Пачырванелы ўжо ад пруткага палатнянага ручнiка, прыгладзiў абедзвюма рукамi свой натапыраны сiвы чубок i гукнуў на Iмполя, што яшчэ ляжаў на разасланым сярод хаты кулi саломы, цiкуючы блiшчастымi ад сну вачмi, дзе паварочвалася Алеся, як цiкуе, стаiўшыся, за пташкаю кот.
— Уставай, Iмполь, добрыя гаспадары, не тыльма што, даўно намалацiлiся.
Iмполь скоранька падхапiўся i, свецячы праз раз’еханыя ў споднiках дзiркi ружаватымi каленьмi, стаў нацягваць порткi, блытаўся са спеху ў калошах.
— Другая толькi гадзiна, цi не рана яшчэ? — заступiлася за Iмполя маладзiца, але сцягнуўшы з раз’еханае саломы радзюжкi, пачала скручваць яе ў адзiн вялiкi куль. Ад перацёртае, мусiць, леташняе, саломы паднiмаўся гаркаваты пыл.
— Дайце ж я сам, — папярхнуўся ад едкае i горкае саламянае пацярухi Iмполь.
— Хiба ж я не здужаю? — разагнулася маладзiца, i ў яе вачах блiснуў ясны язычок агню ад лямпы.
Iмполь, чуючы на сабе гэты пiльны блiшчасты зiрк, адступiўся, прысеў на лаву, угнуўшыся, пачаў накручваць на нагу каравую парцяную анучу.
Стары малацьбiт, ужо адзеты ў нявыдублены ломкi кажух, нейкi раптам як паменшаны ў сваёй вялiкай авечай шапцы, запалiў у закурэлым лiхтары невысокi агарак свечкi. Трымаючы за драцяны вочап лiхтар, папхнуў каленам дзверы — у хату, угiнаючы галаву i вiляючы шчуплым хвастом, ускочыла сучачка. Баязлiва пашылася пад лаву.
— Во, i ты тут ужо, — маладзiца за перавясла падняла раз’еханы, шапаткi куль i ўслед за малацьбiтом, цярушачы на ток саломiны, панясла з хаты.
— Цапы хоць не забудзься, чуеш? — засмяяўся адтуль, з сяней, стары малацьбiт.
Iмполь наспех ужо, нацягнуўшы абедзвюма рукамi на голаў шапку, схапiў з памялешнiка яшчэ ўчора вечарам напраўленыя, з новымi бiчамi i вушкамi, цапы i, чапляючыся iмi за вушак, выйшаў у сенi. У густой, што церушылася, як мак, цемнаце наткнуўся на маладзiцу. Тая войкнула i ўпусцiла з рук шапаткi куль саломы.
— Што, пабучавалiся там? — засмяяўся знадворку стары, закрываючы ад ветру лiхтар.
— Ага, — аказалася з чарнаты сяней маладзiца.
— Сваякамi будзеце.
— Чаму?
— Знак такi, — ужо здалёк, з надворка, аказаўся малацьбiт — туды за iм паплыла, трапечучыся i маргаючы, рэдзенькая яснасць ад лiхтара.
Маладзiца, высунуўшыся з сяней, бачыла, як мужчыны, закрываючы сабою лiхтар, памаленьку сунулiся да гумна, перад iмi высокаю сцяною ўставала чарната ночы. Рассоўваючы яе, на густым частаколе плота бегала святло ад лiхтара, высвечвала сюды, пад хату, вузкую раскiслую сцежку.
Пад страхою шастаў, iрваў салому вецер.
Маладзiца, здрыгануўшыся ад сырога, што аж браў за сэрца, холаду, вярнулася ў хату. Наспех надзела сачык, накiнула на сябе вялiкую суконную хустку i зноў выскачыла ў сенi, навобмацак знайшла дзверы ў стопку — доўга шукала той стары кажух, пад якiм вiсела схаваная ад пiльнага i скупога вока свекрывi торбачка з акрайцам хлеба i доўгенькiм бруском сала.
Учора звечара, прыйшоўшы ў стопку да кубельца ўзяць сала, каб прыскварыць булён, яна няўзнак яшчэ адрэзала ад жоўценькага, выхаванага ад леташнiх каляд i высушанага пад страхою на гарышчы апольца доўгенькi брусок. I, каб не агледзела свякроў, схавала ў торбачку пад кажух. Нават сабе не хацела прызнацца, што рабiла ўсё дзеля маладога малацьбiта. Баялася, каб нехта ведаў, што спадабала яго нават з таго моманту, калi ён увайшоў у хату. Высокi, плячысты, i вочы цёмныя, лiловыя, як у барана. I сам падобны да барана — сваёю чарнатою, трохi гарбаценькiм носам i густым, што, мусiць, не прытопчаш, кучаравым чубком. I ўжо не ведала, як угадзiць яму, i саромелася, што ўсе ведаюць цi здагадваюцца пра гэта.
Алеся асцярожненька, каб не нарабiць груку, зачынiла стопку, але, iдучы на глыбокую, як вада, зеленаватую яснасць адчыненых дзвярэй, спатыкнулася на пусты саган.
— Што там? — адсланiўшы цемнату, з хаты ў сенi вызiрнула старая Мондрыха.
— Грэбень во згубiла. — Алеся прыняла з-пад ног i прыставiла да сцяны пусты саган.
— Знойдзеш там упоцемку, — старая ўжо насцеж адчынiла дзверы.
— Во, знайшла, — змахлявала Алеся, адступаючыся ўпоцемак i ўсё хаваючы за спiну торбачку з салам.
Старая Мондрыха, як чуючы што падазронае, паўзiралася на Алесю i зноў зарыпела дзвярмi, забiраючы з сяней жоўценькую яснасць ад далёкае лямпы. Глыбокай вадою Алесю абняў халодны поцемак ночы. Яна, як сляпая, памаленьку спусцiлася з ганка. Мокрай зямлёю, сапрэлым лiсцем пахла глухая ноч. За душу браў холад, што скора зiма. Захлынаючыся ад ветру, Алеся пайшла да гумна. У прычыненых дзвярах свiцiлiся шчылiны. Стаiўшы дух, прыпынiлася каля iх, услухалася, што робяць у гумне мужчыны. Там быў чуваць голас старога малацьбiта: