Мапа сведчыла, што мусілі мы выйсці на шашу... Рана ці позна.
Асфальт закончыўся адразу за межамі маёнтка. Кіламетраў праз пяць я ўсвядоміла, што шаша з’явіцца хутчэй позна, чым рана. Неба зноў зацягнулі хмары. Гальяш кінуў на сухую траву, ля камлёў гонкіх соснаў, заплечнік.
- Спыняемся! Прабач, я цябе зусім загнаў. Я ж звык да вандровак...
У біёлагавым заплечніку знайшоўся і шаргатлівы бліскучы турысцкі дыванок, які не прапускае холад, і тэрмас з гарбатай, і канапкі... Я магла дадаць толькі пачак печыва “Фестывальнае” і бутэльку мінералкі “Мінская-4”.
Ідыётка, вядома... Нармальная дзеўка, выпраўляючыся ў вандроўку з хлопцам, ад якога так млее, піражкоў бы напякла, курыцу ў фальзе, віно... Гальяш сунуў мне ў руку канапку з вяндлінай і паловай салёнага агурка:
- Еш, Чырвоны Каптурок... А то занадта ты... эфемерная, адны вочы...
Было ціха-ціха, толькі вецер шаргатаў не абляцелымі яшчэ сухімі лістамі.
- Слухай, даўно хацеў спытаць - адкуль у цябе такая любоў да беларушчыны? - зноў гэты дзіўны позірк шэрых вачэй, нібыта на птушку невядомай пароды. - Прабач, але звычайна людзі з правінцыі так намагаюцца паказацца гарадскімі, сталічнымі... Нават акцэнт вынішчаюць.
- Разумееш, - я пакутліва шукала словы, - у сям’і маёй па-беларуску ніхто не размаўляў. Мама - настаўніца рускай мовы, бацька выкладаў матэматыку, якую я шчыра ненавіджу. А потым я даведалася, што адзін з маіх прадзедаў у дваццатых быў беларускім паэтам, сябрам літаратурнага аб’яднання ў Мсціслаўлі. Вучыўся там у педвучэльні. Калі пачаліся рэпрэсіі трыццатых, ягоных сяброў-паэтаў адзін за адным пахапалі, паарыштоўвалі. Каго расстралялі, каго - у лагеры... Напэўна, і дзеда цягалі, хаця і не забралі. Ён назаўсёды кінуў пісаць... Больш за тое, у яго засталося ўстойлівае перакананне, што беларуская мова - гэта небяспечна. І пасля вайны дачцэ сваёй ён, франтавік, гэта ўнушыў. А тая - сваёй дачцэ... Калі я пра ўсё гэта даведалася і знайшла старыя часопісы з публікацыямі прадзеда і ягоных забітых сяброў, мне падалося гэта настолькі несправядлівым...
Я пераламіла ў пальцах тонкую шурпатую галінку, падабраную ў траве.
- Уяві, колькі нашых такім чынам запалоханыя - проста генетычна. А цяпер нам трындзяць, што беларусы самі не хочуць сваёй мовы. Ты ж вось перажываеш, калі знікае нейкі від рукакрылых, ці там вераб’іных... Няўжо знікненне цэлай мовы, вялізнай жывой стыхіі, народа з ягонымі культурнымі адметнасцямі - меншая трагедыя?
Нашчадак Каганецкіх акуратна складаў у заплечнік недаедкі.
- А без пафасу можаш?
Я пакрыўджана ўскочыла з дыванка. Дарэмна... Усё дарэмна... Чужы... Не мой...
Мы ішлі моўчкі хвілінаў дваццаць. За гэты час не праехала ніводная машына.
- Я не хацеў цябе крыўдзіць... - ціха прамовіў мой спадарожнік. - Я ж таксама ў свой час... захапляўся, падзяляў... Пагоню на заплечнік нашыў. Н.Р.М. слухаў. А потым... Час ідзе, нічога не мяняецца, усе між сабой сварацца, нават унутры ўласных тусовак такая грызня ідзе... Вось звяры
- яны паўсюль на адной мове гавораць. А тут Лера знайшла магчымасць працы для мяне за мяжой.
- Ты не падобны да таго, кого пхаюць па жыцці, быццам калёсцы.
Я ўсё яшчэ была злая і расчараваная і прыспешыла крок. Гальяш дагнаў мяне, крануў за плячо. Моцы скінуць ягоную руку я ў сабе, аднак, не знайшла.
- Лера гэта ведае, павер. Таму і нервуецца. Гуляе ў клапатлівую нявесту. Не ўсім жа пашчасціла быць такімі, як ты, Сімка...
Гэта ён пра што? Я рэзка спынілася і азірнулася. Шэрыя вочы глядзелі з сумам. Прагным сумам.
- У цябе ёсць нешта такое... Непарушнае... вартае... Камертон, з якім ты ўсё звяраеш. Унутраны компас... Так кажаны, сляпыя, няўклюдныя, смешныя, могуць арыентавацца ў самых складаных лабірынтах, у якіх загінуў бы і Мінатаўр. Я... зайздрошчу табе, Сімка.
Я раздражнёна насунула глыбей сваю дурацкую чырвоную шапку. Носьбіт высокай духоўнасці... Пасля таго, як я папрацавала ў дзяржаўным выданні, ад слова “духоўнасць” мяне ванітуе. Перабор там з гэтым словам. Калі няма чаго сказаць пра змест кнігі ці выставы, гавораць пра іх духоўнасць. Калі дзяўчына не падабаецца як... дзяўчына, самы час паразважаць пра яе высокія духоўныя якасці.
- Тут не лабірынт. Тут балота.
І як прыгаварыла... Таму што яно сапраўды пачалося... айчыннае балота. Лес раптам расступіўся ўбакі, нібыта нехта прыкрыкнуў на дрэвы, пагнаў далей, каб вызваліць месца для важнай дзеі. Купіны з сухой травой, няшчасныя асінкі, хмызняк ля дарогі... Праўда, вада між купінамі не блішчэла, зялёнай раскі таксама не відаць. Сушняк. Прывітанне меліяратарам.