Цяпер у хаце быў Iмполь. Алеся, не саромеючыся, пачала прыглядацца да яго.
III
Разбудзiлi ўсiх куры — якраз у першы i самы моцны сон.
Пад печчу жаласна цвiркнуў, а потым, просячыся, заверашчаў, нiбы яго паклалi на калодку, малады певень. I, лопаючы крыллямi i б’ючыся ў глухой цемнаце, з перапуду закудахкалi ўсе куры. Надоечы з курнiка ў хату iх пусцiла старая Мондрыха, каб начавалi ў цяпле, — мо пасля каляд пачнуць нясцiся.
Першаю, падхапiўшыся ад сну, яна i счула iхнi крык.
— Алеся, ты спiш? Алеся! — гукнула старая, ссоўваючыся з печы i папоцемку шукаючы нагою лаву, каб не звалiцца.
— Чую, ну чаго вы! — азвалася з ложка маладзiца хрыплаватым i чужым ад сну голасам i, пляскаючы босымi нагамi, мiльганула да печы шукаць на мурку запалак.
Адкрыўшы вочы, Iмполь убачыў яе белую, невыразную ўпоцемку сарочку. Малацьбiты спалi сярод хаты на разасланым кулi саломы.
Пырснуўшы серкаю, загарэўся запалак, асвяцiў зморшчаны ад раптоўнага агню маладзiцын твар, распушчаныя валасы, голыя да пляча i паўнаватыя рукi. Кароткая сарочка высока адкрывала таямнiчую белiзну гладкiх сцёгнаў.
Маладзiца, трымаючы перад сабою запалак i прыкрываючы локцямi грудзi, пайшла сюды, дзе ляжалi мужчыны, — якраз над iмi на цвiку, што быў убiты ў бэльку, вiсела лямпа.
Iмполь недзе блiзенька каля сябе чуў гэтыя голыя цёплыя ногi. Маладзiца лавiла рукою лямпу — аб дрот дзынкала талерка.
Пад печчу яшчэ ўсё крычаў малады певень i з перапуду кудахкалi куры.
— Шашок, не iначай, як шашок убiўся, — падняўшыся з пасцелi i падцягваючы шырокiя ў паяснiцы порткi, сказаў стары малацьбiт.
Нiбы з перапалоху, на лысаватай галаве ў яго дыбком стаялi рэдкiя сiвыя валасы.
Маладзiца запалiла ўжо лямпу i, трымаючы яе за дрот, панясла да печы — па сцяне пабег вялiкi пераломаны цень. У хаце запахла газаю.
— I адкуль жа ж ён тут узёўся? — нагнуўшыся, старая цiкавала пад печ.
Нямая, звесiўшыся з палка, таксама глядзела туды, i ў яе на твары мiльгаў не то страх, не то дзiва.
— Дайце ж я гляну, — стары ўзяў у маладзiцы лямпу, стаў на каленi перад драбiнкамi, адкiнуў iх i бокам, на локцi, палез пад печ. Засвяцiў там лямпаю.
Хату абняла густая, задушлiвая цемната. Пад печчу зноў закудахкалi куры i хрыпла закаркаў, як вараня, калi яго ловяць, малады певень.
— Ён, шашок! — счакаўшы, азваўся стары, сунучыся назад з-пад печы i ўстаючы на каленi. — Нару зрабiў. Сядзiць там i не аддае кураня. Я сабе цягну, а ён сабе. Во, ледзьве адабраў…
Стары выпусцiў чырвонага з караткаватым хвастом пеўня. Накульгваючы на адну нагу i звесiўшы крыло, певень забегаў па хаце, не ведаючы з перапуду, дзе дзецца, зашыўся мiж вялiкiх чыгуноў.
Загукаўшы здушаным, цяжкiм, як у сне, голасам, нямая схапiлася з палка, падскочыла да пеўня, падняла яго на рукi, абсыпаючы раскалмачанымi валасамi, прытулiла да шчакi.
— Анучу якую дайце, нару заткну, — сказаў стары, усё стоячы на каленях. — I сам вытруся. Во як вывадзгаўся, каб на цябе нарат! — Ён пакруцiў рукаво, гледзячы на запэцканы локаць.
— А дзе ж яе знайсцi? — старая круцiлася каля печы, недабачваючы ўпоцемку, абмацвала лаўку.
Малацьбiт падняў лямпу — жоўтая яснасць аблiла хату.
— За комiнам гляньце, — надзеўшы на голаў спаднiцу i высоўваючы з яе рукi, крыкнула маладзiца. Сарочка на ёй паднялася яшчэ вышай.
Iмполь, косячы вокам, як злодзей, глядзеў на маладзiцу, чуў брыдкавасць, што яго цягне, як магнэсам, зiрнуць на гэтыя незнарок заголеныя гладкiя ногi, па якiх трапятлiвымi сполахамi бегаў нiзкi агонь лямпы — стары iзноў лез пад печ, затыкаць шашковую нару.
Яе як укалоў гэты востры зiрк — яна борзда абцягнула нiжай спаднiцу, падкручваючы яе на клубах, няўзнак азiралася туды, на разасланую сярод хаты салому.
Гэты шашок i выбiў усiх са сну — спаць ужо не клалiся. Нямая пагукала да пеўня, носячы яго на руцэ i паказваючы ўсiм на аблiтае цемнаватаю кроўю, мусiць, перакусанае, крыло, упхнула яго за драбiнкi пад печ. Паставiўшы на лаву праснiцу, узялася за прадзiва — пстрыкала яшчэ голым, лёгкiм верацяном, што не хацела круцiцца.
Старая выкiдала з печы цёплыя, што пахлi ўжо гаркаватаю карою, алехавыя ружаватыя дровы, азiралася на дзверы, за якiмi драпалася i вiшчала ўпушчаная некiм ноччу ў сенцы трапяткая сучачка. Гаварыла да яе:
— Во якая ты, сядзiш там, а шашка не дапiльнавала.
— А дзе яна дапiльнуе, калi ён, няхай яго нарат, недзе са стопкi нару пратачыў, — сказаў стары, нагнуўшыся над цэбрам i фыркаючы ад вады, што сцякала ў яго з броваў i носа.