— Стой!
Кот скамянеў. Рэстаўратару зрабiлася млосна. Ён захацеў загаварыць i не змог.
— Мга-а-аў, — жывёлiна прагнулася нiбыта каб скокнуць.
— Пай-пайшоў прэ-эч, чорт хвастаты, — рэстаўратар замахнуўся.
Кот падаўся назад, завярнуўся i пайшоў да веснiц. Рэстаўратар неадрыўна сачыў за атрамантавай спiнай, пакуль тая не схавалася за рыштаваннямi.
— Ой, рана на Йвана, — заспяваў рэстаўратар.
Моцны голас запоўнiў саборную прастору.
— На Купалу ночка мала. Ой, рана на Йвана...
Рэстаўратар нечакана абарваў спевы — убачыў, як аблокi, намаляваныя на сцяне, зрушылiся i паплылi скрозь рыштаваннi. Анёл з белаю лiлеяю ў руцэ ўзмахнуў крыламi i плаўна ўзняўся пад купал. Мастак пабачыў ранiшнi краявiд, якi ляжаў за саборам. Тое самае мястэчка, тая самая асмужаная лёгкiм рачным туманам далiна... З неба па белых аблоках iшла жанчына.
"Божая Мацi, — мастак пачуў свой голас. — Гэта — Божая Мацi".
— Слухай, — загаварыла жанчына. — Яны прыйдуць i прагоняць цябе. Яны прагоняць, i ты паслухаешся i сыдзеш. Сыдзеш i вернешся, але яны не адчыняць дзверы. Зноў i зноў ты будзеш вяртацца. Цябе чакаюць.
Жаночая постаць растала ў аблоках.
Рэстаўратар прахапiўся. Бляклыя лямпачкi ледзь асвятлялi напаўразбураны iнтэр'ер сабора Успення Дзевы Марыi.
Праз колькi тыдняў рэстаўратара звольнiлi, бо ў нерабочы час ён пачаў пiсаць пано "Страшны суд", якое выклiкала пратэст у кiраўнiкоў.
Калi рэстаўратар збiраў па рыштаваннях свой рыштунак, дык прыклаў далонь да намаляванага анёлавага пляча — сцяна была цёплая.
Праз год рэстаўратар, якi працаваў маляром, наведаў мястэчка, дзе высiўся былы кармелiцкi сабор Успення Дзевы Марыi. Касцёл быў замкнёны.
Гаварыць пра бачанае чалавек баiцца.
Суседу было гадоў пад восемдзесят, i жыў ён зусiм адзiн. Ягоная аднапакаёўка была паверхам вышэй за нашую. Яшчэ ў яго быў буфет, пэўна, старэйшы за гаспадара. Запомнiлася, як сусед стаяў каля буфета, мусолiў у руцэ тры рублi i гаварыў:
— Яна памерла...
Гэта пра жонку. Я забраў у яго грошы, адлiчыў рэшту i сышоў.
Я прыносiў яму малако i хлеб. Пасля iнсульту ён блага гаварыў i амаль не мог хадзiць. Ад ложка да буфета, ад буфета да прыбiральнi, ад прыбiральнi да ложка, i ўсё з адпачынкамi, усё каля сцяны. А я ў свае дзесяць гадоў выконваў абавязкi перасоўнае крамы.
— Яна памерла, — казаў сусед кожнага разу, калi я перадаваў яму прадукты.
За тое, што хадзiў у краму, я браў з яго пяцьдзесят капеек. Як сусед еў, я нiколi не бачыў. Прадукты заставалiся на буфеце. Мы развiтвалiся. Дзверы ён нiколi не зачыняў, яно i зразумела.
Яшчэ ў мае абавязкi ўваходзiла здаванне пустых бутэлек. Грошы за iх я пакiдаў сабе.
Сусед памёр на кухнi, укленчыў каля буфета i сканаў.
На пахаваннi я плакаў i ўсё не мог адвесцi вачэй ад сiняга вуха нябожчыка.
Як усе з'ехалi на могiлкi, я аднёс у прыёмны пункт сем бутэлек. Атрымаў за iх рубель i пяць капеек. Рубель быў жалезны, пятак таксама блiскучы. Таму i запомнiў, што бутэлек было якраз сем.
Мацi ў мяне добрая. Яна заўсёды суседзям дапамагае, проста так. Яе ўсе любяць i гавораць мне: "Якая ў цябе цудоўная мама". А я зусiм да яе не падобны. Знешне, маю на ўвазе.
Жыў у маiм доме яшчэ адзiн чалавек, якому я насiў бутэлькi. Ягоная кватэра была ў суседнiм пад'ездзе на першым паверсе. Я нярэдка бачыў, як ён вечарамi пiша за сталом пад настольнай лямпаю. Ён быў лiтаратарам. Жыў з мацi i жонкаю. Ягоныя мацi i жонка памерлi ў адзiн год.
"Мацi доўга хварэла, а жонку рак з'еў за месяц", — так гаварылi ў двары.
Лiтаратар сперажываўся i пачаў пiць. Па гарэлку ён пасылаў мяне. Я падыходзiў пад краму i прасiў мужчын, каб узялi мне бутэльку. Я прыносiў гарэлку да лiтаратара, ён садзiў мяне за стол i казаў:
— Яны чакаюць. Жонка i мацi. Павесiцца я не магу. Лепей спiцца. Мне знаёмы фельчар казаў, што, калi мужчына вешаецца, у яго чэлес устае. Я хацеў пра гэта напiсаць, а так i не напiсаў. Трэба пiць. Гэта не самы горшы шлях да iх, можа, не самы кароткi, але не горшы...
Лiтаратар пiў "па-чорнаму".
Ён плацiў мне па рублю за пляшку. Звычайна я прыносiў гарэлку, калi яе не было, браў каньяк. Вiна лiтаратар не пiў.
Пустыя бутэлькi здаваў я. Назбiраецца штук трыццаць — занясу ў прыёмны пункт. Грошы мне.
А памёр ён раптоўна. Сам выклiкаў "хуткую дапамогу". А калi тая прыехала, ён быў ужо нежывы.
"Хавалi яго з пыхаю. Труна ў Палацы прафсаюзаў стаяла, i хор спяваў", — так гаварылi ў двары.
Аднойчы я расказаў сваёй жонцы пра гульню ў перасоўную краму.