Нейкi даўнi холад аблiў Мiцева сэрца. Колькi яму перадумалася на гэтай пустой дарозе. Ён пайшоў тады ў пяты клас Дварчанскай школы — адзiн з усяго Верасава: яго равеснiкi, каму перакiнулася за дванаццаць, падкасаўшы зрэбныя, ужо без станiкаў i шлеек, порткi, бралiся за плуг.
I колькi набраўся страху тут, за гэтым хутарам у лагчынцы, калi, баючыся спазнiцца ў школу, пабег не шашою, а нацянькi, гэтаю дарогаю. Не помнячыся, пераскочыў лес i тут ужо, рады, асмялеў, што на хутары гарыць у двух вокнах жоўты агонь, што нехта наперадзе iдзе, хаваючыся ад вострага, як грэчка, перамешанага з дажджом граду. Там варушыўся, чарнеў цень. Мiця скоранька закоўзаўся па няроўнай, аблiтай галалёдам дарозе. Чуў толькi, як б’ецца па клубе палатняная сумка i брашчыць у ёй пусты, усяго з танюсенькаю ручкаю i алоўкам, драўляны «пюрнiк». У чарнаце разор на папары, здаецца, нешта варушылася, паўзло, паднiмаючы спiну, але страх у Мiцi прайшоў — ён наганяў чалавека, блiзенька варушыўся калматы цень. Ды цень раптам расцягнуўся i, здаецца, яшчэ пабольшаў — там стаяў высокi, з добрае цяля, воўк.
У Мiцi аслабелi i падагнулiся ногi. Ён адступiўся ўбок, ужо чуючы, як дранцвеюць, робяцца не сваiмi ногi, як устаюць, варушацца на галаве валасы, як шэрхне, нiбы ад холаду, спiна. Мiця хацеў крыкнуць, але ў яго перахапiла, сцяло дых. Коўзаючыся па абледзянелай дарозе, ён пачаў адступацца назад, да гэтага хутара, дзе ў двух вокнах дрыжаў жоўты агонь… Там i прастаяў блiзенька каля плота, узiраючыся ў нiзкую сырую цемнату, дзе ўсё, здаецца, падымаў тоўсты карак, сваю голаў з вострымi натапыранымi вушамi воўк, покуль не пачало развiднiвацца… Потым, ужо не помнячыся, бег у Дварчаны. Над полем яшчэ варушылася, паднiмаючыся нейкiм страхам, як прытоптаная кудзеля, чарната.
А там, пад Дварчанамi, да самых хмар даставала жаўтаватая, сырая яснасць, шнурком пацерак мiгцелi i трапяталiся электрычныя лямпачкi, там, недалёка ад пераезда, дзе Мiця пераходзiў чыгунку, каля помпы, заўсёды соп чорны вялiкi паравоз, пад яго чэравам, мiж рэек, тлеў чырвоным жарам i яшчэ браўся гарэць, пастрэльваў высыпаны з топкi шпур, хадзiў з запаленым квачом машынiст, цюкаў недзе малаточкам па буксах аглядчык: там было вясёла, там, мусiць, нiколi не было страху…
Пасля гэтага Улас Корсак ужо аддаў сына на кватэру да дварчанскага краўца Моўшы — у невялiкую, што прапахла едкаю цыбуляю, атынкаваную хатку.
Недзе з сухое травы, з чорнага быльнiку каля дарогi зафуркала i неяк бокам паляцела, не махаючы растапыранымi, трохi чырванаватымi спаднiзу крыллямi, цяжкая курапатка. Перабiла Мiцевы думкi. Ён глядзеў, як яна, недаляцеўшы да шарых кустоў вербалозу, спускалася за жытам на рудаватым лужку. Упала на траву i скоранька пакiвалася да кустоў, прысадзiстая, драбнейшая за курыцу, высока трымаючы i заварочваючы назад спрытную галоўку.
Ляскала недзе ззаду фурманка, пад коламi звонка хрумсцеў тонкi лёд, што зацягнуў калдобiстыя каляiны. Мiця азiрнуўся: жоўты, з белай лысiнкай на лобе i нiзкiмi персямi конь бег, паднiмаючы цяжкiя, валасатыя каля капытоў ногi, соп параю на тоўстыя цырымбалкi калень, вецер зносiў убок i разганяў сiвую пару.
Мiця саступiў з дарогi. Конь, трасучы дугою i аглоблямi, дабег да лагчынкi, збiўся з нагi i пайшоў лёгкаю ступою.
На возе, у зеленаватым, яшчэ сырым лазовым палукашку, сядзеў чорны, даўно не голены фурман з сiвымi, аж белымi, бровамi. На даўгаваты, з вострымi ноздрамi нос наехала пляскатая кепка, са сцёртага канта брыля вылез жоўты кардон. Мiця пазнаў Радзюка. Некалi з яго сынам, пераросткам ужо, як смяялiся ўсе — «бацькам», даўганосым нездароўчым Ладакам, Мiця вучыўся ў Дварчанскай школе i нават адну зiму, пасля таго, як Мiцю перапалохаў воўк, кватараваў у краўца Моўшы. Разам з салам ды кiлбасамi Радзюк тады прывозiў Ладаку слоiчкi растопленага, што пах нейкiм дзiкiм потам, барсуковага тлушчу.
Мiця здзiвiўся, як змянiўся i саўсiм састарэў, зменшаўшы i ўсохшы, як вырваны з гразi аеравы корч, стары Радзюк. Паўпадалi i зрабiлiся як шкляныя яго сiненькiя вочы.
— Дзень добры, дзядзька, — падыходзячы да воза, гукнуў Мiця.
Радзюк павярнуў голаў, мусiць, скарэй убачыўшы гэтымi сiненькiмi пустымi вочкамi, чым пазнаўшы Мiцю, абыякава спытаў:
— А вы чый будзеце?
— Корсакаў… з Верасава… Хiба не пазналi? — зноў закрычаў Мiця, iдучы поруч з возам i ўзяўшыся за драбiны. — З сынам вашым, з Ладакам, у школе вучыўся разам.
На глыбокiя ў сiняватых ямах вочы не то ад раптоўнага жалю, не то ад ветру набеглi слёзы:
— Нiма майго ўжо Ладака. Памёр… Акраз у самае лета, гарох цвiў.
У Мiцi перад вачыма ўстаў той худы, з паўпаданымi вачыма Ладак, у зрэбнай, жаўтаватай ад лугу сарочцы, зашпiленай на пераломаны недзе качалкай гузiк. Ён заўсёды ляжаў на жалезным нiзенькiм ложку ў абклееным зялёнымi шпалерамi пакойчыку, якi адпусцiў на кватарантаў Моўша, з кнiжкаю ў руках — яму тады ўжо, мусiць, нездаровiлася.