiць у хату — на сiнiм даўганосым тварку ад холаду паўпадалi ямачкi.
— Дзядзька, вам павестка, — яна выцягнула з абшморганага кажушка жоўтую паперку.
Корсак нiбы спатыкнуўся:
— Якая павестка?
— Змiтрыку вашаму на пастарунак.
Корсак узяў складзеную ў дзве столкi жоўтую паперку i нiяк не патрапiў яе разгарнуць тоўстымi пальцамi, покуль не лiзнуў iх языком. Прымружваючы вочы i мылячы губамi, стаў чытаць. Разабраў сваё прозвiшча i азiрнуўся на дзяўчо:
— Чаго ж гэта?
Але Вайтовiчавай дачкi ўжо не было. Крывячы вялiкiя снягоўцы, яна пабегла вулiцаю — падскоквала то на адной, то на другой назе. На плячах целяпаўся рог хусткi з доўгiмi кутасамi.
Корсак паглядзеў ёй услед i, ужо аслепшы ад нiзкага, што асталося ў вачах зялёнымi кропкамi, сонца, пайшоў у хату.
VIII
Усталi Корсакi зацемна: толькi прайшла «калейка» — пасажырскi поезд на тры вагончыкi, што працяжна пасвiстваў на пераездзе перад вёскаю.
Каля Верасава асталася вузкакалейка, якую вайною зрабiлi немцы, нiшчачы i высякаючы тутэйшыя лясы. Пасля вайны людзi паразбiралi рэйкi на паграбы i картапляныя ямы, але палякi аднавiлi разабраную чыгунку, i цяпер за вёскаю чмыхаў невялiкi паравозiк, прасейваючы праз сiтца комiна рой чырвоных, падсвечаных агнём, iскраў. У вагончыках свяцiлiся, завешаныя фiранкамi, жоўтыя вокны.
У Корсакавай хаце быў чуваць здушаны сценамi грукат.
— Во, сёмая гадзiна ўжо, — сказаў Корсак, несучы ў хату карыта з застылым i нявыедзеным свiнячым цестам.
На вялiкiя чыгуны з намытымi дробнымi картоплямi, на закарэлыя ражкi, цабэркi i вёдры, што стаялi з прыходу, пакацiўся рэдзенькi сiвер.
Да снедання Корсакi ўпраўлялiся накармiць i напаiць скацiну.
У печы весела пастрэльвалi i палалi дровы, лiжучы выкрышаны чалеснiк, у комiн шугала полымя, ад яго чырванела накарэлая, вуграватая сажа.
У лямпе, што вiсела пад закурэлаю бэлькаю, падскокваў пляскаты язычок агню i брэнкала на дроце палiваная талерка, калi Корсак адчыняў цi зачыняў хату.
Мiця збiраўся ў Дварчаны, старое, за вёрст пяць ад Верасава, мястэчка, дзе былi гмiна i пастарунак. Ён сядзеў на лаве i поркаўся шылам у чаравiку з разяўленым перадам, у якiм, як у звярка зубы, вышчарылiся вострыя драўляныя цвiкi.
— Нашто порашся, цi абуць няма чаго? — беручьтся за сякач i плюючы сабе на рукi, сказаў Корсак.
— Не на баль можа клiчуць, — пачырванеў ад натугi Мiця, круцячы шылам у тоўстым ранце.
— Выскалiшся, нябось, — Корсак застукаў еекачом па хрумсткiх сырых картоплях, дастаючы да дна i бухаючы ў дошку.
Гаварыць абодвум не было больш чаго — перасварылiся яны ўчора, калi бацька прынёс дадому павестку i, прыпляскаўшы яе рукою на стале, мацюкнуўся:
— Iдзi ты з ёю разам… i дадому не прыходзь!
Мiцю як нешта пад’юшчыла — ён не стрываў:
— I пайду! Не столькi, кажуць, свету, як у акне!
Бацька нават быў падскочыў з кулаком, у яго ад злосцi дрыжала тоўстая нiжняя губа.
Але Хрысця, распасцёршы рукi, заступiла дарогу, збялеўшы i закалацiўшыся ад страху сама.
— Дзядзечка, пабойцеся бога, нашто вы так!
Мiця скасiў вочы, выкацiўшы бялкi, але раптам асекся, што брыдка ўсё ж такi бiцца са старым бацькам, схапiў са сцяны пiнжак i выбег з хаты.
Злы, разгарачоны, пайшоў у канец вёскi да Бортнiкавых — там у хаце ўжо запалiлi лямпу: за праснiцамi сядзелi дзяўчаты. Пад высокiм падвязаным фiкусам на табурэце ўмасцiўся Бронiк Лiтавар, дзеразаваўся з хiтраватай i дзюбаносай, як сарока, Касяй — адбiраў верацяно. Яна, выхапiўшы верацяно, бiла яго галоўкаю па пучках i рагатала, паказваючы вялiкiя пярэднiя зубы з цёмным свiшчом. Дзяўчаты цярплiва маўчалi, зыркаючы на Лiтавара, i, мусiць, злавалi, што не чапае iх.