Маці дае магазіншчыцы грошы, знімае з мяне пінжак i азіраецца: у магазін заходзіць высокі вусаты мужчына.
— Ой, якія краслатыя штаны табе, хлопец, купілі,— сур'ёзна кажа ён.— Я такіх краслатых не насіў бы.
Я гляджу на яго, разгубліваюся, адчуваю, што вочы мае туманеюць, бо ў ix збіраюцца слёзы.
— Не слухай яго, хлопчык, дзядзька смяецца,— суцяшае мяне магазіншчыца, бярэ пінжак, штаны, абгортвае ix папераю, звязвае вяровачкаю — Харошанькі касцюмчык... Насі на здароўе i вучыся добра.
Я забываюся ад шчасця сказаць якое добрае слова, толькі калі маці штурхнула ў бок, апомніўся, прамовіў: «Дзінькую».
Маці папрасіла магазіншчыцу паказаць блакітную хустку, узяла яе, разгледзела, відаць, хацела купіць, бо доўга не аддавала, але нехаця палажыла на прылавак, апраўдалася:
— Тоненькая вельмі...
Мы развіталіся з магазіншчыцай i вусатым дзядзькам-жартуном i выйшлі на двор. Парыла, было душна i ціха; ніводзін лісточак на бярозах не кратаўся, маўчалі, млосна блішчалі драты, вакол стаяла прыглушаная разамлелая ціш. Я прыклаў руку да грудзей i чуў, як радасна тохкае сэрца.
— Не паспеем мы, Стась, да навальніцы зайсці дадому,— занепакоілася маці,— а пра кніжкі i забыўся, лётчык... Пабеглі хутчэй.
Мы подбегам падаліся ў кнігарню, з яе — у прадуктовую лаўку: трэба купіць булак, цукру, запалак, цукерак маёй сястрычцы — лічы, не быў у мястэчку, калі вярнуўся без гасцінцаў...
Дождж, уліўны, цёплы, грыбасей, дагнаў нас у лесе, абрынуўся як з вядра. Пасвяжэла, пацягнула ветрыкам, пасля бліснула, асляпіла маланка, а за ёю звонка ляснуў гром. Маці зняла з ног туфлі, i мы сышлі з дарогі, сталі пад густой маладою елкай. Увачавідкі змыўся з лесу шэры пыл, вакол усё азелянілася, сабраліся ў спадзінках мутныя ручайкі, падхапілі i панеслі ігліцы, растрэсенае сена.
— Бацька на рабоце, мы гуляем, а сена мокне,— бядуе маці.— Не зусім добра ўсё выйшла... Пападзе нам сёння. Хіба як папяросамі бацьку ўлагодзім, каб не крычаў. Ну, пакажы...
Я падаю ёй пакунак. Яна развязвае матузок, разгортвае паперу i разглядвае.
— Добры касцюмчык! — радуецца маці.— I колер харошы, i падкладачка мякенькая, i моцненькі. Я таго не мела ў твае гады... Шануй толькі.
— Ara,— згаджаюся я.
— Мы адзяём, кормім, а ты вучыся... Цяпер вучыцца можна: хочаш на настаўніка падавайся, хочаш на лётчыка старайся. Ты шчаслівы, што нарадзіцца ведаў калі...— кажа маці, задумваецца i як бы сумуе аб нечым.— Ну, стала далека грымець, то падаліся, сынок. Не з цукру, не растанем.
Мы выйшлі з-пад елкі, пабеглі па сцежцы, цёплых мутных лужынах, i я чуў, як дробна, гулка шалясцяць па маім пакунку празрыстыя чыстыя кроплі дажджу.
1973
ЖНІВЕНЬСКІЯ ЛІЎНІ
Алена Пятроўна, пажылая, маці трох дачок i бабуля міленькага «жэўжыка» Толі, яшчэ сама з маладою красою, «вялікая начальніца», занепакоілася. Не пра сям'ю, не за сябе,— для гэтага ў яе заўсёды не хапала часу. Яна затрывожылася — у каторы раз! — па рабоце: у пачатку жніўня нечакана палілі дажджы. Зацабанілі не ў пору: толькі ўзяліся жаць, выпусцілі на поле ўсе камбайны, жняяркі, абяцалі хутка зжаць жыта, не даць абсыпацца ніводнаму каласку, як серадою, на другі дзень жніўня, прыпарыла, стала так душна, што не было чым дыхаць. Незаўважна з-за небакраю вынырнулі маленькія, цёмныя, зусім не дажджавыя хмаркі, не паказвалі нават на морась, як пасля полудня яны расплыліся, пашарэлі i зацягнулі неба. Тады стала відаць, што будзе лівень.
Але спачатку пасыпаў густы i буйны град. У адно імгненне зламаў, злажыў жыта. Тады ўжо забухаў гром i разгулялася маланка, абрынуўся дождж. З неба, якое стала шэрым, амаль сівым, лілося праз колькі дзён — на дарогах i лагчынах сабраліся лужыны, паднялася вада ў рэчцы, выплыла з берагоў, затапіла сенажаці. Плавалі па вадзе пракосы, гарэла i прэла ў копах сена.
Алена Пятроўна Тышкевіч — колішні аграном — добра ведала, што значыць — дождж у жнівень. Яна выехала з горада, гойсала на «казле» па раёнах i бачыла, як перажываюць людзі, клянуць надвор'е, бяруцца рукамі за галовы, гледзячы на палеглае жыта. Нічога благога на людзей нельга было сказаць, думала яна, калі гаварыла з імі: усе стараліся. Але ж пагоды не закажаш... Хоць нешта будзе: дзе цішэй, дзе вышэй, машынамі, рукамі, але сажнецца. Абы не аблажыла непагадзь надоўга, не сапрэла i не прарасло зерне.
Алена Пятроўна вярталася дамоў неспакойная: хацелася, каб усё было добра, як думалася. Ехалі ў «козліку» ўдваіх: шафёр, малады хлопец, толькі сёлета з войска, i яна. Выбіралі палявыя ўбітыя сцежкі, любаваліся на загоны зялёнай бульбы. Засмучала толькі тое, што нават з кабіны відаць былі жукі на ёй. Падумала: «Прыбілася во халера...»